ترافيك سنگين تهران موجب شده تا ميانگين يك سفر درون‌شهري تا حدود 55دقيقه نيز به طول بينجامد. اين ترافيك روي ديگري نيز دارد. اگر خيابان‌هايي چون خيام، امام خميني، فردوسي و مولوي در منطقه 12يا معابري چون شهيد بهشتي، شهيد مطهري، طالقاني، استاد نجات‌اللهي و كريمخان در منطقه 6 و برخي خيابان‌ها و محله‌هاي ديگر سرشار از ترافيك و تردد شهروندان هستند، در ساعات شبانگاهي، به‌اصطلاح پرنده هم در اين خيابان‌ها پر نمي‌زند و حتي به‌نظر مي‌رسد زندگي عادي شهروندي نيز در چنين خيابان‌هايي از بين رفته است. اين معضل كه در سال‌هاي اخير گريبان برخي محله‌ها و خيابان‌هاي شهر را گرفته است، به شب‌مردگي معروف است.
- دل شهر چگونه خالي شد؟
تا حدود 3دهه قبل محدوده بازار تهران داراي ساكناني بود كه خانه و زندگيشان در اين منطقه برقرار بود اما نبود امكانات و دسترسي‌هاي مناسب و توسعه فعاليت‌هاي اقتصادي موجب شد تا محله‌هاي مسكوني همجوار با بازار به مرور خالي از سكنه شوند و اين محدوده 110هكتاري شب‌ها تقريبا بدون هيچ سكنه‌اي باشد.
اما در طول 2دهه اخير تمركز فعاليت‌هاي اقتصادي در مناطق مركزي شهر مانند مناطق 6، 7، 11و 12
از يك‌سو و برخي كمبودهاي ديگر كه تأثير مستقيم بر كيفيت زندگي شهري دارند، موجب شده است جمعيت ساكن در هسته مركزي شهر مدام كاهش يافته و حتي روندي غيرطبيعي به‌خود بگيرد؛
تا جايي كه در شرايط فعلي تردد در برخي از معابر اين مناطق در ساعات شبانگاهي، ناامن و موجب بروز انواع آسيب‌هاي اجتماعي چون حضور معتادان، سرقت و... شده است. البته ارائه امتيازاتي براي حضور برخي فعاليت‌هاي حقوقي در واحدهاي مسكوني نيز موجب شده تا ساختمان‌هاي مسكوني در مناطق يادشده به مرور خالي از سكنه شوند.
نتايج تحقيقات انجام شده نشان مي‌دهد كه در 4منطقه يادشده حدود 13درصد از جمعيت 5/8ميليون نفري شهر زندگي مي‌كنند. به‌عبارت ديگر در شرايطي كه جمعيت مناطق همجوار هسته مركزي شهر بين 400تا 500هزار نفر متغير است اما متوسط جمعيت در اين 4منطقه 250هزار نفر است.
براساس آماري كه شهرداري منطقه6 در سال گذشته به شوراي شهر تهران ارائه كرد، به خوبي مشخص است كه در سال‌هاي اخير حجم تغيير كاربري‌هاي مسكوني به اداري در اين منطقه55 درصد رشد داشته است. نتيجه اين امر نيز كاملا مشخص است. در ساعات شبانگاهي شما شاهد كمترين ترددها در خيابان‌هايي چون طالقاني، استاد نجات‌اللهي، شهيد قرني، شهيد‌بهشتي و شهيد مطهري هستيد.
- شب‌مردگي، منشأ بروز آسيب‌هاي اجتماعي
محمد سالاري، رئيس كميسيون معماري و شهرسازي شوراي شهر تهران كه سابقه حضور در همين سمت در دوره چهارم شوراي شهر را نيز در كارنامه كاري خود دارد، شب‌مردگي را يكي از تهديدات جدي براي شهر مي‌داند. اين عضو شوراي شهر تهران پيش از اين در ديدار با شوراياران منطقه7 تهران به اين مسئله اشاره كرده و گفته است: شب‌مردگي پديده‌اي است كه منشأ بروز و ظهور آسيب‌هاي جدي مي‌شود و مي‌توان مناطق ۶ و ۱۲ را براي اين موضوع مثال زد.
در حالي كه كارشناسان، توسعه شب‌مردگي را عاملي براي توسعه آسيب‌هاي اجتماعي مي‌دانند نمونه‌هاي آن را مي‌توان در محله هرندي يا برخي محله‌هاي ديگر ديد.از سوي ديگر براي رفع اين معضل راهكارهايي چون تشويق بخش خصوصي به ايجاد جاذبه‌هاي تفريحي و گردشگري چون هتل توصيه مي‌شود. برگزاري جشنواره‌هاي شبانه در مكان‌هاي مناسب نيز از راهكارهايي است كه برخي ديگر از كارشناسان براي مقابله با پديده شب‌مردگي توصيه مي‌كنند.
- 30تير چگونه زنده شد؟
خيابان 30تير از نوروز 96و سپس از ماه رمضان امسال تجربه‌اي نو را كسب كرده است. خيابان 30تير كه به گذر اديان معروف است و سابقه تاريخي و فرهنگي غني از پايتخت را در خود جاي داده در سال‌هاي اخير به معضل شب‌مردگي دچار شده بود اما راه‌اندازي خيابان غذايي موجب شد تا فضايي متفاوت براي شهروندان ايجاد شود.
هم‌اكنون هر شب تعداد بسياري از شهروندان به اين خيابان مراجعه مي‌كنند تا در فضايي پر از رنگ و نور دقايقي را در كنار خانواده‌شان سر كنند. اين امر موجب شده تا معابر و فضاهاي شهري اطراف خيابان 30تير همچون پايانه فياض‌بخش به‌دليل حضور گسترده شهروندان و رونق كسب و كار از معضلاتي چون حضور افراد معتاد و كارتن‌خواب تا حدودي رهايي يابند. دكتر امان‌الله قرائي‌مقدم، جامعه‌شناس درباره وجود چنين فضايي در شهر مي‌گويد:
چنين اماكني از نيازهاي اصلي شهرها هستند. فردگرايي، تنهازيستن، از خود بيگانه‌شدن و در تنهايي به سر بردن از نتايج صنعتي‌شدن جامعه و به‌وجود آمدن روابط صوري در شهرهاي بزرگ است. حتي بايد چنين برنامه‌هايي را در خيابان‌هاي ديگر شهر نيز گسترش داد. به گفته وي محله‌هاي بسياري در تهران وجود دارند كه مي‌توان با اجراي چنين برنامه‌هايي حيات دوباره به آنها داد يا نشاط بيشتر را در بين شهروندان اين محله‌ها به‌وجود آورد.
اين استاد دانشگاه مي‌افزايد: اطراف بازار، منيريه، اميريه و در شميران كه بافت معنوي و حس نوستالژيك دارند، مي‌توان چنين برنامه‌هايي را اجرا كرد. به اعتقاد قرائي‌مقدم اين كار موجب همدلي شده، سرمايه اجتماعي را بالا برده و از آسيب‌هاي اجتماعي هم جلوگيري مي‌كند. ضمن اينكه اين كار مي‌تواند الگوي شهرهاي ديگري چون شيراز، اصفهان و مشهد نيز شود.