و این سامانه افتخاری ملی برای پایتخت‌نشینان و مردم کشور محسوب می‌شود.
در اين راه 4آذر سال گذشته بود كه نخستين سامانه پيش‌بيني آلودگي هواي خاورميانه در تهران راه‌اندازي شد. اين سامانه محصول 5سال برنامه‌ريزي و پژوهش علمي توسط كارشناسان ايراني بوده و در مرحله پيش از افتتاح، يك‌سال صحت‌سنجي اين سامانه طول كشيد تا براي افتتاح آماده شود. سامانه پيش‌بيني آلودگي هوا مي‌تواند تا 3روز بعد، ميزان آلودگي هوا را پيش‌بيني كند اما پيش‌بيني روز بعد آن از دقت بالاتري برخوردار است. راه‌اندازي سامانه پيش‌بيني آلودگي هواي تهران در سال95 جزو مهم‌ترين اقدامات به‌منظور پايش و پيش‌بيني كيفيت هواي اين كلانشهر حساس محسوب مي‌شود؛ اما آنچه جالب توجه است، آن است كه كاركرد سامانه به اين موضوع محدود نشده و فرصت اتخاذ تصميم‌هاي كلان براي مديريت صحيح و فرابخشي آلودگي هوا را نيز فراهم مي‌كند. حسين شهبازي، مدير واحد پيش‌بيني شركت كنترل كيفيت هواي تهران در اين‌باره به همشهري مي‌گويد: اين پروژه از سال90 با همكاري دانشگاه شريف آغاز شد و از سال 92با توجه به موفقيت‌ها و تحقيقات انجام‌شده، آغاز كار به‌طور جدي كليد خورد تا يك سامانه عملياتي براي پيش‌بيني آلودگي هوا با محور پژوهش‌هاي صورت‌گرفته راه‌اندازي شود. براي راه‌اندازي سامانه، پروژه‌هاي متعددي با همكاري دانشگاه‌هاي مختلف شهر تهران و بهره‌گيري از مشاوران بين‌المللي تعريف و انجام شد؛ البته تيم كارشناسي كه براي مديريت سامانه تشكيل شده بود، پروژه‌ها را بسيار دقيق تعريف كرد و از بسياري هزينه‌ها كاسته شد و با اينكه كار براي نخستين‌بار بود در ايران انجام مي‌شد و تركيبي از پروژه‌هاي مختلف بود اين پروژه‌ها خيلي دقيق و با هزينه‌هاي كم طراحي و انجام شدند. اگر قرار بود اين سامانه را از يك كشور ديگر وارد كنيم يا يك تيم خارجي اين كار را براي ما در ايران انجام دهد، هزينه‌ها حداقل 5برابر مي‌شد.
- روش كار سامانه
محاسبه غلظت آلاينده‌هاي موجود در جو براساس عواملي ازجمله توليد و انتشار آلودگي از منابع آلاينده موجود در شهر و شرايط و وضعيت هواشناسي همچون ميدان باد كار اصلي اين سامانه است كه با روش مدل‌سازي و پيش‌بيني صورت مي‌گيرد. شركت كنترل كيفيت هواي تهران كه از سال 1372توسط شهرداري تهران تأسيس شده به‌همراه گروه‌هاي علمي دانشگاهي در داخل و خارج از كشور كار طراحي و اجراي اين سامانه را بر عهده داشت و توانست همزمان با انجام انبوهي از پروژه‌هاي تخصصي، مطالعاتي، پژوهشي و هم عرض با كار راهبري 43ايستگاه اندازه‌گيري صوت و 21ايستگاه سنجش آلودگي هوا در نقاط مختلف شهر تهران، طرح سامانه پيش‌بيني را به انجام برساند. شركت كنترل كيفيت هواي تهران، به‌عنوان رصدكننده وضعيت هواي تهران و ارائه گزارش‌هاي لازم به مردم، به‌منظور ايجاد فضايي مناسب براي زندگي شهروندان، تمام آلاينده‌هاي هواي تهران را مورد بررسي و مطالعه قرار مي‌دهد تا راهكارهاي مناسب، براي جلوگيري از افزايش اين آلودگي‌ها اتخاذ شود.
- قابليت توسعه سامانه در كشور
سامانه پيش‌بيني آلودگي هواي تهران از آنجا كه برپايه تحقيقات علمي داخلي استوار شده، قابليت توسعه به همه شهرهاي كشور به‌ويژه شهرهاي گردوغبارخيز را نيز دارد. اين سامانه در ابتدا در كل ايران اجرا مي‌شود و بعد در چند مرحله روي تهران تمركز مي‌كند. براي اينكه پيش‌بيني آلودگي در تهران را داشته باشيم بايد آلودگي در كل كشور را پيش‌بيني كنيم. در حقيقت بدون پيش‌بيني كل آلودگي كه در ايران وجود دارد، نمي‌توان سيستم دقيق پيش‌بيني آلودگي براي تهران داشت. در نتيجه تعميم اين سامانه براي ساير شهرهاي ايران كاملا عملي بوده و با همكاري سازمان‌هاي ذيربط مثل سازمان حفاظت محيط‌زيست امكان پذير است. هنوز بستر توسعه اين سامانه در ساير شهرهاي كشور فراهم نشده ولي شركت كنترل كيفيت هواي تهران دنبال آن است تا با ايجاد همكاري بين بخش‌هاي مختلف اين كار را انجام دهد. درصورت پذيرش مديران در شهرهاي مختلف مي‌توان اين سامانه را كه بعد از 5سال تلاش به‌دست آمده، با همين قالب توسعه داد و براي تك تك شهرها يك سامانه پيش‌بيني آلودگي هوا طراحي كرد.
- پيش‌بيني كيفيت هوا با دقت بالا
سيستم پيش‌بيني آلودگي هوا هم‌اكنون تا حد بالايي به ثبات رسيده و مي‌توان خيلي از اپيزودهاي آلودگي هوا (بخش‌هاي آلودگي هوا) را تا بالاي 80درصد پيش‌بيني و با دقت رصد كرد. آلودگي هواي تهران سال‌هاست كه وجود دارد، سامانه پيش‌بيني آلودگي هوا نيز از اركان اصلي مديريت آلودگي هواست و دليل اينكه در همه اين سال‌ها با وجود آلودگي هوا، سامانه آلودگي هوا ايجادنشده، از پيچيدگي‌هاي زياد اين سيستم است.
- عصاي دست مديران شهري
از جمله دستاوردهاي مهم سامانه پيش‌بيني آلودگي هوا اينكه از طريق آن مي‌توان مطالعات مختلفي در زمينه بهبود كيفيت هواي شهر تهران انجام داد و به شناخت عوامل اصلي وقوع اين پديده پرداخت. به اين معني كه با استفاده از اين سامانه مي‌توان سهم منابع مختلف آلودگي را كمي‌سازي كرده و بر مبناي آن اتخاذ تصميمات در سطح كلان آسان مي‌شود. هر سال با بالا گرفتن آلودگي هوا، راهكارهاي مختلفي براي كنترل و كاهش آلودگي هوا پيشنهاد مي‌شود اما نمي‌دانيم كدام‌يك اثربخش‌تر است. با استفاده از اين سامانه مي‌توان اثربخشي برنامه‌هاي كاهش آلودگي هوا را با عدد و رقم مشخص كرد. از سوي ديگر هزينه مورد نياز براي اجراي هر كدام از برنامه‌ها و راهكارها نيز مشخص است. در نتيجه اين امكان براي مديران فراهم مي‌شود تا با خيالي آسوده‌تر تصميم بگيرند بودجه را كجا هزينه كنند كه بيشترين تأثير را داشته باشد.
- موفقيت‌هاي سامانه در تهران
يكي از نقاط قوت و موفقيت سامانه پيش‌بيني آلودگي هواي تهران اين است كه سهم دقيق منابع آلاينده را مشخص مي‌كند. روال معمول در كشور اين است كه هنگام بروز آلودگي هوا آشفتگي ميان دستگاه‌هاي مختلف در قبول مسئوليت آلودگي هوا زياد مي‌شود. در چنين شرايطي اين سامانه مي‌تواند وضعيت را شفاف و سهم هر يك از دستگاه‌ها را مشخص كند. براي مثال از طريق سامانه متوجه مي‌شويم كه اگر موتورسيكلت‌هاي كاربراتوري را حذف كنيم، چه ميزان از آلودگي كم مي‌شود و اگر كيفيت سوخت چنين و چنان شود، چطور؟ اگر گرمايش خانگي را كنترل كرده و موتورخانه‌ها را بهينه‌سازي كنيم، چه تأثيري در وضعيت آلودگي هوا مي‌گذارد و فيلتر دوده ديزل كه جديدا سر و صدا به راه‌انداخته چقدر اثر دارد؟ بديهي است در شرايطي كه سهم آلودگي هوا به‌طور تقريبي مشخص است راهكارها نيز به‌طور تقريبي مطرح مي‌شود، اما وقتي سهم‌ها به‌طور دقيق روشن باشد، وظايف و مسئوليت‌هاي هر يك از دستگاه‌ها نيز به‌طور دقيق مشخص مي‌شود و امكان شانه خالي‌كردن دستگاه‌ها از وظايفشان وجود ندارد.
- 5ركن اصلي سامانه پيش‌بيني آلودگي هواي تهران
پيش‌بيني دقيق شرايط جوي؛ ميدان باد، دما، وضعيت پايداري جوي و بارش ازجمله اين موارد هستند. در اين راه نمي‌توان از داده‌ها و اطلاعات سازمان هواشناسي استفاده كرد.
سياهه انتشار آلودگي؛ بايد مشخص شود كه در هر يك از بخش‌هاي تهران چقدر آلودگي توليد مي‌شود، چه منابع آلودگي وجود دارد و نوع سوختشان چيست؟ به همين منظور پروژه سياهه انتشار شهر تهران از سال 1392آغاز و تك تك منابع آلودگي تهران شناسايي شد و ميزان آلودگي به تفكيك زماني روزانه، ماهانه و سالانه به‌دست آمد.
راه‌اندازي مدل‌هاي آلودگي؛ صرف داشتن مدل‌هاي آلودگي راهگشا نيست و براي پيش‌بيني احتياج به راه‌اندازي و كاليبره‌كردن آنهاست؛ كاري كه 4سال طول كشيد.
تدقيق ورودي‌ها و خروجي‌ها و ايجاد يك ابزار كه بتوان نتايج پيش‌بيني‌ها را در آن رصد كرد و پي به نقاط قوت و ضعف برد.
توليد خروجي‌ها و پس پردازش توسط تيمي با تخصص فناوري اطلاعات كه پياده‌سازي اين قسمت را بر عهده گيرند.
- روش‌هاي اطلاع از سامانه پيش‌بيني آلودگي هواي تهران
1- پايگاه اينترنتي شركت كنترل كيفيت هواي تهران Air.tehran.ir
2- استفاده از كانال فضاي مجازي AqccTehran@
3- استفاده از نرم افزار موبايلي با دانلود رايگان cafebazaar.ir/app/?id=ir.rayandish.air_quality