- ويتامين يا هورمون
ويتامين D يك ويتامين چندان باقاعده نيست و بسياري از متخصصان آن را يك هورمون استروئيدي هم تلقي مي‌كنند. ميزان اين ويتامين در مواد غذايي پايين بوده و در واقع منابع تامين آن متعدد است.
از مواد غذايي گرفته تا نور خورشيد مي‌تواند نياز طبيعي بدن به اين ويتامين را تامين كند.
تا پيش از شروع قرن تازه ميلادي هيچ معيار درستي براي سنجش ميزان ويتامين D در افراد وجود نداشت و پزشكان با قطعيت نمي‌توانستند كمبود آن و ميزان شيوع آن را برآورد كنند اما در دو دهه اخير با پيشرفت تكنولوژي امكان سنجش ميزان ويتامين D در
بدن افراد نشان داد كه كمبود آن در افراد زيادي و تقريبا در همه‌ي كشورهاي دنيا شايع است.
آزمايش خون در حال حاضر تنها راه تشخيص كمبود اين ويتامين است. ولي به شكل كلي با مرور علايم و مشكلاتي كه كمبود اين ويتامين ايجاد مي‌كند، مي‌توان نسبت به رفع و درمان آن اقدام كرد.
- علايم و عوارض كمبود
ويتامين D در بسياري از عملكردهاي بدن و اندام‌ها نقشي اساسي دارد. اما كمبود آن در بخش‌هاي مختلف بدن مي‌تواند عوارض مختلفي را به همراه داشته باشد كه در چند دسته تقسيم مي‌شوند.
ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است. اگر افراد یک عارضه گوارشی داشته باشند که بر روی جذب چربی بدنشان اثر بگذارد، ممکن است در جذب ویتامین‌های محلول در چربی (نظیر ویتامین D) نیز اختلال داشته باشند.
این شامل عوارض روده‌ای چون کرون، سلیاک و حساسیت به گلوتن غیر سلیاک، بیماری التهابی روده است.
تعریق سر یکی از علائم اولیه در کمبود ویتامین D است. در واقع، پزشکان سوالات متعددی را در این زمینه از مادرانی که نوزادشان تازه متولد شده‌اند، می‌پرسند.
تعریق بیش از حد در نوزادان تازه متولد شده که به طور متداول ناشی از تحریک‌پذیری عصبی-عضلانی است، از علائم اولیه کمبود این ویتامین به شمار می‌رود.
يكي از مهم‌ترين نشانه‌هاي كمبود اين ويتامين در سيستم اسكلتي بدن به شكل شکستگی‌های تنشی استخوانی خود را نشان مي‌دهد.
كلسيم و ويتامين D هر دو براي تقويت استخوان ضروري هستند. مكانيسم عمل آنها هم اين‌گونه است كه كلسيم نقش استخوان‌سازي دارد و ويتامين D به جذب كلسيم كمك مي‌كند.
شكستگي‌هاي تنشي ناشي از كاهش تراكم استخوان است و نوعي شكستگي ناكامل است كه در اثر نيروهاي كم بر استخوان‌هاي كم تراكم وارد مي‌شود.
بر اساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۵ انجام شد در نیمی از بیماران مبتلا به شکستگی تنشی پس از انجام تست ویتامین معلوم شد که این افراد دچار کمبود ویتامین D هستند.
همچنين افرادي كه احساس درد مزمن و ضعف عمومي مي‌كنند بايد به كمبود ويتامين D هم مشكوك باشند.
پژوهشگران دریافته‌اند که بین دردهای مزمن و کمبود این ویتامین ارتباط وجود دارد و با یک درمان کم هزینه می‌توان این مشکل را برطرف کرد.
اگر زیاد مریض می‌شوید این فاکتور هم می‌تواند نشانه کمبود ویتامین D در بدن‌تان باشد. به گفته متخصصان ویتامین D پپتیدهایی را در سیستم ایمنی بدن فعال می‌كند که نقش آنها واکنش به میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زا است و در صورت كمبود اين نوع ويتامين ضعف سيستم ايمني بدن رخ مي‌دهد.
ویتامین D درعين حال تنظیم ژن‌هایی که در تقویت رشد طبیعی پیاز مو نقش دارند را برعهده دارند، بنابراين ريزش مو هم مي‌تواند يكي از نشانه‌هاي كمبود اين ويتامين باشد.
ویتامین دی یکی از مواد مغذی است که روی رشد مو تاثیر می‌گذارد. اما در کنار آن ویتامین C و بیوتین هم نقش مهمی در تغذیه مو دارند و باعث می‌شوند مو قوت خود را حفظ کند و ریزش موها کاهش یابد.
به طور خلاصه، نگه داشتن سطح این ویتامین‌ها در اندازه‌ی طبیعی خود، یکی از بهترین راه‌های مبارزه با ریزش مو بنا به دلایل تغذیه‌ای است.
آخرين نشانه كمبود ويتامين D هم يك مشكل رواني است. مطالعات جديد نشان‌دهنده ارتباط بين كمبود اين ويتامين و افسردگي است.
برخی محققان معتقدند که در واقع قرار گرفتن در معرض نور خورشید در بالا بردن خوش‌خلقي افراد افسرده نقش دارد. اما برخی متخصصان براین باورند که این ویتامین می‌تواند برای بیماران افسرده‌ای که از کمبود شدید آن رنج می‌برند مفید باشد.
سروتونین، هورمون مغزی که به میزان حوصله و خلق افراد بستگی دارد، در معرض نور روشن افزایش و در زمان نزول نور آفتاب کاهش می‌یابد.
- افراد در معرض
معمولا افراد بالاي 50 سال با افزايش سن دچار جذب كمتر ويتامين D پوستي از طريق آفتاب مي‌شوند. به خصوص كه اين افراد بيشتر اوقاتشان را در خانه سپري مي‌كنند و كمتر در معرض آفتاب قرار دارند.
ویتامین D مانند هورمون ویتامین، محلول در چربی است.یعنی چربی بدن افراد مانند یک مخزن جمع کننده این ویتامین عمل می کند، لذا افراد چاق نسبت به افراد لاغرتر نیاز به ویتامین D بیشتری دارند.
افراد با پوست تيره هم نيازي 10 برابر افراد با پوست روشن به جذب ويتامين D از طريق نور خورشيد دارند.کمبود این ویتامین می‌تواند به اختلالات متابولیسم استخوانی، بیماری قلبی - عروقی، دیابت و حتی سرطان منجر شود.
- درمان
درمان کمبود این هورمون مصرف و تامين آن از منابع متعدد است. ویتامین دی را می‌توان بصورت خوراکی و یا تزریقی مصرف کرد. تزریق یک آمپول آن می‌تواند نیاز بدن را تقریبا تا شش ماه تامین کند.
يكي از راه‌هاي تامين ويتامين D از طريق تغذيه است. خوردن مواد غذایی که از نظر منابع ویتامین D غنی هستند، چه مواد غذایی‌ای که به طور طبیعی دارای این ویتامین هستند و چه مواد غذایی غنی شده با این ویتامین مي‌تواند براي افراد مفيد باشد.
این مواد غذایی شامل زرده‌ی تخم‌مرغ، ماهی‌های چرب مانند سالمون و تن، جگر گوساله یا برخی از انواع پنیر و همچنین لبنیات، غلات، آبمیوه یا سایر نوشیدنی‌های گیاهی غنی شده (مانند شیر بادام) است.
استفاده از مکمل‌های غذایی ویتامین D دومين راهكار براي جبران كمبود ويتامين است. توصیه می‌شود که بزرگسالان زیر ۷۰ سال، در روز ۶۰۰ واحد ویتامین D مصرف کنند و افراد بالای ۷۰ سال نیز روزانه ۸۰۰ واحد دریافت کنند.
اما اگر این کمبود شدید باشد، ممکن است تا زمانی که مشکل بیمار برطرف شود، تا ۴۰۰۰ واحد در روز را تجویز شود.
قرار گرفتن در معرض نور خورشید نیز راه مناسب دیگری برای رساندن ویتامین D به بدن است.
اگر از آن دسته افرادی هستید که همیشه از کرم ضدآفتاب استفاده می‌کنند، در ابتدا ممکن است این کار برای‌تان کمی دشوار باشد، ولی خوب است اگر بتوانید سه بار در هفته و هر بار ۱۵ دقیقه در معرض آفتاب قرار بگیرید
این کار می‌تواند به شما کمک کند تا کمبود ویتامین خود را جبران کنید.
اگر ویتامین دی زیاد مصرف شود ممکن است علائم مسمومیت با آن ایجاد شود که مهمترین آن افزایش سطح کلسیم خون و بروز علائمی مانند تشنگی، ادرار زیاد، تهوع و استفراغ، گیجی و سردرد است.
منبع:همشهري تندرستي