آن روزها انتهاي خشونت بازي‌ها به بازي «هواپيما» ختم مي‌شد كه تانك‌ها را از بين مي‌برد و همه با هر سن و سالي از بازي با آن لذت مي‌بردند. اما امروزه خشونت تعريف جديدي پيدا كرده و بخش عمده‌اي از آن كه در جامعه وجود دارد، برگرفته از بازي‌هاي رايانه‌اي است. يك بازيكن ممكن است ماه‌ها در نقشي فرو رود و بعد به‌خاطر تأثيراتي كه از آن بازي گرفته، دست به اقدامي نامتعارف بزند. بدتر از اين، بي‌توجهي به سن و سال بازيكن‌هاست و اينكه چه بازي‌اي مناسب چه سني است! اما از كجا بايد به سن مناسب براي يك بازي پي برد و بعد چطور بازي مناسبي را انتخاب كرد تا تأثيرات رواني كمتري بگذارد؟
- درست انتخاب كنيم
در ابتدا بگوييم كه ما هيچ خصومتي با بازي‌هاي رايانه‌اي نداريم و در كنار معايبي كه براي آن برمي‌شمارند، معتقديم كه مزايايي نيز دارد و برخي از بازي‌هاي فكري و معمايي در فضاي مجازي مي‌تواند سلول‌هاي مغزي را به فعاليت واداشته و فكر كودكان را تقويت كند و موجب رشد خلاقيت و بالندگي ذهني فرزندان شود. اما نكته بسيار مهم مربوط مي‌شود به انتخاب يك بازي خوب و ويژگي‌هايي كه يك بازي خوب دارد؛ معمولا 4معيار براي يك بازي خوب درنظر مي‌گيرند كه شامل اين نكات است:
داراي هدف: هدفمند‌بودن بازي از مهم‌ترين ويژگي‌هاست و بايد در انتخاب بازي دقت كنيد كه چه چيزي را دنبال مي‌كنيد و در انتها قرار است چه چيزي دست‌تان را بگيرد؛ اينكه صرفا وقت شما با اين بازي تلف مي‌شود و يا اينكه مثلا آموزشي در طول بازي هست و بعدها به درد مي‌خورد؟
دلپذير و خوشايند: درست است كه هيجان بازي خوب است اما واقعا نياز نيست سراغ بازي‌هايي برويد كه همه جا خون ريخته‌شده و يك مشت زامبي به‌دنبال شما هستند؛ ظاهر زيباي بازي مي‌تواند شما را به ادامه‌دادن آن اميدوارتر كند.
آزادي از قيد پرخاش: اين اصلي‌ترين محور بازي خوب است كه متأسفانه اين روزها زياد به آن پرداخته نمي‌شود و روزبه‌روز شاهد اين موضوع هستيم كه بازي‌سازها رقابت جدي‌اي براي خشونت بيشتر در بازي با يكديگر دارند. وقتي بازيكني در معرض اين همه خشونت قرار مي‌گيرد ناخودآگاه خشونت را در خود تقويت مي‌كند و اين مسئله در آينده خطرناك خواهد بود و عوارض غيرقابل جبراني در پي خواهد داشت.
بازي اختياري نه اجباري: يعني شما مجبور نشويد خودتان و از آن مهم‌تر وقت‌تان را در اختيار بازي قرار دهيد و اين بازي است كه بايد در اختيار شما باشد و هر موقع خواستيد بتوانيد آن را به‌راحتي كنار بگذاريد.
- از چه سني بازي كنيم؟
سال‌ها پيش بازي‌سازها فقط به‌دنبال سود بيشتر و مطرح‌شدن در ميان مخاطبان بودند و به اين نكته توجه نمي‌كردند كه بازي‌ها را براي چه سن و سالي طراحي مي‌كنند تا اينكه بعد از تحقيقات زياد متوجه شدند كه خيلي از بازي‌هاي خشن و ترسناك توسط بچه‌هايي خريداري مي‌شود كه سن و سال خيلي كمي دارند و خانواده‌ها هم از محتواي خريدي كه انجام مي‌دادند، بي‌اطلاع بودند؛ بر اين اساس نظام رده‌بندي بازي‌هاي رايانه‌اي طراحي و تدوين شد. از معتبرترين نظام‌هاي رده‌بندي سني بازي‌هاي رايانه‌اي در جهان مي‌توان به ESRB (ويژه ايالات متحده و كانادا)، PEGI (ويژه اتحاديه اروپا)، و CERO (ويژه ژاپن و آسياي شرقي) اشاره كرد. در كشور ما هم بعد از تشكيل بنياد ملي بازي‌هاي رايانه‌اي شاهد سيستم رده‌بندي نويني به‌نام «ESRA» بوديم كه مخفف Entertainment Software Rating Association است. اما اهميت اين سيستم‌ها به نمادهاي به‌كار رفته در بسته‌بندي يا اطلاعات اصلي بازي است كه هر كدام به بازيكنان و خانواده‌ها هشدار مي‌دهند كه اگر سن آنها خارج از اين رده‌بندي است بايد قيد بازي را بزنند. در اينجا به اختصار درباره نمادهاي ESRB و ESRA كه به بازي‌هاي آمريكايي و ايراني مربوط مي‌شوند و بيشتر از بقيه با آنها مواجه هستيم مي‌پردازيم:
- رده‌بندي ESRB:
يكي از مهم‌ترين سازمان‌هاي رده‌بندي سني بازي‌هاي رايانه‌اي است كه در سال 1994توسط International Digital Association در آمريكا تاسيس شد.
الف- مناسب افراد خردسال و بالاي 3سال است. اين بازي‌ها بسيار ساده هستند و خشونتي در آنها ديده نمي‌شود.
ب- مناسب افراد بالاي 6سال است. اين بازي‌ها فانتزي هستند و لحن كودكانه دارند.
ج- مناسب افراد بالاي 10سال است. اين بازي‌ها خشونت بسيار پاييني دارند و اغلب لحنشان كمي خشونت‌آميز است.
د- مناسب افراد بالاي 13سال است. اين بازي‌ها داراي خشونت، مقدار كمي خون و حتي نوشيدن مشروبات الكلي خام هستند.
ه- مناسب افراد بالاي 17سال است. اين بازي‌ها خشونت، خون، صحنه‌هاي جنسي و يا لحن بسيار خشن و زننده دارند.
و- مناسب افراد بالاي 18سال است. اين بازي‌ها داراي صحنه‌هاي مصرف مواد‌مخدر، مشروبات الكي و... هستند.
ز- اين نشان براي بازي‌هايي است كه هنوز درجه‌بندي نشده‌اند و بايد تا رسيدن نسخه نهايي صبر كنيد.
- رده‌بندي ESRA:
سازماني است براي رده‌بندي بازي‌هاي رايانه‌اي در ايران كه توسط بنياد ملي بازي‌هاي رايانه‌اي ارائه شده است. اسرا نخستين نظام رده‌بندي سني رسانه‌اي در ايران است. معيارهاي اصلي اسرا شامل خشونت، ترس، نقض هنجارهاي اجتماعي، نقض ارزش‌هاي ديني، مواد‌مخدر، الكل و دخانيات، محرك‌هاي جنسي و نااميدي هستند.
الف- مناسب افراد 3سال و بالاتر
ب- مناسب افراد 7سال و بالاتر
ج- مناسب افراد 12سال و بالاتر
د- مناسب افراد 15سال و بالاتر
ه- مناسب افراد 18سال و بالاتر
- ايراني، ايراني بازي كن
پيشنهاد مي‌كنيم براي انتخاب بازي‌ها سراغ محصولات داخلي برويد كه طي چند سال اخير رشد چشمگيري در صنعت بازي‌سازي به‌خصوص براي سيستم‌هاي اندرويد داشته‌اند. بهترين منبع براي انتخاب بازي‌هاي جديد و با كيفيت، بنياد ملي بازي‌هاي رايانه‌اي است كه مي‌توانيد به آدرس www.ircg.ir برويد و به آنجا سر بزنيد. مركز توسعه فناوري اطلاعات و رسانه‌هاي ديجيتال و كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان هم از ديگر مراكزي هستند كه با توليد محتواي بومي مشغول توسعه بازي‌سازي در كشور هستند و بد نيست از پيشنهادهاي اين دو مؤسسه هم استفاده كنيد.
- سراغ چه سبكي برويم؟
پيش از آنكه بازي‌اي براي خود و يا فرزندتان انتخاب كنيد حتما بدانيد كه به چه ژانر يا دسته‌بندي‌اي علاقه داريد و پس از آن به كمك رده‌بندي سني بازي‌ها، بهترين را برگزينيد. ژانر بازي‌هاي رايانه‌اي تا حدودي با ژانر فيلم متفاوت است و شامل موارد زير مي‌شود:
Action: معمولا بازي‌هايي را كه شامل مبارزه مي‌شود، بازي‌هاي اكشن مي‌گوييم كه خود اين ژانر مي‌تواند انواع مختلفي داشته باشد مثل تك‌تيراندازي، مبارزه دونفره و ....
Adventure: بازي‌هاي ماجراجويي شامل بازي‌هايي است كه معمولا بازيكن در يك نقش فرو‌مي‌رود و بعد اتفاقات مختلف پشت سر هم مي‌افتند و او بايد آنها را پشت سر بگذارد.
Puzzle: بازي‌هاي معمايي كه شامل انواع بازي‌هاي فكري مي‌شود و هميشه طرفداران مخصوص به‌خود را دارد.
Role Playing Game)RPG): بازي‌هاي نقش‌آفريني تقريبا شبيه Adventure است. در اين نوع بازي شخص در قالب يك كاراكتر معمولا خيالي مي‌تواند خود را قوي‌تر كرده و مرحله به مرحله قابليت‌هاي جديد پيدا كند.
Strategy: در بازي‌هاي استراتژيك معمولا نماي دوربين از بالاي محيط بازي است و بازي‌كننده اختيارات زيادي در كنترل بازي دارد. در اين بازي‌ها فرد مي‌تواند تدابير مختلفي را پياده‌سازي كند يا بر محيط مديريت داشته باشد.
Plat form games: بازي‌هاي سكويي يا بازي‌هايي كه كاراكتر آن مي‌تواند بدود، از روي موانع بپرد و.... يكي از بازي‌هاي قديمي و مشهور در اين نوع بازي قارچ‌خور است كه خيلي از افراد با آن خاطره دارند.
Sport: انواع مختلف بازي‌هاي ورزشي در اين نوع از تقسيم‌بندي قرار مي‌گيرند و از معروف‌ترين بازي‌هاي اين ژانر مي‌توان به سري بازي‌هاي فوتبال اشاره كرد.
Driving: انواع مختلف اتومبيلراني، موتورسواري و... كه از معروف‌ترين اين نوع بازي مي‌توان به سري بازي‌هاي need for speed اشاره كرد.
Simulation: بازي‌هاي شبيه‌سازي، مثل شبيه‌سازي پرواز كه اين نوع بازي‌ها ديگر از جنبه سرگرمي‌بودن درآمده است و به‌عنوان ابزار آموزشي نيز از آن استفاده مي‌شود. شبيه‌سازها نيز در زمينه‌هاي مختلف استفاده مي‌شود از رانندگي و كشتيراني و خلباني گرفته تا مزرعه‌داري و... . Hybrids: اين نوع بازي مي‌تواند تركيبي از انواع بالا باشد كه بيشتر بازي‌هاي امروزي از اين نوع هستند؛ مثلا تركيب دو يا چند نوع از انواع اكشن، رانندگي، تيراندازي، ماجراجويي و... .