آسوشيتدپرس مي‌گويد به نسخه‌اي از اين پيش‌نويس دست يافته است. بازنگري در بندهاي «غروب برجام» و ايجاد ممنوعيت‌هاي هميشگي هسته‌اي براي كشورمان، لزوم پذيرش بازرسي‌هاي نظامي و ممنوعيت هرگونه تلاش براي توسعه پرتاب موشك‌هاي دور‌برد از جمله اين محدوديت‌هاست؛
محدوديت‌هايي كه به گفته كارشناسان هدف‌گذاري «عقيم‌سازي برجام» را در دستور كار قرار داده است. در ادامه بررسي اين طرح و ارزيابي كارشناسان درخصوص سرنوشت برجام را در گفت‌وگويي با دكتر داريوش اشرافي، استاد حقوق بين‌الملل و وكيل دعاوي بين‌المللي و دكتر سيدجلال دهقاني فيروزآبادي، استاد روابط بين‌الملل داشته‌ايم.
- با توجه به اينكه برجام در مجالس ايران و آمريكا تصويب نشده است ذيل عهدنامه‌ها، مقاوله‌نامه‌ها، قراردادها و موافقت‌نامه‌هاي بين‌المللي نمي‌گنجد و يك معاهده بين‌المللي محسوب نمي‌شود. سؤالي كه پيش مي‌آيد اين است كه قوام و استحكام برجام به لحاظ حقوق بين‌المللي از معاهدات بين‌المللي پايين‌تر است؟
اشرافي: خير. اتفاقا اعتبار اين سند از معاهدات بيشتر هم هست؛ چراكه ذيل قطعنامه 2231شوراي امنيت به تصويب رسيده است.
- نسبت برجام با معاهده منع سلاح‌هاي اتمي(ان‌پي‌تي) چيست؟ آيا اين معاهده مي‌تواند در اثبات حقوق ايران مؤثر واقع شود؟
اشرافي: يك نكته‌اي كه من مايلم بر آن تأكيد كنم اين است كه برجام به‌عنوان سند اجرايي معاهده (ان‌پي‌تي) درباره ايران است. ما براساس اين معاهده بايد از حقوق هسته‌اي برخوردار شويم و كشورهاي ديگر هم به ما كمك كنند. اين حق ماست.
- پس محدوديت‌هايي كه ذيل برجام تحت بندهاي «غروب برجام» آمده است به چه موضوعي اشاره دارد؟ آيا آمريكايي‌ها در اين طرح جديدشان مي‌توانند آن را موضوع‌دائمي براي كشورمان درنظر بگيرند؟
اشرافي: ايران براساس ان‌پي‌تي حق برخورداري از انرژي اتمي و تكنولوژي اتمي را دارد. محدوديت‌هايي كه در برجام آمده است هم فقط براي تضمين و اطمينان كشورهاي غربي از عدم‌انحراف برنامه‌هاي هسته‌اي ايران است. موضوعي كه ايران بارها به آن تأكيد داشته اين بوده كه به‌دنبال بمب اتم نيست. بنابراين بندهاي مربوط به محدوديت‌هاي هسته‌اي كشورمان در بندهاي غروب برجام نبايد دائمي باشد.
- آقاي دكتر دهقاني، نظر شما درخصوص جزئيات محدود‌كننده طرح 2سناتور آمريكايي براي برجام چيست؟ آيا آنها مي‌توانند به نتايج دلخواه خود دست يابند؟
دهقاني فيروزآبادي: اين موضوعاتي كه اين سناتورها در حال پيگيري هستند يك‌بار در برجام هم مورد بحث قرار گرفته است. بسياري از آنها مورد قبول ايران واقع نشده است. برخي از اين موضوعات مثل موضوعات موشكي به‌دليل اينكه ماهيت هسته‌اي نداشته است، اصلا مورد توافق و رايزني‌هاي بعدي هم قرار نگرفته است. بنا بر اين دولت ايالات متحده نمي‌تواند بار ديگر بگويد اين مسائل بايد در برجام گنجانده شود. ضمن اينكه ساختار برجام اين اجازه را به آمريكا نمي‌دهد كه از آن خارج شود يا بخواهد مواردي را به آن الحاق كند.
- در واقع آمريكايي‌ها با اين طرح آيا به‌دنبال مذاكره مجدد هستتند؟
دهقاني فيروزآبادي: آنچه آنها به‌دنبال آن هستند پايان برجام است چراكه ماهيت برجام مشخص است و غيرقابل تغيير است. آمريكايي‌ها به‌دنبال يك توافق ديگري هستند كه آنچه مدنظرشان هست را به ايران تحميل كنند.
اشرافي: آنها شايد به‌دنبال مذاكره مجدد هستند كه اين مسئله از سوي ايران منتفي اعلام شده است. حقوق دفاعي و موشكي ما هم كه محفوظ است چرا كه قطعنامه 2231هم تأكيد بر ممنوعيت ساخت موشك ندارد بلكه به موشك‌هاي طراحي شده براي كلاهك‌هاي هسته‌اي اشاره دارد؛ موضوعي كه ما اساسا به‌دنبال آن نيستيم. بنابراين، اين مسئله و حتي الحاق موادي به برجام غيرقابل مذاكره است.
- كارشناسان مي‌گويند آنچه آمريكايي‌ها درخصوص موشك‌ها از ايران مي‌خواهند، فراتر از قطعنامه 2231 است. آمريكا چه توجيهي براي تحميل اين خواسته‌ها دارد؟ آيا مستمسكي دارد كه از آن استفاده كند؟
دهقاني فيروزآبادي: آمريكا به‌دنبال اين است كه ايران حتي آزمايش موشكي هم نداشته باشد.آنها نگران قدرت روز‌افزون ايران در عرصه دفاعي هستند. درحالي‌كه حتي براساس قطعنامه و برجام ايران خلافي انجام نداده است و در عرصه دفاعي براساس موازين بين‌الملل عمل مي‌كند. چراكه آنجا به موشك‌هايي اشاره شده است كه براي كلاهك هسته‌اي طراحي شده باشند و اين موضوعي است كه ايران بارها هم اعلام كرده و هم اثبات كرده كه به‌دنبال آن نيست.
- آمريكايي‌ها در اين طرح جديدشان مايل هستند كه برخي از مسائل ذيل قطعنامه 2231 و يا برجام را تغيير دهند؟ آيا آنها به لحاظ حقوق بين‌الملل اين توانايي و حق را دارند يا خير؟
اشرافي: برجام يك سند بين‌المللي است كه براي همه طرف‌ها لازم‌الاجراست. ضمانت اجراي آن هم همان قطعنامه 2231 است كه براي كشورها تعهدات بين‌المللي آورده است. يك اصل قديمي در حقوق بين‌الملل وجود دارد كه كشورها به استناد حقوق داخلي خود نمي‌توانند تعهدات بين‌المللي خود را نقض كنند. براساس اين قاعده حقوق بين‌الملل در واقع درصورت وجود تعارض قوانين داخلي و بين‌المللي، تعهدات بين‌المللي بر حقوق داخلي تقدم دارند و كشورها بايد آن را اجرا كنند.
- اگر آمريكايي‌ها اين طرح را نهايتا به تصويب برسانند، چه اتفاقي مي‌افتد؟
اشرافي: اتفاقي كه مي‌افتد اين است كه آنها ناقض فاحش برجام محسوب مي‌شوند و ايران مي‌تواند براساس بند 36 برنامه جامع اقدام مشترك ذيل مكانيسم حل اختلافات به‌دنبال تشكيل كميسيون مشترك، نشست وزرا و شوراي مشورتي باشد.
- از اين 3روش 2روش تا حالا امتحان شده. روش مشورتي چه مكانيسمي دارد و چرا تاحال ما به سراغ آن نرفته‌ايم؟
اشرافي: براساس ادامه همان بند 36 برجام، پس از بررسي كميسيون مشترك، به موازات (يا به جاي) بررسي در سطح وزيران، عضو شاكي يا عضوي كه اجراي تكاليف‌اش زير سؤال بوده است مي‌تواند درخواست كند كه موضوع توسط يك هيأت مشورتي كه متشكل از 3عضو خواهد بود (يك عضو از سوي هر يك از طرف‌هاي درگير در اختلاف و طرف سوم مستقل) بررسي شود. بعد از آن حتي مسئله به شوراي امنيت هم كشيده مي‌شود كه شايد بعد از آن به‌خاطر حق وتوي آمريكا به صلاح ايران نباشد كه از اين مكانيسم شوراي مشورتي استفاده شود؛ چرا كه درصورت شيطنت آمريكا تحريم‌ها خودبه‌خود بر‌مي‌گردد.
- برخي بر اين باورند كه واكنش‌هايي كه آقاي ترامپ در مقابل برجام از خود نشان مي‌دهد، مصرف داخلي دارد؟ با اين تحليل چقدر موافقيد؟
دهقاني فيروزآبادي: طبيعي است كه اگر دولت اوباما هنوز روي كار بود برجام شرايط بهتري داشت اما دولت جديد آمريكا مي‌گويد اوباما اختيار اجراي برجام را داشته و رئيس‌جمهور فعلي هم مي‌تواند در اين خصوص تصميم‌گيري كند.
- در واقع اگر خانم كلينتون دمكرات هم روي كار مي‌آمد، برجام اجرا مي‌شد؟
دهقاني فيروزآبادي: خير من چنين حرفي نزدم. برخي بر اين باورند كه حتي اگر كلينتون هم روي كار مي‌آمد شرايط براي برجام خوب نبود . البته طبيعي است كه شرايط شبيه الان نبود. در گذشته كنگره جمهور‌ي‌خواه با برجام همراه نبود و امروز رئيس‌جمهور قانوني اين كشور هم اضافه شده است و طبيعي است بخواهند براي ما مشكلاتي را فراهم كنند.
- پيش‌بيني شما به‌عنوان يك استاد روابط بين‌الملل از رويكرد آمريكايي‌ها در آينده در قبال ايران و برجام چيست؟
دهقاني فيروزآبادي: زماني كه ما از توانمندي هسته‌اي و قدرت ناشي از آن برخوردار نباشيم، آنها ديگر به ما كاري ندارند. آنها مي‌خواهند ايران را در يك دوراهي اجباري قرار دهند. از يك طرف اگر ايران از برجام خارج شود همه تحريم‌ها بر اثر مكانيسم برجام بر‌مي‌گردد. در واقع مايلند ناقض را ايران معرفي كنند. از طرف ديگر هم اگر ايران از برجام خارج نشود و بخواهد با همه اين فشارها به راه خود ادامه دهد و به برجام پايبند باشد، ديگر سودي نصيب ايران نمي‌شود. در واقع اسم اين فشار اخير را من مي‌گذارم عقيم‌سازي برجام.
- برخي بر اين باورند كه فشار‌هاي مربوط به آزمايش‌هاي موشكي از ناحيه آمريكا ناشي از عملي‌سازي ايده بر‌اندازي حكومت ليبي و عراق در پازل ايران است. يعني خلع سلاح؟ با اين نظر موافقيد؟
دهقاني فيروزآبادي: آنها در نهايت به‌دنبال همين مسئله هستند. آنها مي‌خواهند ايران را خلع سلاح كنند. وقتي ترامپ و تيلرسون رسما اعلام مي‌كنند كه به‌دنبال تغييرحكومت ايران هستند، وقتي اخيرا يك وزير رژيم صهيونيستي اعلام مي‌كند كه «اسرائيل» به ايران حمله مي‌كند، وقتي كه رژيم‌هاي عربي منطقه صدها ميليارد دلار تجهيزات نظامي از آمريكا مي‌خرند، آيا عقلاني است كه ايران دست از آزمايش‌هاي موشكي خود بردارد؟