برخي كارشناسان معتقدند نظام آموزشي و بنياد نخبگان با توجه به تسهيلاتي كه براي دانش‌آموزان نخبه درنظر گرفته‌اند به اين عطش دامن زده‌اند. آموزش وپرورش اعلام كرده كه هدف تنها تربيت نفرات برتر كنكور نيست و بنياد ملي نخبگان نيز با روند كنوني مخالف است.
- لزوم باز تعريف نخبگي
معاون مركز ملي پرورش استعدادهاي درخشان و دانش‌پژوهان با تأكيد بر اينكه وظيفه اصلي مدارس استعدادهاي درخشان پرورش نفرات برتر كنكور نيست به همشهري گفت: بايد تعريف نخبگي تغيير كند. در اينكه ماهيتا تب يا موج اجتماعي ايجاد شده ناشي از رفتارهاي گذشته است هيچ ترديدي ندارم. آن چيزي كه براي اين موج اقتصاد ايجاد مي‌كند و آن را سرپا نگه مي‌دارد برخي رفتارهاي اشتباه پايه‌گذاري شده در گذشته است. ما گذرگاه‌هايي تعبيه كرده‌ايم كه كيفيت گذر از آنها براي دوره ماقبل برند ايجاد مي‌كند. كيفيت قبولي كنكور براي مدرسه ماقبل از آن برند ايجاد مي‌كند و هيچ كاري هم نمي‌توان در اين‌باره انجام داد، زيرا جايگاه مهمي است و كار خودش را مي‌كند.
رضا گلشن‌مهرجردي با اشاره به اينكه يكسري امتيازات و جوايزي پيش‌بيني شده كه به افرادي با ويژگي‌هايي تعلق بگيرد توضيح داد: اگر تعريف آن ويژگي‌ها درست و امتيازات هم متناسب باشد، از هر كسي كه مدعي آن شد بايد حمايت كرد. الان خيلي‌ها مدعي‌اند كه ما نخبه‌پرور هستيم درحالي‌كه عبارت را اشتباه بيان مي‌كنند، دليل اين ادعا مثلا كسب مدال المپياد است درحالي‌كه سازوكار كسب مدال المپياد با نخبه‌پروري كاملا متفاوت است.
به گفته وي در تهران دبيرستاني غيردولتي به‌جاي آنكه كلاس‌ها را براساس پايه تحصيلي نامگذاري كند، براساس المپيادها اين كار را انجام داده و نوشته كلاس دوم المپياد شيمي يا سوم المپياد فيزيك. يعني واحد تفكيك كلاس، دانش‌آموزاني هستند كه براي المپياد فيزيك، شيمي و رياضي درس مي‌خوانند. برنامه درسي موظفي هفتگي را در 2روز پوشش مي‌دهد و بقيه زمان به كلاس المپياد اختصاص دارد. جالب اينكه تعداد دانش‌آموزي كه در اين كلاس نشسته‌اند از كل تعداد مدال طلاي المپياد كشوري شيمي بيشتر است. اين كار افزون بر اينكه تخلف است، به آموزش و پرورش دانش‌آموزان آسيب وارد مي‌كند.
معاون مركز ملي پرورش استعدادهاي درخشان و دانش‌پژوهان با بيان اينكه بسياري از خانواده‌ها هزينه مي‌كنند تا فرزندشان وارد اين نوع مدارس شوند، اظهار كرد: دانش‌آموزان بي‌بضاعت نمي‌توانند وارد اين جريان شوند، پس آنها فيلتر استعدادي و طبقه اجتماعي مي‌شوند.
گلشن‌مهرجردي عطش كنوني براي ورود به مدارس استعدادهاي درخشان را ناشي از عواملي مانند كيفيت پايين مدارس عادي دولتي بيان كرد و افزود: چون مدارس عادي دولتي همه نيازهاي آموزشي و پرورشي دانش‌آموزان را تأمين نمي‌كند، پس خانواده‌ها به‌دنبال مدرسه خوب براي فرزندشان هستند، خب طبيعي است كه مدارس استعدادهاي درخشان مطرح مي‌شوند. البته بايد توجه داشت كه اين مدارس نظام ويژه پذيرش دانش‌آموزان مستعد، برنامه درسي خاص و غني شده دارد و به لحاظ فضاي فيزيكي، نيروي انساني و تجهيزات، آماده پرورش دانش‌آموزان مستعد است.
وي با انتقاد از تكثير مدارس استعدادهاي درخشان در چند سال قبل اينگونه توضيح داد: بدنه كارشناسي با اين افزايش غيرمنطقي مدارس استعدادهاي درخشان مخالف بودند، البته برخي مسئولان وقت از آن به‌عنوان دستاورد نام بردند.
- ماجراي نخبه‌پروري چيست؟
معاون مركز پرورش استعدادهاي درخشان ماجراي بالاگرفتن تب نخبه‌پروري در جامعه را اينگونه توضيح داد: داستان اين است مثلا جايزه‌اي براي المپياد طراحي شده كه موضوعيت جايزه از موضوعيت فرايند خواندن آن درس و علاقه‌مندي جدي‌تر شده است. تعيين شده كه مدال‌آوران المپيادهاي كشوري مي‌توانند بدون كنكور در هر رشته‌اي و دانشگاهي كه مي‌خواهند، ادامه تحصيل دهند. خوب بررسي كنيد ببينيد كه مثلا چند درصد از نفرات برتر المپياد شيمي در همان رشته ادامه تحصيل مي‌دهند. وي تصريح كرد: تعريف نخبه بايد براساس سند راهبردي كشور در امور نخبگان اصلاح شود، هدف اصلي مدارس استعدادهاي درخشان كه تربيت نفر برتر كنكور نيست، بلكه يكي از آثار جنبي اين مدارس حضور دانش‌آموزاني است كه رتبه‌هاي برتر كنكور را كسب مي‌كنند. به گفته گلشن‌مهرجردي 3سند نقشه جامع علمي كشور، تحول بنيادين آموزش و پرورش و راهبردي كشور در امور نخبگان كه مصوب شوراي‌عالي انقلاب فرهنگي در حوزه علم و فناوري هستند بايد در اين زمينه مبناي كار باشد.
معاون مركز ملي پرورش استعدادهاي درخشان با اشاره به تعريف صحيح نخبه در سند راهبردي كشور در امور نخبگان، مصوب شوراي انقلاب فرهنگي اظهار كرد: در گذشته مثلا نفرات يك تا 100رشته رياضي در كنكور نخبه و 101تا 300مستعد برتر شناخته مي‌شدند كه اين تعريف هم‌اكنون اصلاح شده‌است. بنياد نخبگان هم مي‌گويد با تعريف جديد كه در سند راهبردي كشور در امور نخبگان آمده هر كسي كه بيشتر نخبه پرورش داد ما از او حمايت مي‌كنيم.
وي معتقد است: با عطشي كه الان در اين‌باره وجود دارد گروهي واقعا كار اصولي مي‌كنند و نخبه پرورش مي‌دهند و برخي هم به‌دنبال سودجويي كلان خود هستند و در اين راه از همه شگردها نيز استفاده مي‌كنند. دانش‌آموزاني كه با هزينه‌كرد فراوان خانواده جزو مستعدان برتر قرار نمي‌گيرند سرخورده مي‌شوند و اين موضوع آسيب‌هاي زيادي به‌دنبال دارد.
- مخالفت بنياد نخبگان با تب نخبه‌پروري مصنوعي
مشاور رئيس بنياد ملي نخبگان نيز معتقد است كه متأسفانه الان اين كلمه نخبگي به درستي و در جاي خودش قرار نگرفته، يعني به محض اينكه يك فردي در كنكور سراسري رتبه بالايي كسب مي‌كند، مي‌گويند او نخبه است. بايد توجه داشت كه اين فرد يك استعداد برتر است؛ فردي كه از هوش، استعداد و توانمندي خاصي برخوردار بوده كه توانسته از هفت‌خان كنكور با رتبه بالا عبور كند و در مسير نخبگي قرار دارد.
پرويز كرمي به همشهري گفت: در بنياد ملي نخبگان بين استعدادهاي برتر و نخبگان تفكيك خاص و منطقي وجود دارد و عمده افراد تحت پوشش بنياد را استعدادهاي برتر تشكيل مي‌دهند و تعداد نخبگان تحت پوشش از نظر تعداد كمتر از تعداد استعدادهاي برتر است، پس بايد بين استعدادهاي برتر و استعدادهاي درخشان و نخبه فرق قائل شويم.
به گفته دبير ستاد فرهنگسازي اقتصاد دانش بنيان معاونت علمي متأسفانه خانواده‌ها با اين انديشه كه فرزندان‌شان با حضور در كلاس‌هاي كنكور و آموزشي خاص مي‌توانند جزو نخبگان باشند، ناخواسته به بچه‌هاي خود ظلم كرده و آسايش، آرامش، خلاقيت و كودكي را از خود و فرزندشان سلب مي‌كنند. در نهايت هم يك انسان بدون تفكر خلاقيت و صرفا ماشيني تحويل جامعه مي‌دهند.
كرمي تصريح كرد: من با اين تب نخبه‌پروري مصنوعي كه در جامعه ايجاد شده مخالف هستم، ضمن اينكه بنياد ملي نخبگان هم در نگاه كلان خود به استناد سند راهبردي كشور در امور نخبگان با اين موضوع موافق نيست، زيرا ادامه اين روند آسيب‌زاست.
- ورودي‌هاي بنياد نخبگان
به گفته مشاور رئيس بنياد ملي نخبگان، ورودي‌هاي بنياد نخبگان شامل نفرات برتر كنكور 150نفر برتر رشته‌هاي رياضي و تجربي، 100نفر اول رشته انساني و 50نفر رشته هنر كه از سوي سازمان سنجش به بنياد ملي نخبگان معرفي مي‌شوند، هستند و اينها جزو استعدادهاي برتر شناخته مي‌شوند. گروه ديگر 3نفر اول، دوم و سوم المپيادهاي 14گانه جهاني و نفراتي كه از سطح 3اختراعات بنياد را شامل مي‌شوند كه از طريق ارزيابي و نظارتي است كه بنياد توسط داوران خود در جشنواره‌هاي نوآوري، شكوفايي و رويش در سطح كشور انجام مي‌دهد. اينها تحت پوشش بنياد ملي نخبگان هستند ولي نخبه محسوب نمي‌شوند بلكه استعداد برتر و در مسير نخبگي قرار دارند و بايد تلاش ويژه داشته باشند.