درست است که باتوجه به افزایش جمعیت و رشد نیازهای روزافزون پایتخت‌نشینان نمی‌توان انتظار داشت ساخت‌وسازها متوقف شوند اما مشکلاتی که در نتیجه این ساخت‌وسازها به وجود آمده‌اند نشان می‌دهد که اگر همین حالا به آنها توجه نشود در آینده چند برابر خواهند شد. برای بررسی و اطلاع از چگونگی نظارت بر ساخت‌وساز برج‌های تجاری منطقه سراغ «محمد سالاری»، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای‌شهر تهران رفتیم. سالاری موضوع طرح‌های چند منظوره اداری، تجاری، فرهنگی و بعضا تفریحی را یکی از مسائل روز شهروندان تهرانی عنوان می‌کند و آن را چنانچه بر اساس پیوست مطالعاتی و نظارت کمیسیون ماده 5باشد، برای شهروندان یک محله فرصت می‌داند نه تهدید و برای این گفته دلایلی مطرح می‌کند.
- ضرورت مطالعات ترافیکی و زیست‌محیطی قبل از صدور مجوز
محمد سالاری صحبتش را با ضرورت انجام پیوست‌های مطالعاتی لازم درباره این طرح‌های چندمنظوره آغاز می‌کند و می‌گوید: «طرح‌های چندمنظوره یکی از ملزومات زندگی امروزه در کلانشهرها است. اما مسئله مهم و در واقع موضوع قابل بحث اینجاست که پیوست‌های مطالعاتی لازم برای این طرح‌ها تهیه و ارائه نشده است و شهرداری‌ها در طول سال‌های گذشته صرفاً با رویکرد درآمدزایی به این موضوع و اجرای این طرح‌ها نگاه کرده‌اند. طرح‌های چندمنظوره اداری، تجاری و فرهنگی زمانی درست و بجا و به نفع شهر و شهروندان است که بر اساس طرح تفصیلی و در پهنه درست ساخته شود.» در طرح تفصیلی تأکید شده در پهنه‌هایی که کاربری تجاری‌ـ اداری یا خدماتی دارند، زمانی امکان صدور مجوز برای ساخت مجتمع تجاری یا خدماتی در آنها محقق می‌شود که مطالعات پیوست مربوط به آن انجام شده باشد. سالاری در این‌باره می‌گوید: «زمان بررسی مجوزهای ساختمانی ابتدا باید مطالعات کارشناسی مربوط به آن انجام شود و سپس مجوز مربوطه صادر شود. یعنی کارشناسان و مشاوران باید بررسی کنند که بعد از ساخت این مگامال یا مجتمع تجاری شرایط ترافیکی، زیست‌محیطی، اجتماعی و فرهنگی چگونه خواهد شد و چه پیش می‌آید. در نهایت بعد از تأیید کارشناسان و مشاوران و تدوین پیوست‌های مطالعاتی در یک فرایند قانونی و با نظارت کمیسیون ماده 5 به مالک و سرمایه‌گذار مجوز داده شود.»
- رشد قارچ‌گونه مراکز تجاری در محله‌های شمالی پایتخت
سالاری استراتژی شهرداری در سال‌های اخیر را در خصوص ارائه مجوز برای ساخت‌وساز مراکز تجاری و مگامال‌ها، درآمدزایی می‌داند و تصریح می‌کند: «قبل از اینکه بررسی شود آیا این محله به مگامال و چنین خدماتی نیاز دارد یا خیر، با رویکرد درآمدزایی مجوز ساخت‌وساز داده می‌شد و تبعات ترافیکی و زیست‌محیطی این طرح‌های چندمنظوره بررسی نمی‌شد. هرچند که مگامال طبق طرح تفصیلی در پهنه صحیح هم ساخته شده باشد، مجوز مشروط بر اینکه پیوست مطالعاتی در فضایی استاندارد و واقع‌بینانه و متکی بر نظر مشاوران ذی صلاح انجام شده باشد، باید صادر شود تا کار با اطمینان و دور از هرگونه نگرانی پیش رود.» وی نتیجه انجام نشدن پیوست مطالعاتی را این‌طور ارزیابی می‌کند: «متأسفانه شاهدیم که چنین طرح‌هایی در مناطقی که ارزش افزوده زیادی شامل آنها می‌شود، مانند محله‌های شمالی تهران، به‌صورت قارچ‌گونه رشد کرده است.»
- بهره‌مندی از خدمات مجتمع‌های چندمنظوره
وقتی موضوع نارضایتی اهالی منطقه از ساخت این همه مگامال و سیتی سنتر را با رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی در میان می‌گذاریم، می‌گوید: «اگر مطالعات درست و حساب شده پیش برود و براساس توسعه پایدار و در مسیر قانونی باشد، مگامال برای یک منطقه فرصت است نه تهدید! اهالی منطقه می‌توانند از خدمات مجتمع‌های چندمنظوره بهره‌بگیرند.»سالاری معتقد است نوع خدمات هم باید بر اساس نظر کارشناس و پیوست مطالعاتی باشد نه فقط برعهده مالک: «از آنجایی که رویکرد فقط درآمدزایی بوده نوع خدمات این مجتمع‌های چندمنظوره را برعهده مالک گذاشتند و شهرداری به این موضوع ورود نکرده است. مالک یا سرمایه‌گذار هم بر اساس افزایش سود و درآمد خود کاربری را مشخص می‌کند. متأسفانه این مهم‌ترین مشکل و کمبودی است که در خصوص مگامال‌ها در محله‌های شمالی کلانشهر تهران داریم.»
قرایی مقدم کنترل آثار مخرب ترافیک بر جامعه را منوط به عملکرد هریک از شهروندان می‌داند و می‌گوید: «هر یک از شهروندان با آگاهی از حالات روحی و روانی و تأثیرات محیط بر افزایش و کاهش شدت این حالات می‌توانند میزان تنش قابل انتشار در جامعه را کنترل کنند.» قرایی مقدم برای کنترل این تنش راهکارهای ساده‌ای پیشنهاد می‌دهد.
- در ساعات اوج ترافیک تا حد امکان از وسایل نقلیه شخصی استفاده نکنند تا در ترافیک نمانند. استفاده از وسایل نقلیه عمومی تأثیر بسزایی در تنظیم زمان و برقراری نظم در زندگی فردی و اجتماعی دارد.
- در مواقع اضطرار که باید سریعاً خود را به مکان مورد نظر برسانند و قطعاً استرس دارند که دیر برسند، از وسایل نقلیه شخصی استفاده نکنند.
- اگر دچار اختلالات اعصاب هستند و می‌دانند استرس برایشان مهلک است در ساعات اوج ترافیک و مکان‌های پر تردد رانندگی نکنند.
- وقتی می‌دانند فلان مکان آموزشی یا تفریحی پارکینگ ندارد یا ظرفیت پارکینگ محدود است و... با وسیله نقلیه شخصی نروند که مجبور نشوند وقت‌شان را صرف ماندن در ترافیک و گشتن دنبال جای پارک کنند.
- خودشان را کنترل کنند. هرگز با اضطراب و پرخاشگری موجب نزاع با دیگران و بر هم خوردن آرامش و نظم جامعه نشوند.
- ماندن در ترافیک و تأثیرات ناشی از آلودگی صوتی در مبتلا شدن افراد به انواع اختلالات روانی بی‌تأثیر نیست.
- استرس، اضطراب و پرخاشگری از جمله موارد منتج از ترافیک است که نیمی از افراد جامعه با آن دست به گریبان هستند.
- کارشناسان معتقدند استرس ناشی از ترافیک منجر به ترشح آدرنالین و در پی آن افزایش ضربان قلب می‌شود. تکرار این وضعیت منجر به بروز فشارخون و سایر بیماری‌ها و عوارض ماندگار جسمی خواهد شد.
- مزایای برج‌های تجاری
- ناگفته نماند مگامال‌ها علاوه بر مشکلاتی که برای شهروندان به وجود می‌آورند مزایایی هم دارند. شامل: همه چیز از پوشاک گرفته تا کیف و کفش و حتی رستوران و کافه یک جا جمع شده است. بنابراین امکان خرید همزمان برای همه اعضای خانواده فراهم است.
- امکان مقایسه محصولات از نظر قیمت و کیفیت
- وقت کمتری صرف رفت‌وآمد به گوشه و کنار شهر برای خرید اقلام متنوع می‌شود.
- صرفه‌جویی در هزینه‌های سوخت و کرایه وسایل حمل‌ونقل برای رفتن به مراکز خرید مختلف می‌شود.