چهل و يكمين اجلاس كميته ميراث جهاني يونسكو در شهر كراكف لهستان در يازدهم تيرماه در حالي برگزار شد كه هيأت اعزامي كشورمان در اين اجلاس با دستي پر از گزارش‌هاي فرهنگي براي معرفي آثار تاريخي شهر يزد راهي اجلاس شده بودند. براي اينكه بدانيم در اجلاس جهاني يونسكو چه خبر بوده، با محمدحسن طالبيان، معاون ميراث فرهنگي كشور و رئيس هيأت اعزامي كشورمان به چهل و يكمين اجلاس كميته ميراث جهاني يونسكو گفت‌وگو كرده‌ايم. همچنين دكتر علي وكيليان، استاد دانشگاه و پژوهشگر فرهنگي و تاريخي اطلاعات مهمي درباره شهر يزد در اختيار ما گذاشته است.
- 9 سال انتظار براي ثبت جهاني
9 سال زمان كمي نيست، براي ثبت تاريخي شهري كه نه تنها آثار باستاني فاخر و با ارزشي را در خودش جاي داده بلكه داراي فرهنگ غني ايراني- اسلامي است كه مي‌تواند براي مردم دنيا درس‌هايي مهم و به‌يادماندني به‌همراه داشته باشد. پس طبيعي است كه اين پرسش به ذهن هر كدام از ما خطور كند كه چرا ثبت اين شهر تاريخي اين اندازه زمان برده است. دكتر وكيليان كه پژوهشگر فرهنگي و تاريخي است در اين باره اينطور توضيح مي‌دهد: «يونسكو براي ردكردن اين پرونده در طول 9سال، 3 ايراد را وارد مي‌دانست كه موجب شده بود ثبت اين شهر به تعويق بيفتد. البته اين ايرادها به سال‌هاي گذشته و ساختوسازهاي غيراصولي در يزد مربوط بود. اين ايرادها معضلي جدي براي ثبت جهاني‌شدن اين شهر شده بود كه باعث نگراني‌هايي هم شده بود و در عين حال نشان مي‌داد كه يزد نيازمند برنامهريزيهاي گسترده، مديريت توانمند و هدفمند، رعايت اصول معماري و ساختوسازهاي اصولي و تجديد نظر در ضوابط نظام مهندسي به‌كار‌رفته در سطح شهر است. همه اينها مي‌تواند يزد را به‌عنوان شهري بي‌نظير در سطح جهان معرفي كند كه داراي تاريخي پربار و فرهنگي اصيل است و بناهاي كم نظير اين شهر نشان‌دهنده قدمت و اصالت آن است».
- يزد در اجلاس جهاني يونسكو
رئيس هيأت اعزامي كشورمان به كراكف لهستان كه مركز برگزاري چهل و يكمين اجلاس كميته ميراث جهاني يونسكو است، محمدحسن طالبيان بوده كه اطلاعات خوبي درباره روند ثبت يزد در اين اجلاس و ويژگي‌هاي مهم اين شهر مطرح مي‌كند. طالبيان مي‌گويد: «در اين اجلاس ۷۰۰هكتار حريم يزد و ۲۰۰هكتار منطقه پيشنهاد‌شده اين شهر به ثبت جهاني رسيده است». او از برخي از آثار باستاني در يزد ياد مي‌كند و ادامه مي‌دهد: «در محدوده جهاني شهر يزد در حدود 3هزار بادگير وجود دارد كه براي آن پروژه‌اي درنظر گرفته شده است تا به آنها سامان داده شود.
همچنين از سوي مردم يزد در حدود 70 درخواست پلاك ثبت داده شده كه مربوط به اماكني است كه پلاك ثبتي ندارند. اين اتفاق به‌دليل قدمت اين بناها و يا دورماندن از شهر يزد است. اما از آنجا كه بناها جزو محدوده شهري هستند با داشتن پلاك ثبتي داراي ارزش خواهند شد. در حال حاضر نيز حدود 160بناي تاريخي در اين شهر به‌صورت مشاركتي از سوي نهادها و مردم تعمير شده‌اند».
معاون ميراث فرهنگي كشورمان توضيحات خوبي هم درباره آثار باستاني به‌ثبت رسيده در اجلاس يونسكو ارائه مي‌دهد و مي‌گويد: «آنچه كه براي ميراث جهاني اهميت دارد آن است كه اثر معرفي‌شده بهترين نماينده در نوع خودش باشد. به همين دليل است كه آثار تاريخي شهر يزد را مي‌توانيم بهترين آثار بدانيم. در مجموع حدود 37 هزار قنات زنده كه قابل برداشت آب هستند، در سطح كشور وجود دارد اما در اين ميان موفق شده‌ايم كه تعداد 11 قنات را كه اهميت بيشتري داشته‌اند، به ثبت جهاني برسانيم». البته بايد يادآوري كرد كه ثبت جهاني شهر يزد كه 9سال زمان برد، كار آساني نبود. آنطور كه طالبيان توضيح مي‌دهد: «موضوع مديريتي در شهر يزد بسيار اهميت دارد چرا كه اين شهر ضمن اينكه داراي آثار باستاني است، قدمت زيادي دارد. در اين موضوع طرحي را تأييد و امضا كرده‌ايم كه مورد توافق همه باشد. همچنين بايد يادآوري كنم كه براي ثبت جهاني يزد تنها با مشكلات پرونده‌اي سر و كار نداشته‌ايم بلكه بسياري از اشكالات در حوزه ساماندهي شهر بوده كه با كمك مسئولان و مردم مرتفع شده‌اند. به‌عنوان مثال كف‌سازي كوچه‌ها انجام شد و يا جزئيات ساماندهي آنها صورت گرفت. همچنين عوامل مخدوش‌كننده منظري اصلاح شده است».
- ويژگي‌هايي كه يزد را متمايز كرد
شهر يزد نسبت به ساير شهرها ويژگي‌ها و خصوصياتي دارد كه آن را نه تنها در سطح كشورمان متمايز كرده بلكه در سطح جهان به شهري بي‌رقيب و بي‌نظير تبديل كرده است. همين خصوصيات بوده كه موجب‌شده اين شهر در اجلاس جهاني يونسكو به‌عنوان شهري با تاريخ و فرهنگ اصيل به ثبت برسد. وكيليان درباره خصوصيات اين شهر توضيح مي‌دهد: «يكي از ويژگي‌هاي مهم يزد اين است كه هيچ بنا و ساختمان بلندمرتبه‌اي در آن وجود ندارد. و اين دقيقا چيزي است كه امروزه نه تنها در شهرهاي بزرگ و پرجمعيت ديده مي‌شود بلكه به شهرهاي كوچك‌تر هم سرايت كرده است. به همين دليل است كه يزد از اين لحاظ وضعيت و شرايط بهتري نسبت به ساير شهرها دارد و به‌عبارتي خط آسمان شهر حفظ شده است. هر كسي در هر نقطه از شهر كه باشد مي‌تواند گستردگي آسمان را ببيند و از زيبايي‌هاي آن لذت ببرد؛ محدوديتي كه در شهرهاي بسياري وجود دارد و عرصه تماشاي آسمان را براي مردم تنگ كرده است».
وجود آثار تاريخي فراوان نيز از ديگر خصوصيات شهر يزد است. معاون ميراث فرهنگي كشور در اين باره مي‌گويد: «آثار تاريخي در يزد مربوط به سال‌ها قبل است؛ آثاري تاريخي كه تعدادي از آنها به قرن‌هاي اوليه اسلام برمي‌گردد و نشان از مسلمان‌شدن مردم دارد. خط سير تاريخي آثار باستاني از همان سال‌هاي اوليه اسلامي تا دوران قاجار و سپس پهلوي ادامه دارد كه بسيار باارزش هستند. در محدوده‌اي كه درنظر گرفته‌شده، آثار تاريخي مربوط به تمام دوره‌ها وجود دارد و مهم‌ترين محله‌هايي كه اين دوره‌ها را در خود جاي داده‌اند در طرح جهاني معرفي شده‌اند. به‌عنوان مثال محله زرتشتي‌ها در يزد نمادي از همزيستي اديان است».
- برنامه‌هايي براي آينده
ثبت شهر يزد در مجمع جهاني يونسكو باعث شده تا مديريت اين شهر برنامه‌هايي هم براي آينده داشته باشد. به‌عنوان مثال ديگر نبايد در اين شهر ساختمان بتني و فلزي ساخته شود زيرا چنين كاري با باستاني‌شدن سازگاري ندارد و آن را به شهري مدرن تبديل مي‌كند.
طالبيان كه نماينده كشورمان در چهل و يكمين اجلاس جهاني يونسكو است، در اين باره توضيح مي‌دهد: «طبق برنامهريزيهاي انجام شده هر كسي بخواهد در اين شهر بنايي بسازد بايد بداند كه در آينده فقط ساختمان‌هاي گلي با دانش سنتي و استاندارد مناسب در اين شهر بنا مي‌شوند چون ساختن خانه‌هاي خشتي از لحاظ نظام‌مهندسي مورد پذيرش نيست و در عين حال ساختمان‌هاي بتني و فلزي هم نبايد در سطح شهر و محدوده آن ساخته شوند. وزارت راه و هيأت‌هاي علمي در يزد و مديران محلي را در جريان اطلاعات اينچنيني قرار داده‌ايم و همچنين مركز تحقيقات مسكن از اين برنامه‌ها مطلع شده است تا همگي به سمت ارائه يك دستورالعمل درباره ساخت و سازها حركت كنيم».
محله زرتشتيان هم كه از جمله نكات برجسته و مورد تأييد يونسكو بوده، برنامه‌هايي براي حال و آينده دارد: «بعضي از مكان‌هايي كه در اين محله ساخته شده به خانه سالمندان و يا مهد كودك تغيير كاربري داده‌اند. اين محل‌ها براي آينده نيازمند امكاناتي هستند كه بايد تأمين شود. همچنين در سازمان جهاني يونسكو تأكيد كرده‌ايم كه بافت محلي اين منطقه اهميت زيادي دارد و نبايد عرصه آن كم شود. در عين حال بايد در برنامهريزيهاي آينده درنظر داشت كه اين محله مهم‌ترين اجتماع زرتشتيان در سطح جهان شناخته شده است و هر فعاليتي در آن بايد با درنظر داشتن اين نكته انجام شود».
- اوضاع يزد بهتر مي‌شود
«قرار نيست وقتي بنايي ثبت جهاني مي‌شود در بهترين وضعيت ممكن باشد.» طالبيان با گفتن اين نكته مهم ادامه مي‌دهد: «آنچه كه مهم است اين است كه با ثبت جهاني هر بنا يا منطقه و شهري، اوضاع آن به مرور بهتر از قبل خواهد شد زيرا نه‌تنها مورد تخريب و آزار قرار نمي‌گيرد بلكه رسيدگي‌هاي بهتر و بيشتري نسبت به آن خواهد شد». شهر يزد هم از اين قاعده مستثنا نيست و قرار است با برنامهريزيهاي دقيق و اثرگذار، اوضاع شهري آن به مرور بهتر و بهتر شود.
معاون ميراث فرهنگي كشور در اين مورد از سازه‌هاي آبي شوشتر مثال مي‌زند و مي‌گويد: «اگر اين سازه‌هاي آبي ثبت جهاني نمي‌شدند حتما شرايط آن به‌مرور زمان بد و بدتر مي‌شد. اما امروزه مي‌بينيم كه هنوز هم حتي يك ساختمان بلندمرتبه در محدوده آن ساخته نشده و اين اتفاق نشان‌دهنده بهترشدن اوضاع و رسيدگي به اين سازه‌هاي آبي است. در مورد يزد هم چنين اتفاقي خواهد افتاد و با همكاري مردم و تلاش مديران اميدواريم شاهد پيشرفت و بهترشدن شرايط شهر باشيم.»
- 9 سال انتظار براي ثبت جهاني
9 سال زمان كمي نيست، براي ثبت تاريخي شهري كه نه تنها آثار باستاني فاخر و با ارزشي را در خودش جاي داده بلكه داراي فرهنگ غني ايراني- اسلامي است كه مي‌تواند براي مردم دنيا درس‌هايي مهم و به‌يادماندني به‌همراه داشته باشد. پس طبيعي است كه اين پرسش به ذهن هر كدام از ما خطور كند كه چرا ثبت اين شهر تاريخي اين اندازه زمان برده است. دكتر وكيليان كه پژوهشگر فرهنگي و تاريخي است در اين باره اينطور توضيح مي‌دهد: «يونسكو براي ردكردن اين پرونده در طول 9سال، 3 ايراد را وارد مي‌دانست كه موجب شده بود ثبت اين شهر به تعويق بيفتد. البته اين ايرادها به سال‌هاي گذشته و ساختوسازهاي غيراصولي در يزد مربوط بود. اين ايرادها معضلي جدي براي ثبت جهاني‌شدن اين شهر شده بود كه باعث نگراني‌هايي هم شده بود و در عين حال نشان مي‌داد كه يزد نيازمند برنامهريزيهاي گسترده، مديريت توانمند و هدفمند، رعايت اصول معماري و ساختوسازهاي اصولي و تجديد نظر در ضوابط نظام مهندسي به‌كار‌رفته در سطح شهر است. همه اينها مي‌تواند يزد را به‌عنوان شهري بي‌نظير در سطح جهان معرفي كند كه داراي تاريخي پربار و فرهنگي اصيل است و بناهاي كم نظير اين شهر نشان‌دهنده قدمت و اصالت آن است».
- يزد در اجلاس جهاني يونسكو
رئيس هيأت اعزامي كشورمان به كراكف لهستان كه مركز برگزاري چهل و يكمين اجلاس كميته ميراث جهاني يونسكو است، محمدحسن طالبيان بوده كه اطلاعات خوبي درباره روند ثبت يزد در اين اجلاس و ويژگي‌هاي مهم اين شهر مطرح مي‌كند. طالبيان مي‌گويد: «در اين اجلاس ۷۰۰هكتار حريم يزد و ۲۰۰هكتار منطقه پيشنهاد‌شده اين شهر به ثبت جهاني رسيده است». او از برخي از آثار باستاني در يزد ياد مي‌كند و ادامه مي‌دهد: «در محدوده جهاني شهر يزد در حدود 3هزار بادگير وجود دارد كه براي آن پروژه‌اي درنظر گرفته شده است تا به آنها سامان داده شود.
همچنين از سوي مردم يزد در حدود 70 درخواست پلاك ثبت داده شده كه مربوط به اماكني است كه پلاك ثبتي ندارند. اين اتفاق به‌دليل قدمت اين بناها و يا دورماندن از شهر يزد است. اما از آنجا كه بناها جزو محدوده شهري هستند با داشتن پلاك ثبتي داراي ارزش خواهند شد. در حال حاضر نيز حدود 160بناي تاريخي در اين شهر به‌صورت مشاركتي از سوي نهادها و مردم تعمير شده‌اند».
معاون ميراث فرهنگي كشورمان توضيحات خوبي هم درباره آثار باستاني به‌ثبت رسيده در اجلاس يونسكو ارائه مي‌دهد و مي‌گويد: «آنچه كه براي ميراث جهاني اهميت دارد آن است كه اثر معرفي‌شده بهترين نماينده در نوع خودش باشد. به همين دليل است كه آثار تاريخي شهر يزد را مي‌توانيم بهترين آثار بدانيم. در مجموع حدود 37 هزار قنات زنده كه قابل برداشت آب هستند، در سطح كشور وجود دارد اما در اين ميان موفق شده‌ايم كه تعداد 11 قنات را كه اهميت بيشتري داشته‌اند، به ثبت جهاني برسانيم». البته بايد يادآوري كرد كه ثبت جهاني شهر يزد كه 9سال زمان برد، كار آساني نبود. آنطور كه طالبيان توضيح مي‌دهد: «موضوع مديريتي در شهر يزد بسيار اهميت دارد چرا كه اين شهر ضمن اينكه داراي آثار باستاني است، قدمت زيادي دارد. در اين موضوع طرحي را تأييد و امضا كرده‌ايم كه مورد توافق همه باشد. همچنين بايد يادآوري كنم كه براي ثبت جهاني يزد تنها با مشكلات پرونده‌اي سر و كار نداشته‌ايم بلكه بسياري از اشكالات در حوزه ساماندهي شهر بوده كه با كمك مسئولان و مردم مرتفع شده‌اند. به‌عنوان مثال كف‌سازي كوچه‌ها انجام شد و يا جزئيات ساماندهي آنها صورت گرفت. همچنين عوامل مخدوش‌كننده منظري اصلاح شده است».
- ويژگي‌هايي كه يزد را متمايز كرد
شهر يزد نسبت به ساير شهرها ويژگي‌ها و خصوصياتي دارد كه آن را نه تنها در سطح كشورمان متمايز كرده بلكه در سطح جهان به شهري بي‌رقيب و بي‌نظير تبديل كرده است. همين خصوصيات بوده كه موجب‌شده اين شهر در اجلاس جهاني يونسكو به‌عنوان شهري با تاريخ و فرهنگ اصيل به ثبت برسد. وكيليان درباره خصوصيات اين شهر توضيح مي‌دهد: «يكي از ويژگي‌هاي مهم يزد اين است كه هيچ بنا و ساختمان بلندمرتبه‌اي در آن وجود ندارد. و اين دقيقا چيزي است كه امروزه نه تنها در شهرهاي بزرگ و پرجمعيت ديده مي‌شود بلكه به شهرهاي كوچك‌تر هم سرايت كرده است. به همين دليل است كه يزد از اين لحاظ وضعيت و شرايط بهتري نسبت به ساير شهرها دارد و به‌عبارتي خط آسمان شهر حفظ شده است. هر كسي در هر نقطه از شهر كه باشد مي‌تواند گستردگي آسمان را ببيند و از زيبايي‌هاي آن لذت ببرد؛ محدوديتي كه در شهرهاي بسياري وجود دارد و عرصه تماشاي آسمان را براي مردم تنگ كرده است».
وجود آثار تاريخي فراوان نيز از ديگر خصوصيات شهر يزد است. معاون ميراث فرهنگي كشور در اين باره مي‌گويد: «آثار تاريخي در يزد مربوط به سال‌ها قبل است؛ آثاري تاريخي كه تعدادي از آنها به قرن‌هاي اوليه اسلام برمي‌گردد و نشان از مسلمان‌شدن مردم دارد. خط سير تاريخي آثار باستاني از همان سال‌هاي اوليه اسلامي تا دوران قاجار و سپس پهلوي ادامه دارد كه بسيار باارزش هستند. در محدوده‌اي كه درنظر گرفته‌شده، آثار تاريخي مربوط به تمام دوره‌ها وجود دارد و مهم‌ترين محله‌هايي كه اين دوره‌ها را در خود جاي داده‌اند در طرح جهاني معرفي شده‌اند. به‌عنوان مثال محله زرتشتي‌ها در يزد نمادي از همزيستي اديان است».
- برنامه‌هايي براي آينده
ثبت شهر يزد در مجمع جهاني يونسكو باعث شده تا مديريت اين شهر برنامه‌هايي هم براي آينده داشته باشد. به‌عنوان مثال ديگر نبايد در اين شهر ساختمان بتني و فلزي ساخته شود زيرا چنين كاري با باستاني‌شدن سازگاري ندارد و آن را به شهري مدرن تبديل مي‌كند.
طالبيان كه نماينده كشورمان در چهل و يكمين اجلاس جهاني يونسكو است، در اين باره توضيح مي‌دهد: «طبق برنامهريزيهاي انجام شده هر كسي بخواهد در اين شهر بنايي بسازد بايد بداند كه در آينده فقط ساختمان‌هاي گلي با دانش سنتي و استاندارد مناسب در اين شهر بنا مي‌شوند چون ساختن خانه‌هاي خشتي از لحاظ نظام‌مهندسي مورد پذيرش نيست و در عين حال ساختمان‌هاي بتني و فلزي هم نبايد در سطح شهر و محدوده آن ساخته شوند. وزارت راه و هيأت‌هاي علمي در يزد و مديران محلي را در جريان اطلاعات اينچنيني قرار داده‌ايم و همچنين مركز تحقيقات مسكن از اين برنامه‌ها مطلع شده است تا همگي به سمت ارائه يك دستورالعمل درباره ساخت و سازها حركت كنيم».
محله زرتشتيان هم كه از جمله نكات برجسته و مورد تأييد يونسكو بوده، برنامه‌هايي براي حال و آينده دارد: «بعضي از مكان‌هايي كه در اين محله ساخته شده به خانه سالمندان و يا مهد كودك تغيير كاربري داده‌اند. اين محل‌ها براي آينده نيازمند امكاناتي هستند كه بايد تأمين شود. همچنين در سازمان جهاني يونسكو تأكيد كرده‌ايم كه بافت محلي اين منطقه اهميت زيادي دارد و نبايد عرصه آن كم شود. در عين حال بايد در برنامهريزيهاي آينده درنظر داشت كه اين محله مهم‌ترين اجتماع زرتشتيان در سطح جهان شناخته شده است و هر فعاليتي در آن بايد با درنظر داشتن اين نكته انجام شود».
- اوضاع يزد بهتر مي‌شود
«قرار نيست وقتي بنايي ثبت جهاني مي‌شود در بهترين وضعيت ممكن باشد.» طالبيان با گفتن اين نكته مهم ادامه مي‌دهد: «آنچه كه مهم است اين است كه با ثبت جهاني هر بنا يا منطقه و شهري، اوضاع آن به مرور بهتر از قبل خواهد شد زيرا نه‌تنها مورد تخريب و آزار قرار نمي‌گيرد بلكه رسيدگي‌هاي بهتر و بيشتري نسبت به آن خواهد شد». شهر يزد هم از اين قاعده مستثنا نيست و قرار است با برنامهريزيهاي دقيق و اثرگذار، اوضاع شهري آن به مرور بهتر و بهتر شود.
معاون ميراث فرهنگي كشور در اين مورد از سازه‌هاي آبي شوشتر مثال مي‌زند و مي‌گويد: «اگر اين سازه‌هاي آبي ثبت جهاني نمي‌شدند حتما شرايط آن به‌مرور زمان بد و بدتر مي‌شد. اما امروزه مي‌بينيم كه هنوز هم حتي يك ساختمان بلندمرتبه در محدوده آن ساخته نشده و اين اتفاق نشان‌دهنده بهترشدن اوضاع و رسيدگي به اين سازه‌هاي آبي است. در مورد يزد هم چنين اتفاقي خواهد افتاد و با همكاري مردم و تلاش مديران اميدواريم شاهد پيشرفت و بهترشدن شرايط شهر باشيم.»
- آثار تاريخي يزد در فهرست يونسكو
همزمان با اينكه شهر يزد به‌عنوان نخستين شهر تاريخي ايران در فهرست ميراث جهاني يونسكو قرار گرفت، برخي از آثار تاريخي اين شهر نيز ثبت شدند. از جمله:
قنات زارچ
امسال در مجموع 11قنات در كشورمان در يونسكو ثبت شدند. بي‌بديل‌بودن اين قنات‌ها شامل فناوري‌هاي مرتبط با احداث آنها با درنظرگرفتن ويژگي‌هاي منحصر به فردشان، مانند عميق‌ترين، طولاني‌ترين يا قديمي‌ترين قنات ايران بوده است. اين ۱۱ قنات شامل: قنات قصبه گناباد، قنات بلده فردوس، قنات‌هاي حسن‌آباد مهريز و زارچ يزد، قنات ابراهيم‌آباد اراك، قنات مزدآباد ميمه و قنات وزوان در بخش ميمه اصفهان، قنات دوطبقه اردستان، قنات جوپار، قنات اكبرآباد و قنات قاسم‌آباد بروات در كرمان است. در اين ميان، جالب است بدانيم كه قنات زارچ در استان يزد طولاني‌ترين قنات در جهان است كه 100 كيلومتر طول دارد. به گفته دكتر وكيليان، طبق آثار تاريخي، اين قنات در حدود سال 1300ميلادي يعني حدود 700سال قبل بهره‌‌برداري شده است. مدتي بعد در حريم اين قنات مسجد جامع تاريخي شهر يزد هم بنا شد و چند ميله چاه اين قنات در محدوده اين مسجد قرار گرفت تا علاوه بر پركردن آب انبار وسيع زير مسجد، نمازگزاران بتوانند از طريق پاياب براي وضوگرفتن از آب قنات استفاده كنند كه هنوز هم قابل استفاده است.
باغ پهلوان‌پور
باغ پهلوان‌پور نيز در فهرست ميراث جهاني يونسكو ثبت شده است. تاريخ اين باغ به دوران قاجار برمي‌گردد و طبق گفته‌هاي كارشناس تاريخ و فرهنگ، متعلق به يكي از تاجران يزدي به نام علي پهلوان‌پور بوده است. باغ از بناهاي مهم فرهنگي تاريخي كشور ما محسوب مي‌شود كه هنر، معماري و طبيعت را يكجا به مخاطب عرضه مي‌كند. مساحت باغ حدود 5 هكتار است كه يك مجموعه ورودي، ساختمان شربت‌خانه يا كوشك در مركز، برج گلين در جنوب شرقي، زمستان‌خانه در بخش غربي، اصطبل، انبار و كارگاه‌هاي قاليبافي و ريسندگي در بخش جنوبي آن تعبيه شده است. بناي كوشك هم در دوره قاجار ساخته شده و در 5/2طبقه طراحي شده كه معماري زيباي ايراني را در طبيعت باغ به نمايش گذاشته است.
باغ دولت‌آباد چهارمنار
باغ دولت‌آباد چهارمنار هم يكي ديگر از آثار باستاني ايراني ثبت‌شده در ميراث جهاني توسط يونسكو است. اين باغ يكي از قديمي‌ترين باغ‌هاي شهر يزد و مربوط به اواخر دوره افشاريه است كه هم‌رديف باغ فين در كاشان و باغ شاهزاده ماهان در كرمان محسوب مي‌شود. سال 1160هجري قمري، محمدتقي‌خان بافقي مشهور به خان بزرگ، اين باغ را احداث كرده است. البته آنطور كه در تاريخ آمده او ابتدا قناتي به طول 65كيلومتر حفر كرد و به اين طريق آب را به محل فعلي باغ رساند و بعد از آن، مجموعه حكومتي خودش را كه دارالحكومه ناميده مي‌شد، بنا كرد. مساحت باغ حدود 70هزار مترمربع و شامل ساختمان‌ها، آب‌نماها و حوض‌هاي بسيار است. درختان انار و انگور هم در باغ به وفور ديده مي‌شود.
قنات حسن‌آباد
قدمت اين قنات به 700سال قبل و دوره مياني اسلامي برمي‌گردد و در مهريز يزد در باغ پهلوان‌پور قرار دارد. آسياب تاريخي ميرزا نصرالله هم كنار آب همين قنات ايجاد شده است. حوزه آبريز ارتفاعات شيركوه و سرريز چشمه غربال‌بيز است. آبدهي قنات براساس ميزان بارندگي سالانه در شيركوه است و در فصل بهار و سال‌هاي ترسالي به ۲۰۰ ليتر در ثانيه مي‌رسد. در فصل تابستان و پاييز نيز آبدهي قنات كاهش مي‌يابد و به ۱۱۰ ليتر در ثانيه مي‌رسد. قنات حسن‌آباد يزد داراي 5 شاخه پيشكار اصلي، پيشكاركوهي، شق قنات، كوه سرخي و شاه‌نشيني است.اين قنات علاوه بر ميزان آبدهي نسبتا مناسب و بالا، داراي عمق‌كم در كانال آبرسان مهريز تا يزد است.