يك نمونه‌اش همين عيد بزرگ غدير است. اينكه مثلا تربيت شيعه‌هاي كوچك بايد از كي شروع شود؟ بزرگ‌ترها ثروت شيعه‌بودن را چطور به كوچك‌ترها منتقل كنند؟ و سؤال‌هاي ديگري در اين مورد كه در اين صفحه به برخي از آنها پاسخ داده‌ايم.
- جاي پاي بزرگ‌ترها
اميرالمومنين(ع) كه پدر همه ما بزرگ‌ترها و كوچك‌ترهاست، براي تربيت به سبك و منش شيعه، انسان‌ها را خط‌كشي سني نكرده‌اند. يعني چند توقع ساده از هر شيعه‌اي در هر سن و سالي دارند. طبيعتا ما بزرگ‌ترها بايد به توقعات امام‌علي(ع) از خودمان حساس باشيم و بچه‌هايي در چهارچوب همين اصول تربيت كنيم. بچه‌ها به اندازه ما حق دارند طعم ولايت را بچشند پس نخستين قدم در اين راه، خودسازي بزرگ‌ترهاست تا بتوانند راه رشد را براي بچه‌ها هم باز كنند و البته باعث دلزدگي آنها نشوند. اينكه فرزندان چه حسي نسبت به‌باور شيعه بودن خواهند داشت از قبل از هفت‌سالگي رقم مي‌خورد. اما چطور؟
راهكار:
اگربچه‌اي، والدين خود را دوست داشته باشد؛ باور آنها هم برايش ارزشمند مي‌شود. پس تا امكان دارد بايد با بچه‌ها از طريق روش‌هايي چون بازي، مسابقه، تشويق، مورد احترام بودن والدين در جامعه و... ارتباط برقرار كرد.
اجبار و آموزش زودهنگام و مستقيم ممنوع است.
مناسبت‌هاي مذهبي مثل عيد غدير، قربان، روز مباهله و... را با خاطره‌هاي خوشي مثل سفر، هديه، بازي با همسالان، مسجد رفتن و.... همراه كنيد.
فرصت حضور بچه‌ها در جمع‌هاي دوستانه مومن و شاد را فراهم كنيد.
- دست به جيب
ويژگي مهمي كه اميرالمومنين(ع) براي هر شيعه‌اي لازم مي‌دانند، روحيه «هزينه‌كردن براي ولايت» است. اما آيا اين هزينه كردن، يعني بچه‌ها براي دين، پول خرج كنند؟ مثلا پول توجيبي‌هايشان را كامل صدقه بدهند؟ در جواب اين سؤالات «نه» محكمي بگوييد و به ريشه اين مسئله بيشتر فكر كنيد. فرزندان كوچك كه هنوز استقلالشان كامل نشده وظيفه خرج كردن ندارند. اما بچه‌ها بايد عادت به تعهد ديني و هزينه‌كردن براي دين را از همين كودكي ياد بگيرند. در اصل براي دين مي‌شود با جان، مال و ابزار‌هاي فرهنگي، هزينه كرد. براي كمك به پرورش اين روحيه در كودكان اينطور عمل كنيد:
راهكار:
به سلامت تن بچه‌ها اهميت دهيد. شيعه آخرالزمان بايد اهل ورزش و تغذيه خوب باشد. به فرزندتان بگوييد: «مومن بايد قوي باشه!» بچه‌ها با همين جمله‌هاي كوتاه و به‌نظر ساده هم آگاه مي‌شوند.
اجازه دهيد بچه‌ها به شما كمك كنند. مثلا اگر خودتان اهل هزينه‌كردن براي دين هستيد؛ براي مثال سيستم برق كشي مسجد را تعمير مي‌كنيد، وسايل اضافه مردم را به نفع نيازمندان جمع‌آوري مي‌كنيد، ايستگاه صلواتي مي‌زنيد، بروشور فرهنگي چاپ مي‌كنيد، مداحي مي‌كنيد و... در همه اين فعاليت‌ها حتما كاري هست كه فرزندتان بتواند به شما كمك كند و ياد بگيرد كه ترويج دين و خسته شدن در اين مسير، يك كار عادي و وظيفه همه است.
از 7سال به بعد كم‌كم مي‌شود روحيه انفاق را هم در كودكان تربيت كرد. مثلا مي‌تواند در جشن نيكوكاري حتي يك سكه از قلك خودش را هديه بدهد.
- دايره دوستي
ويژگي ديگري كه اميرالمومنين(ع) براي شيعه واقعي مي‌فرمايند اين است كه «آنها به‌خاطر خدا با هم دوست‌اند» و «براي ذكر خدا دور هم جمع مي‌شوند». يعني شيعه‌ها بايد جنس محبت‌شان مثل اميرالمومنين(ع) گسترده باشد. براي اين مسئله هم راهكارهاي زير را پيشنهاد مي‌كنيم:
بچه‌ها در جمع، تجربه تلاش، دفاع از حق خودشان و ديگران، نه شنيدن و نه گفتن، محروميت، قانع كردن ديگران و... را پيدا مي‌كنند. هرچه ارتباط گروهي بچه‌ها با هم دائمي‌تر و برنامه‌ريزي شده‌تر باشد فرصت دوستي به‌خاطر خدا هم بيشتر مي‌شود. پس بايد بعضي بزرگ‌ترها جواب بدهند كه چرا از ترس رزقي كه تأمينش با خداست، فرصت خواهر و برادر داشتن كه مهم‌ترين فرصت دوستي است را از بچه‌ها سلب مي‌كنند؟
در رابطه بين بچه‌ها مراقبت لازم است اما دخالت نه. وقتي قرار است بچه‌ها دوستي به‌خاطر خدا را ياد بگيرند، آيا بيان اين جمله‌ها كه «وسايلت را به ديگران نده»، «مراقب باش ازت نگيرن»، «براي تو مي‌خرم و براي فلاني نه» و... كار شايسته‌اي‌ست؟
به‌خاطر ايجاد روحيه دوستي بين بچه شيعه‌ها و دور هم جمع‌شدن‌هاي معنوي هم كه شده نگوييد مادري كه فرزند كوچك دارد، نبايد مسجد برود، نبايد هيئت برود.
- آب روي آتش
يك ويژگي مهم مورد نياز بچه‌هاي شيعه «توان خودكنترلي» است. امام علي(ع) مي‌فرمايند: «شيعيان كساني هستند كه وقتي عصباني مي‌شوند ظلم نمي‌كنند». بچه‌ها وقتي اوضاع بر وفق مرادشان نيست، وقتي كسي قصد دارد از وسايلشان استفاده كند و... خيلي زود عصباني مي‌شوند. اما چطور بايد كنترل خشم را به كودكان آموخت؟
وقتي كودك كاري مي‌كند كه ما را عصباني مي‌كند خودمان چه مي‌كنيم؟ احتمالا اين همان رفتاري است كه او با ديگران خواهد داشت.
وقتي كودك عصباني مي‌شود، همان لحظه اسم حالتي كه پيدا كرده است را بايد گفت. وقتي اسم عواطفش را بداند، هنگام يادگيري روش درست مواجهه با احساسات، معني حرف ما را بيشتر درك مي‌كند.
كودكمان را محدود نكنيم. به او بگوييم كه وقتي عصباني شدي حق داري حرف بزني و از خودت دفاع كني. وقتي كسي تو را زد و عصباني شدي حق داري كه مانع او شوي و با صداي بلند به او بگويي حواسش را جمع كند.
گاهي اجازه تخليه هيجان به او بدهيم. مثلا باهم بازي كاغذ پاره كردن راه بيندازيد. باهم به بالشت ضربه بزنيد.
جملات معروفي مثل صلوات، استغفرالله و... را عادت لحظات عصباني‌شدن خود و فرزندان كنيم.
- اسراف ممنوع
اميرالمومنين(ع) اسراف‌نكردن را هم از ويژگي‌هاي شيعيان مي‌دانند. بعضي وقت‌ها رفتار اعضاي خانواده، اسراف‌كردن را به كودك، عادي نشان مي‌دهد. مثلا كودك با انبوه اسباب‌بازي‌هايي مواجه است كه برخي اصلا مناسب سن او نيست يا با آنها بازي نمي‌كند. همين موضوع ساده و شايع مي‌تواند شيعه‌هاي كوچك را تنوع طلب و اسراف‌كار بار بياورد. اسراف‌نكردن در توانايي‌هاي كودك هم بسيار مهم است. اينكه فرزند كوچك شما مي‌تواند بخش مهمي از نيازهاي جامعه اسلامي فردا را رفع كند خيلي مهم است و فقط وقتي توانش را پيدا مي‌كند كه ابتدا استعدادهايش كشف شده باشد و سپس تربيتي متناسب با آن داشته باشد.
- همراه خوب
مي‌خواهيد 2صفت ديگري را كه امام علي(ع) براي شيعه‌ها واجب مي‌دانند به فرزندتان ياد دهيد؟ شيعيان كساني هستند كه «به افرادي كه با آنها رفيق هستند، آزار نمي‌رسانند» و «نسبت به همسايه‌هاي خود مهربان و دوست هستند» از بهترين جاهايي كه مي‌توانيد براي آموزش اين دو مفهوم از آن كمك بگيريد، مسجد است. امامي كه رهبر شيعيان است و خودش در خانه خدا به دنيا آمده و در مسجد شهيد شده است حتما به شاگردهاي تربيت شده در مسجد هم نياز دارد كه اهل مدارا با دوستان و آزار نرساندن باشند.
اگر بازگشت پدر و مادرها از مسجد براي بچه‌ها به معني خوشحالي و خوش اخلاقي بيشتر والدين باشد، نياز فطري بچه‌ها براي دوستي با خدا جان مي‌گيرد. سعي كنيد براي ايجاد محبت فرزندان نسبت به مسجد، لباس‌هاي زيبا و تميز و حتي مدادرنگي مخصوص مسجد تدارك ببينيد كه فقط هروقت بچه‌ها به مسجد بيايند مي‌توانند از آن استفاده كنند.
قبل از اينكه كودكتان در مسجد حوصله‌اش سر برود و براي ديگران مزاحمت ايجاد كند، خودتان به او توضيح دهيد كه فرشته‌ها مراقب كارهاي خوب ما هستند. اگر كودگي سر و صدا كرد به او بگوييد كه بايد حواس كسي را پرت نكنيم. مي‌توانيد پخش نذري بعد از نماز را به كودكتان بسپاريد تا او احساس شخصيت و مفيد بودن پيدا كند.