ايمني در تردد شهري، يكي از مولفه‌هاي پيشرفته بودن شهرهاست؛ اينكه آمار تصادفات فوتي، جرحي و خسارتي در اين شهر‌ها كم است و جان انسان‌ها كمتر به‌دليل حوادث رانندگي به مخاطره مي‌افتد. البته اينكه در بروز حوادثي از اين دست چه عواملي دخيل هستند، بحثي علمي، مبسوط و نيازمند كار‌شناسي است. اما عواملي هم هستند كه اگر ما مردم به آنها توجه كنيم سطح ايمني تردد در شهرهاي بزرگ ما بالا‌تر مي‌رود. در اين صفحه، برخي عوامل ايجاد خطر تصادف را بيان كرده‌ايم كه اين عوامل، مي‌توانند در ايجاد نقطه‌اي به‌عنوان نقطه حادثه‌خيز دخيل باشند.
- وقتي شيب‌ها تند مي‌شوند
از عواملي كه باعث مي‌شود يك منطقه را حادثه‌خيز بدانيم، عوامل جغرافيايي و توپوگرافيك است. اين عوامل شامل شيب زمين، پستي و بلندي زمين، پيچ طبيعي تند، شرايط اقليمي مانند دماي پايين يا همان يخ‌زدگي محيط و مواردي از اين دست مي‌شود. شما به‌عنوان يك راننده بايد حواستان به اين عوامل باشد؛ مثلا بدانيد كه شيب تند معبر مي‌تواند عامل مؤثري در افزايش تعداد تصادفات رانندگي باشد. بدين‌معنا كه وقتي وسايل نقليه از سمت بالا به پايين خيابان يا بزرگراهي كه داراي چنين شيبي است، به سمت پايين مي‌آيند، بي‌شك بر سرعت حركت‌شان افزوده مي‌شود. در اين شرايط، راننده ممكن است مهارت يا فرصت كافي براي كنترل سرعت را نداشته باشد. اغلب رانندگان به‌دليل رعايت نكردن موارد احتياط و ايمني، با سرعت در چنين معابري به سمت پايين حركت مي‌كنند. همين افزايش ناگهاني سرعت، عامل مهمي در افزايش آمار حوادث رانندگي در چنين معابري است. در همين تهران خودمان اين شرايط در بسياري از معابر شمالي- جنوبي شهر ازجمله بزرگراه يادگار امام، مسير شمال به جنوب وجود دارد. بزرگراه شهيد صياد شيرازي و بزرگراه امام علي(ع) هم اين شرايط را در برخي قسمت‌ها دارا هستند.
- وقتي پياده‌ها و سواره‌ها خطرناك مي‌شوند
در بروز حوادث رانندگي هميشه نبايد به‌دنبال عوامل فيزيكي در محيط پيرامون بروز حادثه بود و گاهي عوامل انساني مهم‌تر هستند؛ به‌عبارت ساده‌تر، در بررسي علت بروز تصادفات فوتي، جرحي يا خسارتي، ممكن است مهم‌ترين عامل، رفتار ترافيكي خود راننده‌ها يا عابران پياده يا حتي مديريت راه مانند پليس راهنمايي و رانندگي باشد. در مواردي كه عابران پياده را مي‌توان مهم‌ترين عامل وقوع يك‌تصادف دانست، مي‌توان به نحوه تصميم‌گيري آنان در عبور از يك معبر اشاره كرد؛ به‌عنوان مثال، در بررسي‌هاي انجام شده درخصوص علت وقوع تصادفاتي كه در بزرگراه شهيد‌نواب صفوي، بين پل امام خميني و بريانك اتفاق مي‌افتاد، اين نتيجه به‌دست آمد كه مردم براي تردد از يك سمت بزرگراه به سمت ديگر، بدون توجه به پل عابر پياده، تلاش مي‌كردند از عرض معبر عبور كنند. اين امر موجب شده بود كه آمار تصادفات در اين قسمت عدد قابل‌توجهي را به‌خود اختصاص دهد. پس رفتار ما به‌عنوان عابر پياده هم مي‌تواند باعث كاهش تصادفات شهري شود. استفاده از پل عابرپياده، عبور از خطوط عابرپياده، نايستادن در نقاط خطرناك مثل كنار اتوبان و... در اين امر بسيار مؤثرند.
- اولويت در خيابان با فرمان پليس است
همانطور كه تأكيد شد، گاهي مديريت راه هم مي‌تواند به‌عنوان عاملي در ايجاد نقاط حادثه‌خيز مؤثر باشد. از جمله مواردي كه مديريت راه را بايد به‌عنوان عامل مؤثري در ايجاد نقاط حادثه‌خيز دانست، روش كنترل تقاطع‌هاست؛ به‌عبارت ساده‌تر، اينكه نحوه كنترل تقاطع همراه با حضور فيزيكي پليس راهنمايي و رانندگي باشد يا به‌صورت غيرحضوري، عامل مهمي است زيرا گاهي حضور راهور مي‌تواند تصميمات صحيح و بجايي را در آن مقطع زماني به‌دنبال داشته باشد. يا نحوه كنترل چراغ‌هاي راهنمايي و رانندگي هم از آن دست مواردي است كه بايد به آن اشاره كرد. گاهي برنامه‌ريزي چراغ‌ها طوري انجام شده كه روي ثانيه صفر بيشتر مي‌مانند و رانندگاني كه اين مورد را پيش‌بيني نمي‌كنند، همين كه چراغ قرمز به عدد صفر مي‌رسد، آماده حركت مي‌شوند؛ درحالي‌كه شايد چند ثانيه ديگر هم چراغ قرمز در همان حالت صفر متوقف باشد. اين را در خيلي از تقاطع‌هاي شهر مي‌بينيم. وظيفه مردم هم در اين مواقع اين است كه اولا بدانند وقتي پليس حضور دارد، اولويت با فرمان اوست و نه هيچ چراغ و تابلويي ديگر. در ضمن كمي صبر و حوصله هم در اين مواقع به مقدار زياد از بروز تصادفات جلوگيري مي‌كند.
- وقتي آب و هوا و جغرافيا تصادف‌ساز مي‌شوند
از جمله عوامل جغرافيايي كه عامل حادثه‌خيز شدن خوانده مي‌شود، شرايط اقليمي معبري است كه تصادفات در آن به وقوع مي‌پيوندد و آمار قابل توجهي را در بازه زماني مشخصي به‌خود اختصاص مي‌دهد. براي اينكه اين مورد شفاف‌تر به ذهن‌تان متبادر شود، بهتر است به معابر شمالي شهر، خصوصا در محدوده منطقه يك شهرداري تهران دقت كنيد. گزارش‌هايي كه از پليس راهور و كار‌شناسان مربوطه به‌دست آمده، نشان مي‌دهد در مواردي كه بارندگي صورت مي‌پذيرد، معابر دچار لغزندگي شده و به‌دنبال آن، آمار حوادث بالا مي‌رود. اغلب در شرايطي كه در محدوده مركزي تهران نيازي به اتخاذ تمهيدات خاص براي عبور ايمن خودرو‌ها نيست، در نواحي شمالي تهران، بارش به‌صورت برف يا باران كه گاهي به‌دليل دماي پايين محيط، يخ‌زدگي هم به‌دنبال دارد، معابر را لغزنده مي‌كند. از طرفي هم در مناطق كوهپايه‌اي، مانند معابر منطقه يك، اغلب شيب تندي ديده مي‌شود كه عاملي تشديد‌كننده در وقوع تصادف به‌حساب مي‌آيد؛ مانند خيابان ولنجك. شما به‌عنوان يك راننده بايد در زمان بارندگي و برف، كاملا رانندگي متفاوتي نسبت به روزهاي عادي داشته باشيد. سرعت كمتر، توجه به تجهيزات ماشين و مهارت در رانندگي جزو موارد لازم براي كاهش تصادفات در اين مواقع محسوب مي‌شود.
- وقتي نور، كم و زياد مي‌شود
از ديگر عوامل محيطي كه مي‌تواند در ميزان وقوع حوادث رانندگي مؤثر باشد تا نقطه‌اي از يك معبر را نقطه حادثه‌خيز بدانيم، انعكاس نور است. به‌عنوان مثال، بعدازظهر‌ها البته قبل از غروب آفتاب، در خيابان بهشتي، محدوده شرق به غرب، آفتابي كه از روبه‌رو مي‌تابد مانع از اين مي‌شود كه راننده به‌خوبي بتواند بر معبر تسلط داشته باشد. از آنجا كه ميزان ديد در كيفيت رانندگي از اهميت بالايي برخوردار است، اين امر عامل مهمي در رانندگي سالم است. علت آن هم اين است كه موانع سبز يا درختان به اندازه كافي در اين قسمت وجود ندارد تا مانع از تابش نور خورشيد به چشم راننده شوند. گاهي هم انعكاس نور از نماهاي ساختمان‌هايي است كه در طول مسير وجود دارند. ساختمان‌هايي كه نمايي شيشه‌اي يا آينه‌اي دارند، بازتاب نور، چشم راننده را خسته مي‌كند و خطاي ديد را به دنبال دارد كه اين موضوع زمينه‌ساز وقوع تصادفات است. اين مورد در شهرك‌غرب محدوده مركز خريد ميلاد نور ملموس است. صبح‌ها و عصر‌ها كه آفتاب كمي مايل مي‌تابد، نور از نماي شيشه‌اي اين ساختمان كه ارتفاع قابل توجهي هم دارد، چشم راننده را اذيت كرده و اين نقطه را تبديل به نقطه‌اي حادثه‌خيز كرده است، به همين دليل هم اغلب توصيه مي‌شود كه چنين ساختمان‌هايي در حاشيه معابر اصلي و پرتردد ساخته نشوند. استفاده از نور بالا در شب هم توسط برخي رانندگان، باعث ايجاد اختلال در رانندگي افراد ديگر مي‌شود.
- آلمان؛ تابلوهاي سرعت‌گير
بزرگراه‌ها و خيابان‌هاي آلمان براي ماشين‌بازهاي حرفه‌اي يك مكان ايده‌آل به شمار مي‌روند. در بيش از ۵۰ درصد بزرگراه‌ها محدوديت سرعت وجود ندارد و راننده‌ها با هر سرعتي كه دلشان بخواهد مي‌توانند رانندگي كنند. اما اين مسئله در فصول سرد باعث بروز تصادفات زنجيره‌اي و بسته شدن راه‌ها مي‌شود. آلماني‌ها در زمينه تصادف‌هاي زنجيره‌اي حرف اول را مي‌زنند؛ هر چند تعداد كشته‌ها و مجروحان حادثه به نسبت تعداد خودرو‌ها چندان بالا نيست. با اين حال پليس آلمان از ۴ سال گذشته دست به‌كار شده تا نقاط حادثه‌خيز بزرگراهي درون‌شهري را با تابلوهاي تعيين سرعت مشخص كند. علاوه بر اين، سرعت ۱۲۰ كيلومتر برساعت در بزرگراه‌هاي درون‌شهري به ۹۰كيلومتر بر ساعت تغيير يافته تا ايمني در بعضي از نقاط پرتردد افزايش يابد. حالا تابلو‌ها حكم سرعت‌گير را در نقاط پرحادثه آلمان ايفا خواهند كرد.
- وقتي اتومبيل در جاي خوبي نمي‌ايستد
اينكه اتومبيل‌ها در كجا مي‌ايستند هم مي‌تواند عاملي در بروز تصادفات رانندگي باشد و به‌دنبال آن، مي‌تواند معبري را حادثه‌خيز كند. قوانين راهنمايي و رانندگي، توقف را در برخي معابر ممنوع كرده است؛ مثلا كنار بزرگراه به هيچ‌وجه نبايد توقف كرد. خيلي‌ها همين قانون ساده و مشخص را رعايت نمي‌كنند و تصادفات وحشتناكي را به‌وجود مي‌آورند. يا گاهي شاهد پارك دوبل در يك خيابان اصلي هستيم كه همين كار به غير از ايجاد ترافيك سنگين شهري، باعث ايجاد سوانح رانندگي مي‌شود. يادمان باشد كه تابلوي پارك مطلقا ممنوع، بي‌جهت در كنار برخي از معابر نصب نشده و اگر به آن توجه نشود مي‌تواند باعث بروز تصادف شود.
- نقطه حادثه‌خيز كجاست؟
شايد تا به حال اصطلاح «نقطه حادثه‌خيز» را درخصوص جاده‌ها و راه‌هاي درون‌شهري يا برون‌شهري شنيده باشيد. در تعريف علمي بايد گفت نقطه حادثه‌خيز به محل يا نقطه‌اي از شبكه راه گفته مي‌شود كه بنابه دلايل جغرافيايي، اقليمي، عوامل مؤثر در طرح هندسي راه مانند شيب طولي يا عرضي مسير، مثلث ديد، عوامل شهرسازي، عوامل فيزيكي مانند تراكم ترافيك و مواردي از اين دست، شدت و تعداد تصادفات در واحد زمان، بيشتر از ديگر نقاط شود.