این کتاب، نهمین مجلد از مجموعه فرهنگ، رسانه و فضای مجازی است که در 254 صفحه و با تیراژ 500 نسخه منتشر شده است.
- زندگينامه: سعيدرضا عاملي
فضای مجازی با ماهیتی متفاوت از فضای فیزیکی، ظرفیتی پویا، جهانی و اثرگذار به آن بخشیده است. فضای مجازی از یک ماهیت عددی، تعاملی، هایپرلینک و غیرمرکزی و در عین حال متعلق به فضایی است که همه‌جاحاضر و منعطف نسبت به تغییر متمایل به بی‌نهایت می‌باشد. با چنین رویکردی به فضای مجازی این کتاب «تلاشی برای ارائه تصویری فلسفی و هستی شناختی از فناوری اطلاعات و ارتباطات و فلسفه هوش مصنوعی، رایانه و اطلاعات است. در این کتاب می‌توان با خصوصیات ماهیتی و ذاتی فضای مجازی آشنا شد و الگوی متفاوتی از درک فضای مجازی بر بستر پارادایم دوفضایی‌شدن را دریافت نمود.
کتاب فلسفه فضای مجازی در 7 فصل شامل مقدمه، پنج فصل اصلی و نتیجه‌گیری است. در مقدمه مباحثی پایه پیرامون فضای مجازی از دیدگاه هستی‌شناختی، فلسفی و معرفت‌شناختی مطرح شده است. در این فصل، کلیاتی از هستی‌شناسی فضای مجازی، فلسفه فضای مجازی و معرفت‌شناسی فضای مجازی مورد تحلیل و کنکاش قرار گرفته است.
فصل اول کتاب مبانی فلسفی فناوری فضای مجازی را مورد توجه قرار داده است. این فصل پس از مفهوم‌شناسی فناوری و فلسفه فناوری، به بررسی رویکردهای مکاتب فلسفی قاره‌ای و تحلیلی به فناوری پرداخته شده است. در بخش بعدی این فصل مؤلف به گونه‌شناسی رویکردهای نظری به فناوری توجه کرده است که در آن به تشریح و تبیین پنج رویکرد ابزارگرایانه، رویکرد جبرگرایانه، رویکرد قائم به ذات، رویکرد انتقادی و رویکرد ساخت‌گرایانه اجتماعی به فناوری پرداخته است.
فصل دوم کتاب، به بررسی عناصر پایه‌ای فلسفۀ فضای مجازی پرداخته است. در این فصل، هوش مصنوعی، رایانش، اطلاعات و رایانه به‌مثابه عناصر اساسی فلسفه فضای مجازی مورد توجه قرار گرفتنه‌اند و فلسفه این عناصر و رویکردهای فلسفی به آنها و همچنین مباحث شکل گرفته حول این عناصر تحلیل شده‌اند.
فصل سوم کتاب فلسفه فضای مجازی به هستی‌شناسی فضای مجازی و بررسی عناصر و مؤلفه‌های آن پرداخته است. در این فصل پس از مقدماتی درباره چیستی هستی‌شناسی فضای مجازی، به خصوصیات ذاتی و مفاهیم ماهوی فضای مجازی توجه شده است. یکی از مهمترین بخش‌های این کتاب در این فصل مطرح شده است که با رویکرد هستی‌شناختی سه مفهوم مجازی‌گرایی، مجازی‌بودگی و مجازی‌سازی تحلیل شده است. از سوی دیگر مختصات ذاتی فضای مجازی در دو سطح کلان و خرد نیز با رویکردی هستی‌شناسانه مورد بررسی قرار گرفته است.
فصل چهارم این کتاب با رویکردی تجویزی به بایسته‌های فلسفه فضای مجازی پرداخته است. مؤلف تلاش کرده است تا با منطق فضای مجازی، نگاهی فلسفی به فضای مجازی داشته باشد. از سوی دیگر فلسفه مطلوب فضای مجازی با تبیین بایسته‌های فضای مجازی را مورد توجه قرار داده است. مؤلف در پاسخ به این سوال که «فلسفه فضای مجازی چه باید باشد؟» کوشیده است تا بایسته‌های زیرساختی، بایسته‌های نهادی و ظرفیتی و بایسته‌های فرآیندی و محتوایی مطلوب فضای مجازی را تبیین نماید.
آخرین فصل کتاب تبیین نگاه و نظریه مؤلف نسبت به فضای مجازی است؛ دوفضایی‌شدن‌ها. مؤلف این نگاه و نظریه را به‌مثابه رویکردی ارزش‌گرا و بومی معرفی کرده است. فصل پنجم کتاب در تبیین ریشه‌های فلسفی این نگاه، دوگانه‌های عینی- ذهنی، نمایی-بازنمایی و واقعی-مجازی را مورد تحلیل و تبیین قرار داده است. در واقع دوگانه‌های عینی-ذهنی، نمایی-بازنمایی و واقعی-مجازی در راستای تحلیل ریشه‌شناختی و فلسفی فضای مجازی از دیدگاه دوفضایی‌شدن‌ها مورد بررسی قرار گرفته است.
آخرین فصل یعنی نتیجه‌گیری، به تبیین ارتباط مفهومی مطالب مطرح در متن پرداخته و تلاش کرده است پارادایم دوفضایی‌شدن‌ها را به‌مثابه مبنای معرفتی نظام فضای مجازی تبیین کند. از دیدگاه مؤلف فلسفه فضای مجازی در پی شناسایی منطق فهم فضای مجازی و یافتن منطق ریاضی و تحلیل درک این فضاست و بر این اساس که ماهیتی رایانشی دارد و ناظر بر محیطی عددی است، می‌توان گفت فلسفه فضای مجازی انشعابی از فلسفه تحلیلی است.