در اين روز فرخنده، حضرت علي(ع) با برترين بانوي جهان، پيمان عشق بست و خدا والاترين فرستاده خويش را بر اين پيمان گواه گرفت. به مناسبت اين روز گرانقدر در گفت‌وگو با دكتر طاهره هميز، استاد دانشگاه و مشاور خانواده، سؤالات دختران و پسران هنگام خواستگاري را مورد بررسي قرار داده‌ايم.
- ايمان، اخلاق و امانتداري
مقام معظم رهبري اصطلاحي جالب براي ازدواج مطرح كرده‌اند؛ مي‌فرمايند: زن و شوهر همسفر هستند. همسفر يعني هر چند هركسي بارخودش را برمي‌دارد اما در مسير، داشته‌هايش را با ديگري تقسيم مي‌كند. ايمان و اخلاق ملاك‌هايي هستند كه رسول‌الله در مورد معيارهاي ازدواج بر آنها تأكيد كرده است. اگر جوان‌هايمان را از ابتدا به اين موارد مسلح كنيم كه دروغ مصلحتي نگويند و شوخي نكنند، مي‌توانند شريك خوبي براي زندگي درازمدت باشند و در مسير وفاي به‌عهد حركت كنند. حضرت محمد(ص) مي‌فرمايند: كسي كه عهدي را بشكند از پيشامدهاي بد در امان نيست؛ يعني انساني كه وفاي به‌عهد نداشته باشد زندگي‌اش پر از گرفتاري‌هاست. اينكه ياد بگيريم واقعا به عهدمان وفا كنيم كمال ورود به ازدواج را براي خويش فراهم كرده‌ايم. معيار مهم ديگر، پايبندي همسرمان به امانتداري است. براساس آموزه‌هاي اسلام مديريت زن و مرد تفكيك شده است. مرد، مدير خانواده است و تنظيم روابط اجتماعي و سياسي و خارج از منزل را برعهده دارد و مديريت داخل خانه و حفاظت از سلامتي اعضاي خانواده نيز به‌عهده زن خانواده است. يك زن و مرد مدير و مدبر، حافظ رازهاي يكديگر هستند و اسرار خانه را به بيرون منتقل نمي‌كنند.
- تكليف خواستگارها را مشخص كنيد
تا مشخص‌شدن تكليف خواستگار اول، ميزبان خواستگار دوم نشويد. گاهي اوقات پسري به خواستگاري مي‌رود و نمي‌داند چقدر بايد براي گرفتن جواب منتظر بماند. پس لازم است كه تكليف اينگونه مسائل در مراحل اول زود مشخص شود تا خانواده‌ها زياد معطل نمانند. گاهي اوقات پيش مي‌آيد كه دختري در هفته، 3خواستگار دارد و منتظر مي‌ماند تا بتواند روي هر 3آنها فكر كند و بعد تصميم بگيرد. اين جزو آن چيزهايي است كه متأسفانه در اخلاق خواستگاري رعايت نمي‌شود؛ همزمان كه خواستگار اول آمده است او را نگه داريم و ببينيم خواستگار بعدي چطور است. در واقع، مورد اول كه آمد حق ندارند مورد دوم و سوم را راه بدهند، بايد در مورد اولي تصميم بگيرند يا جواب قطعي بله يا خير بدهند تا جلوتر بروند. وقتي كه جواب مشخص شد مي‌توانند درخصوص بقيه صحبت كنند. از لحاظ شرعي مكروه است كه اگر خواستگاري آمد و هنوز به او جواب نداده‌ايم خواستگار بعدي را راه بدهيم چرا كه در اين صورت فرد دچار سردرگمي مي‌شود و مي‌گويد اگر ويژگي‌هاي ظاهري اين فرد را به اضافه ويژگي‌هاي شغلي فرد دوم و به اضافه ويژگي‌هاي خانوادگي فرد سوم همه با هم يك نفر داشته باشد من دختر خود را مي‌دهم. تأخير ازدواج دختر خانم‌ها گاهي اوقات از جانب خانواده و گاهي اوقات نيز از جانب خود ايشان به اين علت است كه مدام منتظر گزينه بهتري هستند كه وجود ندارد.
- كاغذ و قلم برداريد
دختر و پسري كه به مرحله صحبت‌كردن در مورد معيارهاي مختلف مي‌رسند بايد همه آنچه را كه لازم است بپرسند و مطرح كنند در برگه‌اي بنويسند تا چيزي از قلم نيفتد. براي جمع‌آوري اين مطلب لازم است دلمشغولي‌هايي كه دارند را يادداشت كرده و در جلسه خواستگاري بيان كنند. حتي مي‌توانند در اين زمينه از يك مشاور هم كمك بگيرند تا با آمادگي كامل در جلسه‌اي كه قرار است طرح سؤال و مباحث مختلف شود، حاضر شوند. در طول صحبت هم مي‌توانند نكات مهم را كه ممكن است در ذهن‌شان نماند، يادداشت كنند و اگر در رابطه با سؤالي، طرف مقابل طفره رفت باز به‌صورتي ديگر آن را بيان كنند.
- سخني با پدر و مادرها
ما حق نداريم درخصوص فرزندان خود كه پاره‌تنمان هستند فقط خودمان تصميم بگيريم. بايد اجازه دهيم آنها براي آينده خودشان تصميم بگيرند و ما به‌عنوان مشاور امين در اين انتخاب به آنها كمك كنيم. پس بايد به آنها كمك كنيم كه بازشناسي كرده و فرد مناسب را انتخاب كنند. نكته ديگر اينكه خانواده‌ها صرفا به موقعيت اجتماعي، يا ثروت پسر و دختر، يا خانواده آنها نگاه نكنند بلكه هم‌كفو بودن را مورد توجه قرار دهند. مسائلي از قبيل مهريه، محل زندگي زوجين، وضعيت سربازي و وضعيت كار از جمله مواردي است كه بايد حتما در همان زمان خواستگاري به نتيجه مشخص برسد. اخلاق مهم در زمان خواستگاري اين است كه با توجه به اعتقادات ما و فرهنگ اصيل ديني كه ما از آن برخوردار هستيم زماني كه مرحله خواستگاري به‌عنوان خواستن و طلب جدي در خانواده رخ مي‌دهد همراه با احترام و آداب خاص خود باشد. بعضي چيزهاي خيلي كوچك در بعضي زمان‌هاي خاص خيلي حساس مي‌شود؛ مثلا خانواده داماد اعلام مي‌كند ما ساعت 4 به منزل شما مي‌آييم، بعد خانواده دختر از ساعت 3 يا 30/3 همه آماده مي‌شوند و با التهاب منتظر يك مهمان غريبه مي‌مانند، زنگ ساعت 4 كه زده مي‌شود همه منتظر هستند كه زنگ در هم زده شود ولي همينطور ساعت مي‌گذرد و خبري از خانواده داماد نيست و آنها ديرتر مي‌آيند.
- صحبتی با آقا پسرها
آقا پسرها باید به این نکته توجه کنند که ملاکشان در انتخاب همسر باید در چارچوب حیا و ایمان باشد. اگر صرفا به خاطر نداشتن زیبایی دختر، از ازدواج با او صرف نظر کند پس خوشا به حال آن دختر که آن پسر نصیبش نشده است. اتفاقا دختر خانم ها اگر چنین اتفاقی برایشان افتاد باید خوشحال باشند به دليل اینکه این فرد توقع داشت به یک عروسک تبدیل شوید و او عروسک‌گردان باشد، از همه زیبایی‌های زنانه شما فقط زیبایی ظاهری را می بیند و چه بسا اگر زن زیباتری را ببیند به دنبال او حرکت کند. پس توصیه من به پسرها این است که برای اینکه تداوم زندگی را تجربه کرده و مسیر آرامش را در زندگی پیش بگیرید دختری را انتخاب کنید که زیبایی باطنی دارد، از حسد و بخل و کینه به دور است، خودش را از نگاه نامحرم می پوشاند و در برخورد با نامحرم حیا را پیشه خودش می کند. چنین فردی قطعا می‌تواند مادر خوبی برای فرزند شما باشد.
- راهنماي گام به گام خواستگاري
بنده فلاني هستم
در ابتدا و در رابطه با سؤال اول هميشه بهتر است پسر، شروع‌كننده مباحث باشد و از زندگي خودش از گذشته تاكنون بگويد. شغل، سن، تحصيلات و موقعيتي كه در آن قرار دارد، نكته مهمي براي ورود به ساير مسائل است. البته هر آنچه در زندگي شما وجود داشته لزوما نبايد بيان شود؛ پس در مورد هرچيز با اشاره به موضوعيتي كه دارد بايد طرح سؤال صورت گيرد.
ميزان پايبندي شما به مسائل ديني چقدر است؟
پس از معرفي بايد پسر و دختر اعتقادات مذهبي و ديني خود را بسنجند تا ببينند آيا در اين زمينه با يكديگر تفاهم دارند يا خير. سؤالاتي مثل ميزان پايبندي به اعتقادات و مسائل ديني، تمايلات مذهبي، برخورد با نامحرم، نماز و روزه، تمايل به گوش دادن موسيقي و موضوعاتي از اين دست مي‌تواند شما را با مشتركات يكديگر آشنا كند. حتما ساعت‌هاي فراواني را در اين زمينه وقت بگذاريد چراكه عدم‌تفاهم در مسائل اعتقادي، زندگي زوجين را با چالش‌هاي زيادي مواجه مي‌سازد.
من خيلي آرام نيستم
در مرحله بعد دختر و پسر بايد خصوصيات اخلاقي‌شان را با توجه به شناختي كه از يكديگر دارند بيان كنند. در اينجا بايد عينك خود برتربيني را كنار زده و واقعيت را بيان كنند؛ مثلا اگر كسي عصبي است و يا تحمل پاييني دارد حتما در جلسات خواستگاري بيان كند چراكه اگر طرف مقابلش نيز همين ويژگي اخلاقي را داشته باشد، زندگي پرتلاطمي را تجربه خواهند كرد. براي طرح اين موضوعات بهتر است مستقيم و بدون حاشيه به بيان ويژگي‌هاي اخلاقي خود بپردازيد و در كمال راستگويي آنها را بيان كنيد.
تا 5سال ديگر خانه مي‌خرم
دختر و پسر بايد به يكديگر بگويند كه به چه علت قصد ازدواج دارند. پاسخ دقيق به اين سؤال، خط‌مشي زندگي زوجين را مشخص مي‌كند. اينكه چه چشم‌اندازهايي براي زندگي آينده مدنظر قرار داده‌ايد و قرار است تا 5سال ديگر چه امكانات و تسهيلاتي در زندگي فراهم شود و يا قرار گرفتن در فلان جايگاه موضوعي است كه نقشه زندگي مشترك را تعيين مي‌كند و موجب مي‌شود زن و شوهر همواره و در همه حال در اين مسير حركت كنند ولي اگر يكي از طرفين اعلام كند كه هدف خاصي ندارد و آينده‌نگري نكند قطعا در زندگي با مشكل مواجه مي‌شود.
چطور شد فلان شغل را انتخاب كرديد؟
يكي از موضوعاتي كه بايد هنگام خواستگاري مورد اشاره قرار گيرد، استقلال دختر و پسر در اداره زندگي و تصميم‌گيري است. سؤالاتي مثل اينكه چطور شد فلان شغل را انتخاب كرديد؟ آيا شغلتان را تاكنون تغيير داده‌ايد؟ آخرين بار چه زماني براي خود خريد كرده‌ايد و... مي‌تواند شما را در زمينه استقلال فكري طرف مقابلتان راهنمايي كند.
روزها چه ساعتي به محل كار مي‌رويد؟
در مرحله بعد بايد حس مسئوليت‌پذيري طرفين نسبت به خانواده مشخص شود. در اين زمينه دختر و پسر مي‌توانند با طرح اين سؤال كه آيا تاكنون پيش آمده كه در قبال انجام ندادن كاري براي خانواده‌تان، ناراحت شويد و يا اينكه روزها چه ساعتي به محل كار مي‌رويد و تا چه ساعتي در آنجا هستيد؟ نسبت به مسئوليت‌پذيري طرف مقابل شناخت پيدا كنند.
مهماني مي‌رويد؟
آيا فردي كه مي‌خواهيد انتخاب كنيد، داراي ارتباطات اجتماعي است. در اين زمينه بايد به طرح سؤالاتي از قبيل اينكه در هفته در چند مهماني خانوادگي شركت مي‌كنيد؟ آيا با همه رفت‌وآمد مي‌كنيد يا شخص خاصي هست كه به منزلش نرويد، به حس انعطاف‌پذيري و نحوه ارتباطات اجتماعي او پي ببريد.
خسيس كه نيستيد!
در رابطه با مسائل اقتصادي و نحوه هزينه‌كرد زندگي نيز بايد صحبت شود. البته اين موضوع مي‌تواند در جلسات دوم به بعد مورد بررسي قرار گيرد ولي از آنجا كه زندگي با مرد خسيس خيلي سخت است دختر خانم‌ها بايد از طرف مقابل بپرسند كه شيوه خرج كردن پول در نگاه او چگونه است و در زندگي چقدر به مسافرت رفتن و مهماني دادن توجه مي‌كند. ميزان درآمد پسر نيز مسئله مهمي است كه بايد در مورد آن شفاف‌سازي صورت گيرد. براي اين موضوع بهتر است دختر‌خانم بپرسد كه آيا ميزان درآمد شما در حدي هست كه بتوانيد با آن، زندگي متوسطي را بچرخانيد؟
كي بچه‌دار بشيم؟
يكي ديگر از موضوعاتي كه بايد در خواستگاري در مورد آن سؤال مطرح شود، زمان فرزندآوري و اعتقاد به بچه‌دار شدن است. از طريق اين سؤال مي‌توانيد نگاه همسر آينده خود نسبت به فرزند را جويا شويد. حتي در مورد تعداد آن نيز مي‌توانيد صحبت كنيد چون بعضي افراد هستند كه تمايلي به داشتن فرزند ندارند و در طول زندگي، خانم يا آقا به اين موضوع پي مي‌برند.
درگوشي با دخترخانم‌ها
اگر شاغل هستيد يا مي‌خواهيد ادامه تحصيل بدهيد، حتما روز اول در رابطه با اين موضوع صحبت كنيد و از آقا پسر بپرسيد كه آيا موافق است كه همسر آينده‌اش فعاليت اجتماعي داشته باشد؟ درواقع بايد در مورد اشتغال، وضعيت محل كار يا ميزان تحصيلات و ادامه آن به خوبي شفاف‌سازي صورت گيرد.