معاينه فني و معافيت خودروهاي نو يكي از بندهاي مهم اين قانون است كه حالا موجب مي‌شود تا خودروهايي با عمر
4 سال و بيشتر برگه معاينه فني بگيرند.
- 3 سال انتظار براي تصويب قانون
براساس آنچه سوابق قانون هواي پاك نشان مي‌دهد 31شهريور 93نخستين نسخه از لايحه اين قانون به مجلس شوراي اسلامي رسيد. بدين‌ترتيب لايحه اين قانون 1057روز در مرحله قانونگذاري باقي ماند تا عمر دولت يازدهم به اجراي اين قانون قد ندهد. هم‌اكنون كه مجالي براي اجراي اين قانون در دولت دوازدهم پديد آمده، مي‌توان دورنماي اين قانون را بررسي كرد تا مشخص شود مهم‌ترين گام 2قوه كشور يعني دولت يازدهم و مجلس دهم براي هواي پاك تا چه حد به هواي پاك ارتباط داشته و چه اندازه قابليت اجرا دارد؟
براساس آنچه در 30ماده مهم مصوب قانون هواي پاك آمده تنها 8ماده به‌صورت مستقيم به چالش هواي پاك در 6كلانشهر تهران، كرج، تبريز، مشهد، اصفهان و شيراز اختصاص دارد. اين كلانشهرها بيش از همه از وجود وسايل نقليه آلاينده در تهديد هستند و جمعيتي بيش از 30ميليون نفر ساكن دارند. از طرفي در 22بند باقيمانده لايحه هواي پاك موضوعاتي نظير كنترل صنايع آلاينده(چالش شهر اراك)، حفظ منابع انرژي، كنترل بيكاري، درآمدزايي، آلودگي امواج و صوتي، كنترل گردوغبار(بحران اهواز و زابل) و شهرسازي مطرح شده كه هيچ‌گونه ارتباطي با بحث هواي پاك ندارند.
- نااميدي از معاينه فني دوساله
فارغ از بحث آماري درخصوص قانون هواي پاك، در بحث محتوايي و كيفي نيز نكاتي چند مطرح است كه بايد پيش از اجرا درنظر گرفت. براي نمونه قانون هواي پاك در يكي از مهم‌ترين گام‌ها قرار بود معاينه فني 5ساله خودروهاي غيرنو را به 2سال كاهش دهد اما در نهايت اين معافيت به 4سال رسيد. كارشناسان محيط‌زيست معتقدند معاينه فني مستمر 10تا 15درصد از آلودگي هواي كلانشهرهاي كشور مي‌كاهد اما با معافيت چهارساله خودروها از معاينه فني، وضع به همان روال سابق دنبال خواهد شد. نواب حسيني‌منش، مديرعامل ستاد معاينه فني خودروهاي تهران درخصوص جزئيات اجرايي قانون هواي پاك در خطوط معاينه فني به همشهري گفت: اين قانون براي ما از روز ابلاغ لازم‌الاجراست و همانطور كه از سال 95در مورد طرح كاهش آمادگي اجرا داشتيم، در اين مورد هم آمادگي معاينه خودروها را داريم.
به گفته وي، با ابلاغ قانون هواي پاك، خودروهاي مدل 2012ميلادي و قبل از آن و خودروهاي داخلي مدل 91و قبل از آن بايد براي دريافت برگه معاينه فني به مراكز مراجعه كنند. بنابراين بهتر است پيش از اجراي رسمي اين قانون، اين خودروها معاينه فني خود را دريافت كنند. حسيني‌منش افزود: البته پليس راهور نيز بايد در مسير اعمال قانون وارد شود و پاي كار بيايد.
- پشت دودها شهريست
براساس آخرين مطالعات علمي انجام شده در شركت كنترل كيفيت هواي تهران 80درصد علت آلودگي هواي تهران و 5كلانشهر كشور، وسايل نقليه‌اي هستند كه از كيفيت پاييني در كنترل ميزان آلايندگي برخوردارند و اندكي پس از ساخت، خود را براي توليد دود آماده مي‌كنند. بر اين اساس خودروهاي شخصي كاربراتوري در شهري نظير تهران روزانه 640تن آلودگي توليد مي‌كنند. موتورسيكلت‌هاي كاربراتوري روزانه 380تن آلودگي توليد مي‌كنند. همچنين اتوبوس ادارات و ميني‌بوس‌ها روزانه 340تن گازهاي آلاينده وارد هوا مي‌كنند و كاميون‌ها روزانه 140تن در هوا سمي به نام دوده يا كربن سياه را مي‌پراكنند.
- از جيب مردم به هواي قانون
وحيد حسيني، مديرعامل شركت كنترل كيفيت هواي تهران در يادداشتي اختصاصي براي همشهري پيرامون قانون هواي پاك نوشت: مهم‌ترين نكته اين قانون آن است كه گارانتي تجهيزات كنترل آلايندگي خودرو فقط 2سال درنظر گرفته شده و در بقيه نقاط دنيا اين مقدار حدود 8سال است درحالي‌كه نخستين زمان براي رسيدن به معاينه فني و طبيعتا چك كردن ميزان آلودگي خودرو 4سال است. از اين‌رو قطعا در نخستين معاينه فني، گارانتي تجهيزات كنترل آلايندگي خودرو تمام‌شده و مردم بايد با هزينه شخصي، ايراد كنترل آلايندگي خودروي خود را براي پاس كردن معاينه فني از جيب پرداخت كنند. در عين حال اين روند بايد كاملا برعكس باشد يعني نخستين زمان معاينه فني خودرو خيلي زودتر از اتمام گارانتي تجهيزات كنترل آلايندگي فرابرسد.
در اين قانون به جاي فشار آوردن به‌خودروساز براي نصب تجهيزات كنترل آلايندگي مناسب و باكيفيت، به مردم فشار مي‌آيد كه با هزينه خودشان اين ضعف كيفيت را جبران كنند. در عين حال به اين نكته توجه كنيد كه گارانتي تجهيز كنترل خودرو يك موضوع حاكميتي است، به سلامتي مردم مربوط است و بايد از طرف حاكميت اعمال شود و عمر مناسبي هم داشته باشد. در عين حال گارانتي خودرو اصلا موضوع حاكميتي نيست و رقابتي است بين خودروهاي مختلف كه بازار آن را تعيين مي‌كند. بدين‌ترتيب در بحث گارانتي تجهيزات كنترل آلايندگي، حاكميت بايد ورود بهتري داشته باشد.