طي سال‌هاي اخير و با مشخص‌شدن سهم غيرقابل انكار خودروها در آلوده‌كردن هوا، شهرهاي پيشگام حمل‌ونقل پاك كوشيده‌اند راه‌حل‌هاي بديع خود را براي مبارزه با اين معضل جانكاه به‌كار برند. در اين ميان توجه به دوچرخه به‌عنوان حمل‌ونقل محوري و پياده‌روي به‌عنوان حلقه تكميلي آن، راه‌حلي است كه در كشورهاي مختلف دنبال مي‌شود و توجه بسياري از برنامه‌ريزان شهري را براي بهبود محيط‌زيست شهري به‌خود جلب كرده است. كشورهاي چين و هلند در سال‌هاي اخير سرمايه‌گذاري ويژه‌اي براي اشاعه فرهنگ دوچرخه‌سواري انجام داده‌اند كه در اين گزارش به برخي از اين اقدامات و ساير اقدامات براي گسترش حمل‌ونقل پاك اشاره مي‌شود.
- راه‌اندازي سامانه اشتراك دوچرخه
شهر فلورانس، مركز منطقه توسكاني ايتاليا، با جمعيتي بالغ بر 390هزار نفر و مساحتي در حدود 1.3كيلومترمربع، در غرب كشور ايتاليا واقع شده است. در مورد بخش حمل‌ونقل عمومي اين شهر بايد گفت كه نسبت به گذشته هوشمندتر و فراگيرتر شده است. در دوم آگوست سال‌جاري، برنامه گسترده اشتراك دوچرخه‌اي راه‌اندازي شد كه در آن 8هزار دستگاه دوچرخه در اختيار عموم قرار گرفت. در اين برنامه به هيچ ايستگاه ثابتي جهت كرايه دوچرخه و سپس بازگرداندن دوچرخه به يك ايستگاه معين نيازي نيست.
در عوض با استفاده از يك اپليكيشن و از طريق GPSنزديك‌ترين دوچرخه موجود شناسايي شده و كاربر مي‌تواند آن را كرايه كند. پس از كرايه دوچرخه، كاربر قادر است به هر ميزان كه مايل است از آن استفاده كند. پس از پايان كار، كاربر مي‌تواند در نزديك‌ترين محل ممكن، دوچرخه را ترك كرده و تنها بايد از قفل‌شدن آن اطمينان حاصل كند.
هزينه مديريت و نگهداري اين سيستم، كسري از هزينه‌هاي موجود در مدل استفاده از ايستگاه‌هاي ثابت است. تمامي فرايند كرايه‌كردن دوچرخه، پرداخت هزينه و بازگشت آن، از طريق اپليكيشن موجود در تلفن‌هاي همراه هوشمند صورت مي‌پذيرد.
اين سرويس كه در تمام مدت شبانه‌روز و طول سال در دسترس قرار دارد، در ابتداي امر مناطق شهري فلورانس را تحت پوشش قرار داده و به مرور زمان به مناطق حاشيه‌اي آن نيز گسترش پيدا خواهد كرد.
بنابر اظهارات شهردار اين شهر «فلورانس در راستاي حمل‌ونقل پايدار يك انتخاب قطعي انجام داده، اين انتخاب با ورود خودروها و تاكسي‌هاي برقي آغاز شده و هم‌اكنون اين شهر نخستين شهر در كشور ايتالياست كه به ارائه برنامه ابتكاري اشتراك دوچرخه بدون استفاده از ايستگاه‌هاي ثابت مي‌پردازد. فلورانس شهر دوستدار دوچرخه است، از اين پس دوچرخه‌سواري در اين شهر آسان‌تر و سريع‌تر از گذشته خواهد بود.»
به‌منظور ترغيب مردم به استفاده صحيح و مسئولانه از دوچرخه و اطمينان از ايمني و نگهداري مناسب دوچرخه‌ها، رفتار راكبان آنها كنترل شده و تعرفه‌هاي دريافتي براساس آنها تنظيم خواهد شد. براي پيشگيري از آسيب رساندن به دوچرخه‌ها، بايد يادآور شد كه هيچ كدام از قطعات دوچرخه‌ها قابل استفاده روي دوچرخه ديگري نيستند و براي پيشگيري از سرقت آنها، كليه دوچرخه‌ها از طريق GPS قابل رديابي هستند. ازجمله ابزارهاي ضدسرقت ديگري كه روي دوچرخه‌ها نصب شده‌اند، عمل‌نكردن ترمز درصورت عدم‌فعال‌سازي آنها از طريق اپليكيشن مربوطه است.
- افتتاح بزرگ‌ترين پاركينگ دوچرخه جهان
ميزان استفاده از دوچرخه در شهر اوترخت با جمعيتي در حدود 340هزار نفر كه به‌عنوان يك شهر دانشگاهي و بزرگ‌ترين مركز رفت‌وآمد در كشور هلند شناخته مي‌شود، به‌صورت غيرقابل باوري بالاست اما هم‌اكنون، نگهداري اين وسايل نقليه دوچرخ در ايستگاه‌هاي اصلي خود تبديل به مشكلي بزرگ در اين شهر 100كيلومترمربعي شده است. ديدن انبوهي از دوچرخه‌هايي كه در ميادين و جلوي ايستگاه اصلي روي هم انباشته شده‌اند، تبديل به يك منظره عادي شده است.
پيدا‌كردن دوچرخه‌ها پس از پارك آنها، تبديل به يك معضل شده و اين در حالي است كه دوچرخه‌ها مورد هدف سارقان نيز قرار مي‌گيرند. مقامات شهري براي بهبود اين وضعيت به‌تازگي بزرگ‌ترين پاركينگ ويژه دوچرخه در جهان را افتتاح كرده‌اند.
اين پاركينگ در 3طبقه احداث شده و رك‌ها با شماره و رنگ‌بندي مشخص در هر بخش از يكديگر تفكيك شده‌اند. همچنين مانيتورهايي در ورودي پاركينگ تعداد ظرفيت خالي از مجموع 12500فضاي پارك موجود در اين پاركينگ را نمايش مي‌دهند. هم اينك بحث‌هاي داغي در اين شهر پيرامون پرداخت و يا عدم‌پرداخت هزينه پارك در اين پاركينگ در جريان است.
به گفته يكي از مسئولان فدراسيون دوچرخه‌سواري كشور هلند «دوچرخه‌سواران هلندي به اين آساني راضي به پرداخت هزينه براي پارك دوچرخه خود نمي‌شوند». احداث فضاهاي پارك دوچرخه هزينه‌هاي معيني را به مقامات شهري تحميل مي‌كند. هزينه نصب يكسري از اين رك‌ها كه تنها يك چرخ دوچرخه در آن قفل مي‌شود حدود 3هزار يورو است، هزينه چنين اقدامي در شهر آمستردام تا 7هزار يورو هم مي‌رسد.
- سيستم جديد دوچرخه در ليسبون پرتغال
ليسبون را همگان با تپه‌هاي معروفش مي‌شناسند كه 7مورد از اين تپه‌ها به مركز اين شهر ختم مي‌شوند. در برخي از خيابان‌هاي اين شهر نيز از سيستمي كه از طناب در آن استفاده مي‌شود، براي كمك به بالا رفتن مردم بهره گرفته مي‌شود. حال اين سؤال به ذهن مي‌رسد كه آيا سيستم اشتراك دوچرخه مي‌تواند با چنين شرايطي خود را سازگار سازد؟ پايتخت كشور پرتغال قصد انجام چنين كاري را دارد. هم‌اكنون 100دستگاه دوچرخه در يكي از مناطق اين شهر در اختيار عموم قرار گرفته كه دوسوم آنها دوچرخه‌هاي برقي هستند كه دسترسي به آنها در 10ايستگاه و از طريق يك اپليكيشن فراهم شده است.
همچنين براساس برنامه‌ريزي‌هاي انجام‌گرفته، در خلال ماه‌هاي آگوست و سپتامبر اين دوچرخه‌ها در چندين منطقه ديگر اين شهر نيز مورد استفاده قرار خواهند گرفت. اين طرح در نهايت داراي 1410دوچرخه خواهد بود كه از اين تعداد 940دستگاه آن برقي است. در پروژه‌اي تحت عنوان Lisboa Horizontal كه اخيرا به اجرا درآمده است، نسبت به نقشه‌برداري و محاسبه شيب كل شهر براي دوچرخه‌سواري اقدام شده است كه نشان از شيب كمتر از 4درصدي 63درصد از خيابان‌هاي اين شهر دارد.
تصميم بر اين است تا دوچرخه‌ها غالبا در مناطق مسطح‌تر شهر به‌كار گرفته شوند و دوچرخه‌هاي برقي براي مناطق داراي شيب استفاده شوند. همچنين ايجاد زيرساخت‌ها به‌عنوان بخشي از برنامه اين شهر جهت تبديل ليسبون به شهر دوستدار دوچرخه است.
- نقش دوچرخه‌سواري در پاكي هوا
دوچرخه‌سواري گرچه يك ورزش است، اما ورزشي است كه يك تير دارد و چند نشان! دوچرخه هم وسيله‌اي است براي تردد و هم امكاني است براي كاهش حجم ترافيك و كاستن از ميزان آلودگي هواي شهر. دوچرخه به‌عنوان ابزاري براي گذران اوقات فراغت فعال و غيرفعال، به‌عنوان يك وسيله نقليه درون‌شهري غيرموتوري در سامانه حمل‌ونقل نوين و نيز به‌عنوان ابزار يك رشته ورزشي تخصصي و حرفه‌اي مطرح است.
در اين زمينه، به‌دليل وجود مشكلات متعدد حمل‌ونقل و آلودگي‌هاي مختلف زيست‌محيطي، نقش دوچرخه به‌عنوان يك ابزار حمل‌ونقل فعال در كاهش ترافيك و آلودگي هوا داراي اهميتي دوچندان است. در دنيا بيش از 20ميليون نفر از دوچرخه به‌عنوان وسيله نقليه روزانه استفاده مي‌كنند. اين دارو چندسالي است كه براي ترافيك سرسام‌آور پايتخت تجويز شده و در آينده مي‌تواند بار سنگيني را از دوش خيابان‌هاي شلوغ تهران بردارد. براساس آمار سازمان بهداشت جهاني، 312كيلومتر دوچرخه‌سواري هر نفر براي مدت 8ماه، از انتشار 52كيلوگرم آلودگي هوا جلوگيري مي‌كند.