دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور آمريكا كه در تازه‌ترين اظهارنظر خود، در ديدار با گروهي از مقامات ارشد نظامي و همسرانشان در كاخ سفيد سخن مي‌گفت، با اشاره به توافق هسته‌اي بين ايران و قدرت‌هاي جهاني گفت: «ايران به روح اين توافق عمل نكرده است.» رئيس‌جمهور آمريكا با تكرار اتهامات منطقه‌اي به ايران، در مورد تصميم خود در رابطه با برجام توضيحي نداد اما به خبرنگاران گفت كه «ممكن است اين، آرامش قبل از طوفان باشد.» او همچنين در اظهارنظري مبهم و البته تهديدآميز گفته بود: به‌زودي خبرهايي درباره ايران خواهيد شنيد. اعلام عدم پايبندي ايران به برجام از سوي ترامپ به معناي خروج آمريكا از توافق هسته‌اي نيست و سناريوهاي مختلفي هم درباره تحريم ها و هم درباره آينده برجام مطرح است.
نكته اول درباره تصميم ترامپ براي اعلام عدم پايبندي ايران به برجام اين است كه اين تصميم به معناي خروج ايالات متحده از برجام نيست اما مي تواند به معناي آغاز روند خروج آمريكا از برجام تلقي شود.به اين معنا كه در زمان قبول برجام توسط آمريكا، كنگره آن كشور، دولت را ملزم كرد هر ٩٠ روز يك‌بار گزارشي از نحوه عملكرد جمهوري اسلامي به تعهداتش در برجام به كنگره ارسال كند. درصورتي‌كه رئيس‌جمهور تأييد كند كه ايران به تعهدات خود عمل كرده است، كنگره نيز درمقابل ادامه لغو تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را تمديد مي كند. اما اگر چنين تأييدي صورت نگيرد، كنگره 60روز فرصت دارد تا اعاده تحريم‌هاي هسته‌اي عليه جمهوري اسلامي را مورد بررسي قرار دهد.
ترامپ كه در زمان تبليغات انتخاباتي‌اش برجام را يك قرارداد بد ناميده بود تلاش خواهد كرد بار مسئوليت برجام را از روي دوش خود بردارد و توپ خروج از برجام را به زمين كنگره بيندازد.
ترامپ تا‌كنون 2بار پايبندي ايران به برجام را اعلام و تحريم‌هاي ايران را تعليق كرده است و شايد با اعلام عدم‌پايبندي ايران به توافق هسته‌اي مي‌خواهد مصوبه كنگره براي اعلام 3ماه يك‌بار تأييد برجام توسط رئيس‌جمهور را دور بزند. در اين صورت كنگره 2 راه پيش رو دارد؛ يا به راهي مي‌رود كه ترامپ رفته است يعني در 60 روز آينده لغو تحريم‌ها را تمديد نمي كند و اين به معناي خروج آمريكا از برجام است. راه دوم تمديد لغو تحريم‌هاست كه در اين صورت ترامپ به افكار عمومي آمريكا اعلام مي كند وظيفه خود درباره شعار انتخاباتي‌اش را انجام داده و كنگره راي به ادامه برجام داده است.
- پيش‌بيني تحليلگران
بر اين اساس تحليلگران بر اين باورند كه ترامپ حتي اگر حكم به عدم‌پايبندي ايران به برجام داده و پرونده توافق را به كنگره ارجاع دهد باز هم به توصيه مشاورانش با هم حزبي‌هاي خود در كنگره براي تداوم تعليق تحريم‌هاي ايران لابي خواهد كرد.
در همين رابطه سي‌ان‌ان به نقل از 2منبع آگاه نوشت: هربرت مك‌مستر مشاور امنيت ملي رئيس‌جمهور آمريكا، با تعدادي از سناتورهاي دمكرات درخصوص توافق هسته‌اي ايران، جلسه‌اي خصوصي برگزار كرده است. براساس اين گزارش، مك‌مستر تعدادي از سناتورهاي دمكرات را به كاخ‌سفيد دعوت كرده و به آنها گفته كه به‌نظرش عدم‌تأييد پايبندي ايران به توافق هسته‌اي، اقدامي نادرست است.
اين منابع مي‌گويند جلسه مذكور با اين هدف از سوي مك‌مستر ترتيب داده شده بود تا از سناتورهاي دمكرات، براي اجتناب از عدم‌تأييد پايبندي ايران به توافق هسته‌اي، ايده بگيرد.
وبگاه المانيتور پيش‌تر نوشته بود طرح موسوم به «اينارا» كه از سوي سناتور «باب كوركر» رئيس كميته روابط خارجي سنا تدوين شده، به كنگره اجازه مي‌دهد تمام يا برخي از 4بسته تحريمي هسته‌اي اصلي را عليه ايران بازگرداند و دليل كافي به تهران براي خروج از توافق ارائه كند.
ركس تيلرسون وزير خارجه آمريكا هم 3روز قبل گفته بود براي تصميم‌گيري ترامپ درباره برجام چند گزينه از سوي وزارت خارجه در اختيار او قرار مي‌گيرد.
آمريكايي‌ها تلاش مي‌كنند با اعمال فشارها و تحريم‌ها در حوزه‌هاي غيرهسته‌اي كاري كنند تا ايران از توافق خارج شود؛ اقدامي كه البته مقامات ايراني بارها گفته‌اند تهران در تله و دامي كه واشنگتن پهن كرده نخواهد افتاد.
در همين شرايط مقامات كشورهاي مختلف به هشدارهاي خود به ترامپ درباره توافق ادامه مي‌دهند. ديروز معاون رئيس‌جمهور سابق آمريكا تأكيد كرد: خروج اين كشور از توافقنامه هسته‌اي ايران باعث منزوي شدن واشنگتن خواهد شد. جو بايدن خاطرنشان كرده است: آژانس بين‌المللي انرژي اتمي پايبندي ايران به توافقنامه هسته‌اي را تأييد كرده و دولت دونالد ترامپ هم پيش از اين بر اين مسئله تأكيد كرده است. از طرفي سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه در واكنش به اظهارات تازه رئيس‌جمهور آمريكا درباره برجام گفت: بسيار مهم است توافق هسته‌اي به همين شكلي كه هست حفظ شود و البته مشاركت آمريكا در اين توافق هم فاكتور بسيار مهمي است.
كميسيون اروپا هم ديروز اعلام كرد كه توافق هسته‌اي با ايران كه در سال 2015به‌دست آمد، كارايي داشته است و همه طرف‌ها هم بايد به تعهدات خود پايبند باشند.
- سناريوهاي ايران
حتي اگر آمريكا از برجام خارج شود احتمال ادامه برجام همچنان وجو د دارد.
علي اكبر صالحي، معاون رئيس‌جمهور و رئيس سازمان انرژي اتمي به امكان خروج آمريكا از برجام اشاره كرده وگفته است: اگر آمريكا از برجام خارج شود و ساير كشورها نيز آن را همراهي كنند، اقدام ايران روشن خواهد بود و از برجام خارج مي‌شود و اين توافق به‌خودي خود به هم مي‌ريزد، اما اگر آمريكا به تنهايي خارج شود و ديگران به آن پايبند بمانند، سناريوهاي مختلفي ايجاد مي‌شود و در اين زمينه تصميم بر عهده هيأت نظارت بر برجام خواهد بود.
وي درخصوص مواضع ترامپ درباره برجام يادآور شد: بارها گفته شده كه برجام قابل مذاكره مجدد نيست. برخي مي‌خواهند برجام در ابعاد فني مجدداً مذاكره شود، اما اين موضوع قابل مذاكره نيست. ما بارها گفته‌ايم كه برجام يك‌بار مذاكره شده است، همه حتي وزير امور خارجه روسيه، سخنگوي اتحاديه اروپا، خانم موگريني و چين نيز تأكيد كردند كه برجام قابل مذاكره مجدد نيست.
صالحي تأكيد كرد: بهترين راه، پايبندي به برجام است زيرا اين توافق در جهت مسائل و تفاهمات بين‌المللي، منطقه‌اي و تقويت رژيم عدم‌اشاعه، مفيد و مؤثر است. اگر برجام به‌هم بخورد، تناقضات فراواني ازجمله بحث كره‌شمالي ايجاد خواهد شد.
وي افزود: اكنون پيشنهاد شده كه مسئله كره‌شمالي با مذاكره و ديپلماسي حل شود. بنابراين اگر برجام شكست بخورد، چه استدلال و توجيهي باقي مي‌گذارند تا بخواهند كره‌شمالي را براي مذاكره راضي كنند؟ قطعاً آنها مي‌گويند كه يك مدل وجود داشت كه به‌هم خورده است.
رئيس سازمان انرژي اتمي كشورمان گفت: توصيه ما پايبندي به برجام است. مذاكره مجدد از نظر جمهوري اسلامي قابل‌قبول نيست و بارها مسئولان ما ازجمله رئيس‌جمهور و وزير امور خارجه اعلام كرده‌اند كه مذاكره مجدد برجام را قبول نمي‌كنيم.