3 سال قبل شهرداري تهران طرح انضباط شهري را در منطقه 12تهران آغاز كرد بلكه كلوني آسيب‌هاي اجتماعي در يكي از شب مرده‌ترين مناطق تهران را تا حدودي رفع كند. محمد سالاري، رئيس كميسيون معماري و شهرسازي شوراهاي چهارم و پنجم شهر تهران در گفت‌وگو با همشهري به اين معضل پرداخته است. وي معتقد است جاي برخي دقت نظرها در طرح تفصيلي خالي است اما بخشنامه‌هاي جديد محمدعلي نجفي، شهردار تهران مي‌تواند از توسعه اين پديده در ديگر مناطق جلوگيري كند.
- براي رفع و كاهش شب‌مردگي چه اقداماتي در مديريت شهري انجام شده؟
متأسفانه نه‌تنها اقدام مؤثري انجام نشده بلكه مشكلات در مورد شب‌مردگي نسبت به گذشته بيشتر هم شده است. اساسا بروز موضوعي مثل شب‌مردگي به‌خصوص در تهران به عوامل متعددي برمي‌گردد كه از جمله آن كاهش كيفيت زندگي در محله‌ها و مناطق مركزي تهران است. وقتي در محله‌اي كاربري‌هاي نامتجانس ايجاد شوند و گسترش يابند، تمايل مردم براي سكونت در آن محله و منطقه كمتر مي‌شود و در نتيجه از آنجا كوچ مي‌كنند و به مناطق و محله‌هاي ديگري مي‌روند كه اين كاربري‌ها را نداشته باشد. منطقه 12شهر تهران كه هسته اصلي شكل‌گيري تهران است قدمت بالايي دارد و بناهاي تاريخي‌ميراثي زيادي در آنجا داريم كه جذابيت‌هاي خودش را دارد اما با وجود همه اينها و تعلق خاطري كه مردم به آنجا داشتند به‌دليل گسترش بازار كه در مقياس ملي عمل مي‌كند و اطرافش هم كاربري‌هايي مثل انبارهاي تجاري و ساير كاربري‌ها شكل گرفت، خالي از سكنه شد. از سوي ديگر،به‌دليل جذب سفر گسترده‌اي كه از‌سوي بازار در آنجا ايجاد مي‌شود، حمل‌ونقل عمومي هم گسترش يافت و همچنين موتورسيكلت زياد شد، موجب شد تا كيفيت زندگي كم‌كم كاهش پيدا كند و شاهد باشيم كه مردم مهاجرت درون شهري انجام داده و به مناطق ديگري نقل‌مكان كنند. اين اتفاق موجب شده اين محدوده به فضاي ناامن شهري تبديل شود. اين مسئله با كمي تفاوت در مناطق 6 و 7 هم وجود دارد. منطقه 6 قطب گسترده فضاهاي اداري است. در اين منطقه هم شب‌ها شاهد فضاي ناامن شهري جدي هستيم.
- اين موضوع در منطقه 3 هم در حال شكل‌گيري است.
بله؛ خيابان‌هاي آفريقا (جردن)، شريعتي و اطراف آن و حتي بخش‌هايي از منطقه يك. براي پاسخ به نيازهاي كار و فعاليت، بخشي از اين تغيير كاربري‌ها به شكل غيرقانوني صورت مي‌گيرد؛ چرا كه چنين تغيير كاربري‌هايي از يك سو براي مالكان توجيه اقتصادي و ارزش‌افزوده خوبي دارد و از سوي ديگر شهرداري در كوتاه‌مدت مي‌تواند منابع مالي خوبي از اين محل كسب كند؛ البته در بلندمدت قطعا هزينه‌هاي زيادي به شهر و مديريت شهري تحميل خواهد كرد. وقتي تغيير كاربري ارزش‌افزوده بالايي براي مالك داشته باشد اين اتفاق مي‌افتد و ترجيح مي‌دهد خودش در جاي آرام‌تري زندگي كند. مجموعه اين عوامل موجب افزايش شب مردگي شده است.
- برخي از قوانين و مصوبات مجلس در سال‌هاي گذشته هم به اين موضوع دامن زده است؛ اجازه فعاليت مشاغلي نظير وكالت و پزشكي در منازل مسكوني يكي از همين موارد است.
بله. حتي در اواخر دوره آقاي قاليباف توافقي هم با معاونت علمي و فناوري رياست‌جمهوري انجام شد كه طي آن به شركت‌هاي دانش‌بنيان اجازه داده شده در منازل مسكوني فعاليت خودشان را آغاز كنند. اين مغاير مقررات شهرسازي و معماري است. وقتي طرح تفصيلي شهر تهران را داريم تفاهم ميان شهردار تهران و يكي از معاونت‌هاي رياست‌جمهوري خلاف مقررات است. اين موضوع بايد در شوراي‌عالي شهرسازي و معماري مطرح مي‌شد. درست است كه اين اقدام به شكل‌گيري و فعاليت شركت‌هاي دانش بنيان و توسعه و پيشرفت فعاليت‌هاي علمي و اقتصادي منجر مي‌شود اما در تغيير كاربري‌ها تأثيرگذار است. ما هم به اين موضوع اعتراض كرديم البته اعتراض ما به توسعه اين شركت‌ها نيست و موافق آنها هستيم اما اينكه بتوانند در پهنه‌هاي مسكوني فعاليت كنند مغاير با طرح تفصيلي است. مي‌توان اجازه داد فعاليت اين شركت‌ها در پهنه‌هاي M يا همان پهنه‌هاي مختلط صورت گيرد اما با دريافت عوارض كمتر. خيلي از افراد مي‌توانند در قالب شركت‌هاي دانش‌بنيان فعاليت‌هاي ديگري انجام دهند؛ شايد نيت خيرخواهانه باشد اما گاهي بستري براي دورزدن طرح تفصيلي ايجاد مي‌شود.
- در مورد اجازه فعاليت پزشكان و وكلا قرار بود موضوع را براي لغو قانون به مجلس پيشنهاد دهيد.
بله، بخشي از تغيير كاربري‌ها مربوط به مصوبه مجلس است كه براساس آن،افرادي مانند سردفتران، وكلا و... مي‌توانند در واحدهاي مسكوني كار كنند. برخي قوانين كه در گذشته توسط مجلس به تصويب رسيده در اجرا با طرح تفصيلي مغايرت دارد. به هر حال بايد اين مصوبات و رويكردها همگي اصلاح شود. هنوز پيشنهادي به مجلس نداده‌ايم اما بايد اين اقدام را زودتر انجام دهيم.
- وقتي در طرح تفصيلي پهنه‌هاي فعاليت مشخص شده چطور شاهد بروز اين اتفاق هستيم؟
برخي مسائل و تغييرات در گذشته شكل گرفته و بعد برايش طرح تفصيلي نوشته‌اند.
- به جز آنها، موارد جديد در حال شكل‌گيري و توسعه است. اين اتفاق در سال‌هاي اخير و بعد از تدوين طرح تفصيلي رخ داده است.
خيلي قابل تدقيق نيست. الان در پهنه‌هاي سكونتي شاهد شكل‌گيري پهنه‌هاي تجاري هم بوده‌ايم. در پهنه‌هاي مختلط هم كه كاربري‌هاي مختلط تعريف شده اين امكان وجود دارد كه مجوز براي تبديل كاربري مسكوني به اداري صادر شود. همچنين يكي از بندهاي طرح تفصيلي با عنوان فعاليت‌هاي مجاز به استقرار در پهنه سكونت به‌عنوان خدمات پشتيبان سكونت نيز، بهانه‌اي است براي تبديل كاربري‌ها در مناطق ذكر شده. طبق اين بند، شهرداري‌ها مي‌توانند در قالب ايجاد خدمات پشتيبان سكونت، ساختمان‌هاي مسكوني را به مشاغلي مانندخواربارفروشي، سوپرماركت، نانوايي‌ها، ميوه‌فروشي‌ها و مشاغلي از اين دست اختصاص دهند اما همين بند، بهانه‌اي براي رشد غيرقانوني بخش‌هاي تجاري و اداري در اين مناطق شده است.
- اين اتفاق درهمين پهنه‌ها در حال رخ دادن است يا از آن فراتر مي‌رود؟
طرح تفصيلي اجازه مي‌دهد كه درصورت تخريب و نوسازي، عوارض پرداخته شود و پاركينگ مورد نياز نيز طبق اصول شهرسازي تأمين شود. در اين صورت مي‌توان اين كاربري‌ها را در پهنه M يا همان پهنه مختلط تغييرداد. اما متأسفانه برخي تغيير كاربري‌ها بدون مجوز و پرداخت عوارض انجام مي‌شود و وقتي شهرداري متوجه مي‌شود تنها رانتي براي عوامل ايجاد مي‌شود كه جريمه‌اي از مالك دريافت كرده و بعد اجازه ادامه فعاليت را مي‌دهند يا رأي ماده 100مي‌گيرند و هزينه تغيير كاربري را از آنها دريافت مي‌كنند. با اين موضوع كم‌كم كاربري‌هاي مسكوني به تجاري و اداري تبديل مي‌شوند و در واقع در پهنه مختلط هم تعداد مسكوني‌ها كاهش خواهد يافت و دچار شب مردگي مي‌شود.