در خیلی از کوچه پسکوچه‌های شهرها و روستاها، پلاکاردهایی نصب شده که خبر از آمدن حاجیان دارد.
استقبال‌كردن از مسافران، جزو آداب و رسوم ما ايراني‌هاست كه اتفاقا ريشه در آداب اسلامي هم دارد. استقبال از مسافر را مي‌توان به‌راحتي در سيره پيغمبر اكرم(ص) و ائمه اطهار(ع) هم پيدا كرد؛ مثلا در روايات به استقبال پيامبر(ص) از جعفر طيار، هنگام بازگشت او از حبشه، اشاره شده است. يا اينكه گفته شده كه پيامبر(ص) بعد از جنگ‌هايي كه خودشان در آنها حضور نداشتند به استقبال سپاهيان اسلام مي‌رفتند. اين استقبال كردن در دين ما بسيار سفارش و تأكيد شده است، تا آنجا كه مثلا به فتواي برخي از مراجع، بيرون رفتن از مسجد در حال اعتكاف براي استقبال از مسافر جايز است و اين، اهميت اين موضوع را نشان مي‌دهد. وقتي اسلام روي استقبال از مسافر اينقدر تأكيد دارد حتما استقبال از مسافران حج كه به زيارت خانه خدا رفته‌اند اهميت بيشتري خواهد داشت. اينجا سعي كرده‌ايم نكاتي درباره اين استقبال بيان كنيم تا درست‌تر و مطلوب‌تر اين سنت‌حسنه را انجام دهيم.
- اهميت استقبال از حاجيان
قطعا وقتي اسلام روي استقبال از مسافر تأكيد دارد، استقبال از افرادي كه به حج رفته‌اند در اولويت قرار مي‌گيرد، بنابراين در روايات اسلامي، احاديث زيادي مي‌توان در اين زمينه پيدا كرد. در روايتي، پيغمبر اكرم(ص) فرموده‌اند: «پيش از ورود حاجي به خانه‌اش او را ديدار كرده، بر او سلام و با او مصافحه كنيد و از وي بخواهيد تا براي شما آمرزش جويد زيرا او خود، آمرزيده شده است». همچنين امام‌سجاد(ع) مردم را به شتافتن براي سلام دادن به حج‌گزاران و مصافحه و تكريم آنان دعوت مي‌كردند تا در پاداش حاجيان سهيم شوند. امام صادق(ع) در ديدار گروهي از حاجيان، حج‌گزاري خانه خدا، زيارت قبر پيامبر(ص) و تشيع را به آنان تهنيت گفتند. اين روايات همگي بر اهميت استقبال از حجاج تأكيد دارند كه خوشبختانه در فرهنگ‌عامه مردم ما هم بسيار داراي ارج و قرب هستند.
- كي به استقبال از حاجي برويم؟
در دين ما، جزئيات يك كار هم اهميت دارد؛ مثلا درباره جزئيات همين استقبال از حاجيان در روايات تأكيد شده كه به سرعت به ديدن حاجي برويد تا اگرآثار معنوي حج در اعماق وجودش رسوخ نكرده و ممكن است مجددا به سمت گناه برود قبل از اينكه آلوده شود او را زيارت كنيد. امام سجاد(ع) در اين زمينه فرموده‌اند: «پيش از آنكه حاجي و عمره‌گزار آلوده به گناه شود (به ديدار او رفته) سلامش كنيد و با وي دست دهيد». حتي براي چگونگي احوالپرسي با حاجي نيز در اسلام دستور خاص وارد شده كه دليل خاصي هم دارد. امام علي(ع) شيوه خاصي را براي استقبال از حاجي بيان فرموده‌اند: «هنگامي كه برادر شما از مكه بازگشت، ميان دو چشم و لبان وي را ببوسيد كه با آن حجرالاسود را بوسيده است؛ حَجَري كه پيامبر(ص) بر آن بوسه زدند. و چشمانش را كه با آن به خانه خدا نگريسته و جايگاه سجده و صورتش را ببوسيد».
- از كجا به استقبال برويم؟
در گذشته پس از ايام حج، در كوچه‌ها و خيابان‌ها، دسته‌هاي مختلفي از مردم ديده مي‌شدند كه به استقبال حاجيان مي‌رفتند. هنوز هم اين رسم در بسياري از نقاط كشور اجرا مي‌شود كه البته در برخي از شهرها مثل تهران كمرنگ‌تر شده. اما يكي از آداب پيشواز، بيرون رفتن از شهر يا روستاست. استقبال‌كنندگان در فاصله چندكيلومتري محل سكونت حاجي، رسيدنش را انتظار مي‌كشند. قطعا فلسفه اين كار هم همان تعجيل در زيارت حاجي است. اما اين سنت خوب و حسنه نبايد باعث مزاحمت براي ديگران شود. يك كار اشتباه اين است كه عده زيادي از اقوام و دوستان يك حاجي جمع مي‌شوند و به فرودگاه مي‌روند. قطعا اين كار باعث ازدحام و ترافيك و دردسرهاي مختلف مي‌شود، درحالي‌كه مي‌توان اين كار را مثل همان سنت قديمي، از چند كوچه آن طرف‌تر از منزل حاجي يا از ورودي‌هاي شهر و روستا انجام داد.
- لطفا به هيچ‌وجه اسراف نكنيد
از نبايدهاي ديگر استقبال از حاجيان كه نبايد از كنارش به‌راحتي گذشت، ماجراي اسراف نكردن است. يادمان باشد كه استقبال از حاجي نهايتا عمل مستحبي تأكيد‌شده در دين ماست، اما اسراف كردن قطعا عملي حرام است كه عقوبت دارد؛ مثلا چه نيازي است كه همه اعضاي خانواده و دوستان و آشنايان، پلاكارد و بنر تبليغ چاپ كنند و در كوچه و خيابان بزنند. مسلما چند تا از اين بنرها، هم خوب است و هم باعث تبليغ اين سفر معنوي مي‌شود اما بيشتر از آن اسراف است. يا اينكه چه نيازي وجود دارد كه همه آشنايان دسته‌گل و تاج‌گل بگيرند و به استقبال حاجي بروند؛ مخصوصا دسته‌گل‌هاي بزرگ و گران‌قيمت و آنچناني بيشتر باعث تبليغ منفي اين سفر معنوي مي‌شود. اين كار هم از مصداق‌هاي اسراف است. استقبال از حاجيان مي‌تواند بسيار ساده برگزار شود كه تناسب بيشتري هم با روح سفر حج دارد.
- از وليمه دادن تا قرباني كردن
خود حاجيان و خانواده درجه يك آنها بايد نكاتي را در مراسم استقبال رعايت كنند. متأسفانه وليمه‌دادن براي سفر حج كه از مستحبات تأكيد شده است اين روزها تبديل به يك مراسم با چشم و هم‌چشمي‌هاي زياد شده است.گاهي مراسم پر زرق و برقي توسط برخي از حجاج برگزار مي‌شود كه شايد تمام اثرات معنوي اين سفر را از بين ببرد. حاجيان مي‌توانند با غذايي ساده از مهمانان پذيرايي كنند و طوري سفره وليمه‌شان را تدارك ببينند كه كمترين دورريز غذا را داشته باشند. در ضمن چقدر خوب است كه بر سر اين سفره فقرا هم حضور داشته باشند. در مورد قرباني كردن هم همين نكته بايد رعايت شود. يادمان باشد وليمه‌دادن و قرباني كردن، هر دو جزو مستحبات هستند. بسيار بهتر است كه بخشي ازگوشت قرباني ميان نيازمندان نيز توزيع شود.
- لطفا تشريفات كار را كمتر كنيد
متأسفانه در سبك زندگي ما مواردي در حال باب‌شدن است كه باعث پرتكلف‌شدن همين مراسم استقبال از حاجيان مي‌شود؛ مثلا اين روزها اگر به آگهي روزنامه‌ها مراجعه كنيد مي‌بينيد كه خدماتي براي فيلمبرداري و عكاسي مراسم استقبال از حاجيان تبليغ شده است. چه نيازي به اين كار است وقتي مي‌توان اين كار را با يك دوربين ساده خانگي هم انجام داد؟ يا اين رسم غلط بردن هديه و كادو براي حاجي از كجا آمده كه متقابل آن، فرد به حج رفته را هم مجبور مي‌كند كه حتما به همه سوغات بدهد؟ البته سوغاتي‌دادن جزو مستحبات است اما نبايد طوري باشد كه باعث به زحمت افتادن حاجيان شود. درخصوص آذين‌بندي و چراغاني كردن كوچه و خيابان هم بايد به حداقل‌ها رضايت داد كه باعث اسراف بيش از حد در مصرف برق، آن هم در اين مقطع از سال نشود.
- از حاجيان بعد از حج چه بخواهيم؟
ديده شده كه يك حاجي تا چند هفته، پذيراي مهمان‌هايي است كه بعد از سفر حج به استقبال از او مي‌آيند. حواسمان باشد كه اين استقبال بايد طوري صورت گيرد كه حاجي و اطرافيانش به زحمت زياد نيفتند. بالاخره فرد از حج آمده بايد بتواند خستگي اين سفر طولاني را از تن به در كند. در ضمن چون حاجي تقرب به درگاه خداوند پيدا كرده و بيش از يك‌ماه مهمان خدا بوده خداوند تبارك و تعالي حق استجابت دعا به او داده و مناسب است كساني كه به ديدن حاجي مي‌روند از اين موهبت الهي استفاده كنند و به‌جاي يك ديدار تشريفاتي، از او بخواهند براي آمرزش‌شان دعا كند. امام صادق(ع) فرموده‌اند: «خداوند بزرگ، براي حج گزار، خانواده، خويشاوندان و آنان كه حج‌‌گزار براي آنها آمرزش مي‌طلبد، بقيه ذي‌حجه، محرم، صفر، ربيع‌الاول و 10روز از ربيع الثاني را مي‌بخشايد».