مدتی بعد و با آرام شدن فضا، گفته شده بود تا روز پنجشنبه هفته گذشته فیلترینگ تلگرام برداشته می‌شود که تا لحظه تنظیم این گزارش، هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است. این راهکار قرار بود جلوی آسیب بیشتر به کاربران ایرانی و افزایش هزینه برای کشور را بگیرد اما آماری که در روزهای گذشته از ضرر کسب و کارهای تلگرامی توسط همشهری منتشر شد، نشان داد که این ضرر حداقل روزی ۴میلیارد تومان برای کسب‌وکارهای کوچک تلگرام برآورد می‌شود.
این‌بار اما آمار جدیدی به‌دست آمده که نشان می‌دهد، فیلتر کردن تلگرام نه‌تنها این بازار کسب و کار در این شبکه پیام‌رسان را تحت‌تأثیر قرار داده، بلکه باعث شده فروشگاه‌های بزرگ اینترنتی که کسب و کارشان در فضای وب بوده، ضررهای هنگفتی را متحمل شوند. آماری که یکی از شرکت‌های بزرگ خدمات اینترنتی به همشهری ارائه داده، نشان می‌دهد، در این مدت استفاده از سرورهای خارجی 7برابر بیشتر شده است.
همچنین براساس گزارشی که یکی از شرکت‌های مشهور تولید نرم‌افزار فیلترشکن یا تغییر آی‌پی منتشر کرده در طول این مدت محدود، دانلود تنها این نرم‌افزار 1650درصد افزایش داشته است. آمار غیررسمی می‌گوید، هم‌اکنون تعداد کاربران سایفون - معروف‌ترین فیلترشکن فعال در ایران- فقط یک تا 2 میلیون کمتر از پردانلودترین اپلیکیشن اندرویدی مجاز در بازار ایران است. این در حالی است که این آمار حداقلی است و انواع اپلیکیشن‌ها و نرم‌افزارهای دیگر به‌خاطر نبودن مرجع مشخص آماری درنظر گرفته نشده‌اند. درنظر گرفتن آنها حتی می‌تواند رقم افزایش استفاده از فیلترشکن در کشور را بسیار بالاتر ببرد.
- فیلترینگ ۴۰ میلیون کاربر
تکان‌دهنده‌ترین آمار را شرکت سایفون ارائه داده که نشان می‌دهد، آمار دانلود این نرم‌افزار رایگان تغییر آی‌پی فقط توسط افرادی که در داخل ایران از اینترنت استفاده می‌کردند، بیشتر از 1650درصد نسبت به روزهای قبل از آن افزایش داشته است. «ارو سیمسون»، یکی از توسعه‌دهندگان این نرم‌افزار به سایت «مادربورد»گفته:
«از آغاز سال نوی میلادی - یعنی یازدهم دی‌ماه- تا حدود 2روز بعد از آن، استفاده از سایفون در تمام دستگاه‌هایی که قابلیت کار با سیستم ما را داشتند، افزایش چشمگیری داشت.» بنا به آماری که این سایت حوزه فناوری منتشر کرده، پیش از فیلترینگ تلگرام و در شرایط عادی، این نرم‌افزار حدودا 35تا 40هزار بار در روز دانلود می‌شد اما این‌بار در فاصله روز اول تا سوم ژانویه بیشتر از 700هزار بار در هر روز یعنی در مجموع 2میلیون و 800هزار بار طی ۴ روز اول فیلترینگ تلگرام دانلود شده بود. در همین مدت، مقدار داده‌های رد و بدل شده از طریق سایفون 5برابر بیشتر از گذشته بوده است.
هرچند سایفون درباره سایت‌ها و اپلیکیشن‌هایی که به واسطه این نرم‌افزار مورد استفاده قرار گرفته، ارائه نمی‌کند اما یک شرکت ایرانی که آمار بازدید بخشی از پربازدیدترین سایت‌های ایرانی را در اختیار دارد، می‌گوید: کاربران ایرانی در این مدت با فیلترشکن‌هایی مثل سایفون از خدمات سایت‌های ایرانی استفاده کرده‌اند. آنها در این مدت به محتوای مجرمانه‌ای دسترسی نداشته‌اند، فقط به‌خاطر باز ماندن نرم‌افزارشان از این سایت‌ها استفاده می‌کنند. این یعنی کاربران ایرانی بدون اینکه خودشان بخواهند، هزینه زیادی به کشور تحمیل کرده‌اند؛ عددی که احتمالا بالغ بر چند میلیارد دلار می‌شود.
- افزایش ۷ برابری ترافیک خارجی
آماری که یکی از شرکت‌های بزرگ ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی از رفتار کاربران ایرانی در روزهای اخیر به همشهری ارائه داده نشان می‌دهد که 2روز بعد از آغاز فیلترینگ تلگرام در ایران، به‌خاطر استفاده از فیلترشکن‌ها استفاده از خدمات سرورهای خارجی توسط کاربران ایرانی 7برابر افزایش داشته است.
این شرکت که به‌طور متوسط به 5میلیون کاربر فعال اینترنت ایران خدمات‌رسانی می‌کند، به همشهری می‌گوید: 2 روز بعد از آغاز فیلترینگ، هنوز کاربران زیادی به فیلترشکن دسترسی نداشتند اما به مرور تعداد فیلترشکن‌های گوشی‌های اندروید و آی‌او‌اس بیشتر شد و کاربران به جز استفاده از تلگرام، بقیه کارهای روزانه‌شان را هم با فیلترشکن انجام دادند.
هرچند در این حالت، سرعت اینترنت کاربر کمتر می‌شود اما چون قطع و وصل کردن دائم فیلترشکن برایشان دشوار بوده، در تمام روز از این سیستم استفاده کرده‌اند. نتیجه این است که در طول این مدت استفاده 7برابر ترافیک خارجی‌مان بیشتر شده است؛ یعنی شرکت‌های ایرانی که توانایی ارائه این خدمات را دارند، کنار گذاشته شده و به جای‌شان شرکت‌های خارجی همان کار را انجام می‌دهند.
مقدار ضرری که این حجم از تبادل اطلاعات خارجی در این چند روز به زیرساخت‌های اینترنتی کشور تحمیل کرده مشخص نیست اما علیرضا آغاسی، یکی از فعالان حوزه استارت‌آپی به همشهری می‌گوید: «هزینه تعمیر و نگهداری این سرورها در داخل ایران بسیار بالاست. افرادی هم که در این فضا کار می‌کنند، متخصص و تحصیل‌کرده هستند. آمار دقیقی دراین‌باره وجود ندارد اما معمولا در کشورهای دیگر حرف از ضررهای چند میلیاردی است. با کم شدن ترافیک سرورهای ایرانی، ضرر هنگفتی متوجه زیرساخت‌های اینترنتی کشور شده است.»
تعداد کاربران اینترنت در ایران بیشتر از 40میلیون نفر برآورد می‌شود اما شرکت ابرآروان آمار رفتار 5میلیون کاربر ایرانی را ارائه داده‌است. از آنجایی که این شرکت به فروشگاه‌های بزرگ اینترنتی، مهم‌ترین شرکت ارائه‌دهنده خدمات اپلیکیشن‌های اندروید، یک بانک خصوصی و... خدمات ارائه می‌کند، رفتار کاربران این شرکت را می‌توان تا حد زیادی به رفتار کلی کاربران ایرانی تعمیم داد.
- سد اقیانوس دیجیتال
بعد از بستن تلگرام، عده‌ای از کاربران به استفاده از فیلترشکن‌ها روی آوردند. این برنامه‌ها، کاربر را به یک سرور در خارج از کشور منتقل می‌کنند. در واقع کاربر با استفاده از نرم‌افزارها به‌صورت مجازی از کامپیوتری در نقطه‌ای دیگر از جهان استفاده می‌کند تا فیلترینگ تلگرام را به‌اصطلاح دور بزند. راهکاری که برای مقابله با این فیلترشکن‌ها اعمال شد، بستن آی‌پی یا شناسه سرورهایی بود که در خارج از ایران قرار داشتند.
Digital Ocean یکی از شرکت‌های بزرگ هاستینگ یا سرویس‌دهنده در خارج از ایران بود که با بستن آی‌پی‌ها در ایران روبه‌رو شد. این سرویس‌دهنده که به سایت‌های مجاز ایرانی - مثل فروشگاه‌های ایرانی - هم خدمات ارائه می‌داد، با از دست دادن راه ارتباطی سرورهایش، کسب و کارهای بزرگ ایرانی را با مشکل جدی روبه‌رو کرد.
مسعود نیکومنش، مدیر پشتیبانی شرکت «ابر آروان» درباره دلیل رخ دادن مشکل به همشهری می‌گوید: فقط بخشی از سرورهای Digital Oceam به فیلترشکن‌ها خدمات ارائه می‌کردند اما بخش مهمی از آنهابه سایت‌های داخلی خودمان سرویس می‌دادند. مسئولان به جای اینکه فقط همان چند آی‌پی فیلترشکن را مسدود کنند، کل راه‌های ارتباطی این شرکت با ایرانیان را از کار انداختند. نتیجه این بود که در روز 13دی‌ماه، در حدود ساعت 9و 30دقیقه صبح، حدود 330بار سایت‌هایی که با ما کار می‌کردند، پیام خطا یا Time Out به کاربرانشان نشان دادند. آن هم درحالی‌که قبل از آن تعداد این خطا در طول روز حداکثر یک یا 2بار بود.