در سال‌هاي اخير آلاينده‌هاي خطرناكي مانند مونوكسيدكربن، دي‌اكسيد‌گوگرد و ذرات معلق در هواي تهران تهديد‌كننده اصلي تنفس و سلامت بودند اما حالا سخن از آلايندگي هوا توسط گاز ازن است. ازن جزو آلاينده‌هاي ثانويه است كه خود هنگام احتراق از خروجي منابعي نظير خودروها منتشر نمي‌شود، بلكه از واكنش برخي گازها نظير اكسيدهاي نيتروژن و تركيبات آلي فرار در حضور نور خورشيد ايجاد مي‌شود. ميزان غلظت اين آلاينده با شدت گرفتن نور خورشيد در ماه‌هاي گرم سال افزايش مي‌يابد. با بررسي‌هاي انجام‌شده، مشاهده مي‌شود كه در ماه‌هاي خرداد، تير و مرداد بيشترين ميانگين ماهانه غلظت اتفاق مي‌افتد و در ماه‌هايي از سال كه از شدت تابش نور خورشيد كاسته مي‌شود، ميزان اين آلاينده نيز به وضوح كاهش مي‌يابد. گاز ازن (O3) از تركيب 3 اتم اكسيژن ايجاد شده و يك اكسيدكننده قوي محسوب مي‌شود. ازن گازي است تقريبا بي‌رنگ با بويي خاص شبيه بوي هواي تازه كه در دماي معمولي به‌صورت گاز است و چگالي آن در شرايط استاندارد 1/5برابر اكسيژن است.
ازن در سطوح بالايي اتمسفر كه ازن خوب هم ناميده مي‌شود، از ورود اشعه ماوراي بنفش خورشيد به زمين جلوگيري مي‌كند و ازن در سطح زمين كه آن را ازن بد هم مي‌نامند به‌عنوان آلاينده محسوب مي‌شود و جزو آلاينده‌هاي ثانويه است. ازن هنگامي تشكيل مي‌شود كه آلاينده‌هاي منتشره از خودروها، نيروگاه‌ها، پالايشگاه‌ها، كارخانه‌هاي شيميايي و ساير منابع در حضور نور خورشيد واكنش شيميايي انجام دهند. در كشور ما نيز به‌ويژه در شهرهاي بزرگ، صنعتي و مناطق مجاور به‌دليل آلودگي شديد هوا، وجود گازهاي آلاينده اوليه و همچنين آفتابي بودن هوا در عمده روزهاي سال، شرايط به سهولت براي انجام واكنش‌هاي اكسيداسيون فتوشيميايي كه به ايجاد گاز ازن منجر مي‌شود، فراهم است.
گاز ازن به‌دليل خاصيت خورندگي كه دارد با ورود به مجاري تنفسي، مي‌تواند به نايچه‌ها، نايژك‌ها و كيسه‌هاي هواي موجود در ريه‌ها كه براي تبادل گازهاي اكسيژن و كربندياكسيد به‌وجود آمده‌اند، آسيب وارد كند. قرار گرفتن مداوم در برابر گاز ازن مي‌تواند موجب التهاب بافت ريه و عفونت‌هاي دستگاه تنفسي شود. از سوي ديگر در بيماران تنفسي مبتلا به آسم، اين وضعيت بدتر است. استنشاق اين گاز منجر به كاهش عملكرد شش‌ها و پايين آمدن سطح تحمل آنها در برابر تمرين‌هاي ورزشي و فعاليت‌هاي بدني مي‌شود، دردهاي پي‌درپي در قفسه سينه و سرفه‌هاي مداوم از ديگر علائم آلودگي به گاز ازن است. كودكان و افراد سالخورده در فصل تابستان و در هواي آلوده به ازن تروپوسفري نسبت به ساير افراد در معرض ابتلا به نشانه‌هاي بيشتري هستند. براي كاهش انتشار آلاينده ازن در هواي شهر تهران، مي‌توان به مواردي همچون ارتقاي تكنولوژي خودروها براي بهبود وضعيت انتشار آلاينده‌ها، از رده خارج كردن خودروهاي فرسوده، گسترش و بهبود معاينه فني خودروها در شهر، مديريت مناسب ترافيك شهرها، گسترش سيستم پايش مستمر در واحدهاي صنعتي بزرگ و كارخانجات اشاره كرد.
نظر شما