هواي خنك اين روزها جان مي‌دهد براي پياده‌روي. براي آنكه چند ايستگاه زودتر از بي‌آرتي پياده شويم و تا محل كار و دانشگاه را قدم‌زنان طي كنيم. اما واقعا چند درصد ما اينگونه همتي داريم؟ اصلا اگر هم بخواهيم نمي‌شود. در پياده‌روها آنقدر مانع، مصالح و موتورسوار متخلف هست كه بايد قيد پياده رفتن را بزنيم و با خودرو مسير را طي كنيم. بهترين پياده‌رو در خيابان وليعصر(عج) است.
حال يك‌بار بخشي از مسير خيابان وليعصر حدفاصل ميدان تجريش تا ميدان ونك را براي پياده رفتن انتخاب كنيد و بشماريد كه چندين‌بار از زير داربست‌هاي فلزي عبور مي‌كنيد يا مجبور مي‌شويد وارد خيابان شويد و يا چند بار از پستي و بلندي‌ها عبور مي‌كنيد. بر اين اساس در نظر بگيريد كه براي راه رفتن در بقيه پيادهروهاي پايتخت و البته پيادهروهاي همه شهرهاي كشور با مشقت‌هاي ناخواسته‌اي روبه‌رو مي‌شويم. حواسمان را جمع نكنيم پاي‌مان به لبه يك‌موزاييك گير كرده و...
چند‌ماه پيش دوستي تعريف مي‌كرد حوالي بزرگراه ارتش و بلوار اوشان، هنگامي كه از اتوبوس پياده شده، در سياهي شب چند قدم برداشته و ديگر به ياد ندارد چه اتفاقي افتاده است. او درون جويي افتاده بود كه به قول خودش تا چند روز پيش آنجا نبوده اما به‌خاطر تغييرات هندسي ترافيكي، گويا بدون هيچ‌گونه درپوشي درستش كرده بودند و سرانجام اين كارمند از همه‌جا بي‌خبر را يك‌هفته‌اي خانه‌نشين كرد.
به هر ترتيب واقعيت آن است كه شهر ما، نه‌تنها انسان‌محور نيست بلكه به تعبير زهرا نژادبهرام، عضو شوراي شهر تهران، خودرومحور است. اينطور كه وي به همشهري گفت: مبناي ساخت‌وساز در پايتخت طي سال‌هاي اخير خودروها بوده‌اند و همه چيزها در خدمت خودروها بوده‌اند.
عضو كميته بهسازي معابر شهر تهران با بيان اينكه حقوق شهروندي ما بر پايه حق طبيعي‌مان در شهر مثل حق اسكان، لباس پوشيدن، امنيت و... تعريف شده، افزود: «دسترس‌پذير بودن فضاي شهري نيز جزو حداقل‌هاي حقوق شهروندي است. يعني ما بايد بتوانيم در اين شهر به سهولت تردد داشته باشيم، هواي سالم استنشاق كنيم و شغل مناسبي داشته باشيم، از امنيت برخوردار باشيم و... اين در حالي است كه شهر تهران چون براي خودروها طراحي شده، در آن براي حقوق انسان‌ها اصلا فكر نشده است.»
نژادبهرام با اينكه 3.5ميليون دستگاه موتورسيكلت در تهران تردد مي‌كنند و سالانه بين 200تا 250هزار دستگاه خودرو به مجموعه شهر اضافه مي‌شود، گفت: «بنابراين بايد اين مبنا تغيير كند و بر مدار انسان محور حركت كنيم.» وي كه عضو كميسيون معماري و شهرسازي شوراي شهر تهران است اعتقاد دارد براي اينكه حقوق شهروندي رعايت شود ابتدا بايد پيادهروهاي مناسب براي تردد شهروندان ايجاد شود. به گفته وي اينگونه، آلودگي هوا هم كم‌كم از شهر برخت برمي‌بندد و بسياري از مشكلات شهروندي رفع مي‌شود.
- 3اولويت كاري مديريت شهري
طبق آمار حدود 11درصد از جوامع را افراد كم‌توان و ناتوان تشكيل مي‌دهند. اين درصورتي است كه تا ۱۵ سال آينده جمعيت سالمند كشورمان دوبرابر مي‌شود. همين الان هم طبق آمار سازمان بهزيستي حدود 2درصد جمعيت كشور معادل يك‌ميليون و ۳۰۰هزار نفر در شمار معلولان هستند. در اين بين نژادبهرام اعتقاد دارد اصلا امكان تردد براي قشر كم‌توان و ناتوان در پيادهروهاي شهر وجود ندارد. وي با اشاره به اينكه كميسيون معماري و شهرسازي شوراي شهر تهران و مجموعه مديريت شهري، نسبت به رفع مشكلات تردد در پياده‌روها دغدغه دارند اعلام كرد كه براي اين منظور 3دستور مهم را در اولويت كاري قرار داده‌ايم. اين 3دستور عبارتند از:
1-نصب پل‌هاي هوايي عابرپياده استاندارد و مجهز به پله‌برقي و آسانسور در مكان‌هايي كه اهالي از اين مكان محروم هستند.
2-ايجاد تغييرات در پياده‌روها براي جلوگيري از ورود موتورسيكلت‌ها؛ البته با توجه به اينكه خللي در رفت‌وآمد شهروندان، معلولان با ويلچر، نابينايان و كم‌تواناني كه از وسايل كمك پزشكي استفاده مي‌كنند، به‌وجود نيايد.
3--ايمن شدن فضاي پياده‌روها از منظرهاي مختلف مثل ممنوعيت پارك عمود خودروها و اشغال مجاز پياده‌رو توسط سازندگان ساختمان. همچنين ايجاد فضاهايي در پيادهروهاي پهن‌تر و نصب مبلمان شهري براي ماندن موقت و استراحت رهگذران.
زهرا نژادبهرام در پاسخ به اين سؤال كه اگر از همين امروز كار مناسب‌سازي معابر و ايجاد شهردسترس‌پذير به‌طور جدي‌تر و با چنين رويكردي آغاز شود، فكر مي‌كنيد چقدر زمان مي‌برد تا به نقطه هدف مطلوب برسيم، گفت: «تصورم اين است كه 4سال ديگر مي‌توانيم به رقم قابل ارائه و اعتمادي دست پيدا كنيم اما نمي‌شود در فاصله كوتاهي، شهرمان 100درصد دسترس‌پذير شود.»
- فرصت تعامل با شهر نيست
دسترس‌پذيري به اين مفهوم است كه همه افراد و نه فقط معلولان و كم‌توانان بتوانند به بهترين شكل نيازمندي‌هاي خود را در شهر برطرف كرده و به امكانات دسترسي داشته باشند. مناسب‌سازي به تعبيري ظاهري و فيزيكي است؛ درحالي‌كه دسترس‌پذيري، مفهوم مهم‌تر و گسترده‌تري دارد. اين در حالي است كه در شهر دسترس‌پذير اگر يك‌شهروند نتواند از حق‌خود برخوردار شود، مي‌تواند نسبت به اين امر شكايت كند.
بر همين اساس دكتر سيدمحسن حبيبي، استاد تمام رشته شهرسازي در دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران به همشهري گفت: « حق شهر يعني حق به چالش كشيدن خود از طريق دگرگوني شهر و فضاي شهري.» به اعتقاد وي با تحقق حق شهر و حقوق شهروندي، شهروندان مسئوليت‌پذير شده و از بيگانگي رهايي مي‌يابند و اينگونه مي‌توانند مطالبات خود براي دسترسي داشتن به عناصر فراهم شده را مطالبه كنند.
وي با بيان اينكه وقتي شهروندان هنگامي كه پا از منزل خود بيرون مي‌گذارند، فرصتي براي تعامل با شهر خود ندارند، افزود: «مردم تنها از هياهو و سختي‌هاي پياده رفتن در شهر فرار مي‌كنند. اين در حالي است كه اساسا مديريت شهري و همه نهادها براي ساخت هر الماني بايد پياده‌ها را درنظر بگيرند و شهر را با اين نگاه جلو ببرند.»