واقعيت اين است كه نگراني از بابت ناايمن‌بودن كلانشهرهايي مانند تهران بسيار جدي است؛ چراكه متأسفانه مجموعه بارگذاريها و ساخت و سازهايي كه در شهر تهران اعم از ساخت و ساز‌هاي پروژه‌هاي عمراني و طرح‌هاي توسعه شهري انجام شده يا بارگذاري‌هايي كه به‌صورت ساختمان و ابنيه در تهران ساخته شده‌اند، مبتني بر عدم‌رعايت مقررات ملي ساختمان و همچنين عدم‌رعايت كامل و جامع مقررات معماري و شهرسازي بوده است.
متأسفانه شهر تهران كه ما در آن زندگي مي‌كنيم بيش از 3700هكتار بافت فرسوده تمام‌عيار دارد. همچنين 14هزار هكتار بافت ناپايدار در پايتخت شناسايي شده است. به موازات اين مسائل شاهد اين هستيم كه تمام شبكه‌هاي انتقال نيرو چون گاز، برق، مخابرات و آب بدون رعايت استانداردهاي ايمني و احداث كانال‌هاي تاسيسات شهري و صرفا به‌صورت سنتي ايجاد شده‌اند و از ايمني لازم برخوردار نيستند.
در كنار تمام موارد مذكور بايد به اين مسئله هم توجه شود كه اساسا تا 2دهه قبل مقررات ملي ساختمان در كشور وجود نداشته و ساختمان‌ها و ابنيه‌اي هم كه در 2دهه قبل در شهر تهران احداث شده‌اند، شاهد اجراي اين مقررات و اعمال آنها نيستند. بعد از آن هم كه مقررات ملي ساختمان در كشور ما تصويب و ابلاغ شده به‌صورت كامل و جامع رعايت نشده است.
از سوي ديگر به‌صورت طبيعي و جغرافيايي شهر تهران داراي گسل‌هاي قابل توجهي است كه احتمال بروز زلزله را چند برابر مي‌كند. اين در حالي است كه به موجب بررسي‌ها و مطالعاتي كه توسط شركت‌هاي مهندس مشاور داخلي و خارجي انجام شده، وقوع زلزله و خسارت‌هاي بسيار در تهران امري قطعي به‌نظر مي‌رسد.
همچنين از سوي ديگر مي‌بينيم كه در دهه‌هاي گذشته جمعيت بسيار و قابل توجهي در كلانشهر تهران و شهرهاي اقماري آن سكني گزيده‌اند كه همه اينها به ما اين پيام را مي‌دهد كه چنانچه زلزله‌اي در مقياس همين زلزله اخير غرب كشور در تهران رخ دهد، چند ميليون نفر از جمعيت تهران جان خود را از دست خواهند داد و با توجه به بارگذاريها و فضاي كالبدي شهر تهران اساسا حتي امكان امدادرساني و نجات مصدومان هم بر اثر بروز زلزله وجود نخواهد داشت.
متأسفانه همه اين موارد در كنار نبود مديريت بحراني كه در تراز استانداردهاي بين‌المللي بتواند در مواقع بحراني، وظايف محوله خود را انجام دهد، از ديگر كمبودهاي پايتخت است. در تهران ظرفيت‌سازي لازم صورت نپذيرفته است، به‌نحوي كه هنوز در شهر تهران شاهد مديريت بحراني كه بتواند حادثه كوچك‌مقياسي چون پلاسكو را مديريت كند، نداريم. اين در حالي است كه در همان حادثه پلاسكو تمام ظرفيت بحران و حتي ظرفيت نهادهاي ديگر به‌كار گرفته شد اما كارنامه خوبي ارائه نشد.
به همين دليل به‌نظر مي‌رسد مهم‌ترين ماموريت مديريت شهري تهران شامل شوراي شهر و شهرداري پايتخت در اين دوره و نيز وظيفه شهروندان تهراني و بقيه نهادهاي مسئول جدي‌گرفتن مسئله ايمني شهر تهران است. ما بايد مبتني بر يك برنامه راهبردي و واقع‌بينانه، اين موضوعات و مسائلي چون رعايت مقررات ملي ساختمان و مقررات شهرسازي و معماري، آموزش شهروندان، ايمن و مقاوم‌سازي بناهاي شكل گرفته، احيا و نوسازي و بهسازي بافت‌هاي فرسوده و ايجاد كانال‌هاي تاسيسات شهري و فرهنگ رعايت پيوست‌هاي مطالعاتي را بسيار جدي گرفته و دچار روزمرگي نشويم.
از آنجايي كه در مديريت گذشته به حوزه‌هاي نرم‌افزاري مانند مواردي كه ذكر شد اهميتي داده نشده و همواره به‌دنبال ايجاد برخي پروژه‌ها براي ديده‌شدن توسط مردم بوده‌اند، به‌نظر مي‌رسد كه بايستي هم شوراي شهر و هم رسانه‌ها و هم ساير سازمان‌ها و نهادها و هم ديده‌بان‌هاي شهري به‌صورت توأمان ايمني شهر را در اولويت اول كارهاي خود قرار دهند. براي اين مسئله در بازه كوتاه‌مدت مي‌توان در بافت‌هاي فرسوده اقداماتي را انجام داد.
متأسفانه در دهه‌هاي گذشته براي مشكلات بافت‌هاي فرسوده فقط حرف زده شده و دولت‌ها كاري نكرده‌اند، اگرچه مديريت شهري تلاش كرده در قالب بسته‌هاي تشويقي عوارض را در اين محدوده‌ها دريافت نكند، اما بانك‌ها در حوزه ارائه تسهيلات بلندمدت با نرخ سود پايين مي‌توانند مؤثر باشند كه تاكنون كاري انجام نداده‌اند. به‌نظر من اساسا بايد اعلام شود كه چه سياستي را مي‌خواهيم در نوسازي و بهسازي بافت‌هاي فرسوده درنظر بگيريم كه متأسفانه هنوز به اين مسئله نرسيده‌ايم. اما درخصوص كانال‌هاي تاسيسات شهري هم بايد اين مسئله در اولويت شهرداري تهران باشد.
همه شهرهاي دنيا به اين سمت رفته‌اند و ما نيز بايد در شهرداري تهران هرچه سريع‌تر اين كار را انجام دهيم. انتقال شبكه‌هاي نيرو به كانال‌هاي تاسيسات شهري مي‌تواند مانع از بروز خسارت‌هاي بسيار در زمان بحران شود. در حوزه رعايت مقررات ملي ساختمان و شهرسازي و معماري هم حداقل بايد براي ساختمان‌هاي در دست ساخت به‌صورت جدي يك خط قرمز درنظر گرفته شود. مبحث 22مقررات ملي ساختمان هم بايد جدي گرفته شده و البته كه تقويت حوزه مديريت بحران و آموزش كاركنان بدنه سازمان مديريت بحران، افزايش تجهيزات و ايجاد بسترهاي لازم براي مديريت بحران از اهميت خاص خود برخوردار است.
- عضو شوراي شهر تهران