اما اين پديده چه مزايا و معايبي را به همراه دارد؟ به‌خصوص حالا كه در آستانه بازگشايي مدارس و دانشگاه‌ها هستيم شايد خيلي از خانواده‌ها نگران باشند كه با مجازي‌شدن آموزش،دانشجويان و محصلان از دروس خود عقب بمانند و يا به‌طور كامل درس‌ها را ياد نگيرند. بگذاريد اينجا كمي درخصوص آموزش مجازي- چه در مدارس و دانشگاه‌ها و چه در محيط‌هاي كاري براي ارتقاي سطح كارمندان-بحث كنيم و قضاوت در مورد خوب و يا بد بودن اين قضيه را به‌خود شما بسپاريم.
- به كجا مي‌رويم؟
گسترده شدن فضاي مجازي و اينترنت كه ما را به سمت جهاني شدن پيش برده است بسياري از مفهوم‌ها همچون خانواده، فرهنگ، دين، سرزمين، مرزها، دولت‌ها، اقتصاد و... را به مبارزه مي‌طلبد و همه اينها دوباره بايدتعريف شوند. در اين مسير آموزش و پرورش نيز مستثنا از ساير امور نيست و در خلأ به رشد و توسعه دست نمي‌يابد و مانند ديگر نهادهاي اجتماعي تحت‌تأثير دنياي بيرون و محيط پيرامون دگرگون مي‌شود.
جهاني شدن باعث شده كه ديگر به آموزش و پرورش به‌عنوان نهادي دانش‌افزا كه دانش‌آموز پس از ورود به آن همچون حافظه‌اي يك سري اطلاعات در آن ذخيره شده و در برونداد از اين نظام آنها را مورد استفاده قراردهد نگاه نمي‌شود. ديگر به معلم همچون فردي كه منبع اطلاعات است و بايد آنها را به ذهن دانش‌آموز سرازير سازد،گريسته نمي‌شود. دانش‌آموز فردي نيست كه وظيفه وي نشستن سركلاس درس و منفعلانه گوش دادن به معلم باشد.
و در راستاي تسهيل اين همين تغييرات شاهديم كه مدارس، دانشگاه‌ها، آموزشگاه‌ها و ادارات به سمت آموزش مجازي گام برمي‌دارند؛ آموزش مجازي به هر دوره و آموزشي گفته مي‌شود كه به روشي جز روش‌هاي سنتي رودررو صورت بگيرد. در اين نوع آموزش، محتواي دروس ممكن است از طريق اينترنت، فايل‌هاي تعاملي، ويدئو، تلويزيون‌هاي كابلي يا ماهواره‌اي، وبسايت‌ها، اساليد، انيميشن و تصاوير متحرك، تلويزيون، لوح فشرده و حتي پست انتقال پيدا كند.
- روش‌هاي آموزش مجازي
به‌طور كلي دوره‌هاي آموزشي الكترونيك به 2 صورت برگزار مي‌شود؛ در روش اول، مشابه دوره‌هاي آموزش حضوري، استاد و دانشجويان در زماني مشخص از طريق اينترنت در كلاس مجازي حاضر مي‌شوند و به‌صورت آنلاين به بحث مي‌پردازند. منابع آموزشي تكميلي نيز در قالب فايل‌هاي متني از طريق اينترنت در اختيار دانشجويان قرار مي‌گيرد.
در روش دوم، محتواي آموزشي در قالب فضايي تعاملي و پويا توليد مي‌شود و به همراه ساير منابع آموزشي تكميلي، از طريق اينترنت (و گاهي نيز به‌صورت ضبط شده روي دي‌وي‌دي) در اختيار دانشجو قرارمي‌گيرد تا هر دانشجو فايل‌هاي آموزشي آماده شده را در زمان دلخواه خود و به دفعات، مشاهده و مرور كند. هر يك از اين دو روش مزايا و معايبي دارند كه در ادامه مهم‌‌ترين آنها عنوان شده است.
ساعت حضور در كلاس‌ها: در روش اول، هر جلسه در ساعت مشخصي برگزار مي‌شود و دانشجو يا دانش‌آموز ملزم به حضور در كلاس مجازي است. درحالي‌كه در روش دوم، خود دانشجو زمان مشاهده مطالب هر جلسه را تعيين مي‌كند كه مي‌تواند هر ساعت از شبانه روز باشد. به‌نظر مي‌رسد روش اول شامل محدوديتي است كه روش دوم فاقد آن است؛ آيا اين محدوديت يك عيب به‌حساب مي‌آيد؟ پاسخ اين است كه براي دانشجوياني كه به‌خودي خود افرادي منضبط و اهل برنامه‌ريزي هستند، روش دوم و براي ساير افراد، روش اول بهتر خواهد بود.
امكان مرور مطالب: در روش اول، استاد رأس ساعت مشخصي در كلاس مجازي حاضر مي‌شود و مطالب مورد نظر خود را ارائه مي‌كند. دانشجوياني كه به هر دليلي در يك جلسه غايب باشند، نه‌تنها حضور در كلاس و امكان پرسش از استاد را از دست مي‌دهند بلكه امكان مرور مطالب را نيز ندارند؛ درحالي‌كه در روش دوم اين امكان وجود دارد كه هر دانشجو براساس نياز، بارها و بارها محتواي آموزشي را مشاهده كند. بنابراين مي‌توان گفت روش دوم براي افرادي كه ترجيح مي‌دهند بيش از يك‌بار مطالب آموزشي را مرور كنند، بهتر است. البته در روش اول نيز، چنانچه كلاس مجازي ضبط شود و در اختيار افراد قرار گيرد، امكان مرور مطالب وجود خواهد داشت.
امكان گفت‌وگو حين ارائه مطالب: از آنجا كه روش اول به‌صورت كلاس مجازي آنلاين برگزار مي‌شود، اين امكان براي دانشجويان وجود دارد كه مشابه كلاس‌هاي حضوري از استاد سؤالات خود را بپرسند و به بحث بپردازند؛ درصورتي كه در روش دوم امكان طرح پرسش از طرف دانشجويان حين ارائه مطالب توسط استاد وجود ندارد و فقط درصورتي كه كلاس‌هاي رفع اشكال مجازي آنلاين براي دانشجويان درنظر گرفته شده باشد، مي‌توانند در آنها شركت كنند و پاسخ سؤالات خود را دريافت كنند.
كارايي دوره‌ها: از آنجا كه در روش دوم، محتواي آموزشي به‌صورت فيلم تهيه مي‌شود، كل زمان به‌صورت مفيد و حاوي مطلب آموزشي از پيش طراحي شده است؛ درحالي‌كه در روش اول كه به‌صورت كلاس مجازي آنلاين برگزار مي‌شود، مواردي مثل پرسش‌هاي دانشجويان، خستگي استاد حين ارائه درس و مشكلات فني احتمالي، موجب بيهوده سپري شدن دقايقي از هر جلسه مي‌شود.
اثربخشي دوره‌ها: از آنجا كه در روش دوم، پيش از اجراي دوره، فيلم آموزشي تهيه و توسط استادان مختلف ارزيابي مي‌شود، بنابراين ميزان اثر بخشي مطالب ارائه شده در فيلم آموزشي در سطح استاندارد حفظ خواهد شد و نگراني در اين خصوص وجود ندارد. درصورتي كه اثربخشي كلاس‌هاي روش اول را حتي درصورت استفاده از استادان مجرب هم، به دلايلي كه در بند ۴ عنوان شد، نمي‌توان كاملا تضمين كرد.
- دانشجوي دكتري علوم ارتباطات اجتماعي