از سوی دیگر همیشه تأکید شده است که مؤلفه «تفاوت»، یک کشور را جذاب می‌کند و یکی از مهمترین نمودهای تفاوت یک کشور با سرزمین‌های دیگر، لباس ملی و متفاوت آنهاست؛ چیزی که متأسفانه ما آن را از دست داده‌ایم. چقدر امکان احیای پوشاک ملی و حفظ این بخش از میراث فرهنگی ایران وجود دارد؟
افسانه ریحانی فرد» یکی از طراحانی است که سعی کرده در کارهای خود مؤلفه‌های ایرانی و اسلامی را به کارگیرد، در حالی که بازار پوشاک ما متأثر از طرح‌ها و مدهای غیرایرانی است.
گفت‌‌وگو با این طراح که تا به حال نمایشگاه‌هایی در خارج از کشور داشته و مدعی ایرانی کردن مدل‌هایی از لباس است فرصتی است تا بتوان این عرصه را بهتر شناخت. ریحانی‌فرد معتقد است علاوه بر طرح خوب و با هویت باید تدارک کافی نظیر پوشش‌های تصویری- رسانه‌ای و برنامه‌های نمایش لباس مناسب اجرا شود تا یک طرح خوب قابلیت تبدیل شدن به مد را بیابد.
- بحث بر سر لباس و طراحی آن در ایران ما چنان داغ شده که حتی در قالب یک طرح در مجلس هم مطرح شده است. نکته ظریف این بحث را هم باید در این موضوع جست‌وجو کنیم که آیا می‌توان لباس و مد ایرانی طراحی و عرضه کنیم یا نه؟ به عبارت دیگر آیا می‌توان با به کارگیری مؤلفه‌های روز در کار لباس را با هویت ایرانی تلفیق کنیم یا نه؟
-هدف من هم در سال‌هایی که کار طراحی لباس کرده‌ام همین بوده است. درواقع سعی کرده‌ام طرح ایرانی را به نوعی مدرن کنم. البته باید تأکید کنم که ویژگی پوشیده بودن مانع از زیبایی لباس نمی‌شود و حتی می‌تواند مطابق با معیارهای روز دنیا باشد.
- آیا استفاده از طرح‌هایی مثل طرح ترمه و به کارگیری شکل «بته جقه» در پارچه می‌تواند به هویت‌بخشی لباس‌هایمان کمک کند یا باید موضوع را به گونه‌ای دیگر دید؟
-طرح ترمه در کشورهای اروپایی نظیر ایتالیا هم وجود دارد و از آن استفاده می‌کنند. این اتفاق مربوط به سالها و قرن‌هاکار است و الزاماً ایرانی نیست. گرچه این طرح سنت‌های ما را یادآوری می‌کند مثل آنچه در بقچه مادربزرگ‌ها بود ولی نمی‌توان گفت که این مؤلفه‌ای برای ایرانی کردن مد و لباس است. البته اندکی لباس را سنتی و بومی می‌کند.
- با این وصف چه مؤلفه‌هایی برای ایرانی شدن لباس و هویت بخشی به آن مطرح است که باید به آنها توجه کنیم؟
-نسخه مشخصی نمی‌توان پیچید. البته بگذارید به یک نکته اشاره کنم. تنها تفاوتی که کشور ما با سایر نقاط جهان دارد این است که به دلیل وجود قوانین و مقررات موجود در کشور لباسها به نوعی به لباس فرم درآمده است. باید این نکته را چه در طراحی و چه در مد رعایت کنیم. بسیاری از لباسها مناسب پوشش اسلامی است ولی این به قوانین سایر نقاط جهان مربوط نمی‌شود.
در مورد ایرانی شدن و هویت بخشی به لباس و مد به سادگی نمی‌توان گفت یکسری ویژگی‌ها هست که بیاییم و آنها را به کاربگیریم بعد می‌شود یک لباس با هویت ایرانی تولید کرد. مثلاً آیا می‌توان لباس عشایر قشقایی را به‌واسطه داشتن نشانه‌های ایرانی به بازار عرضه کرد؟ مسلماً نمی‌شود چون هم حجمی از پارچه را می‌طلبد که مقرون به صرفه نیست و بعد تصور کنید زنی با دامن قشقایی بخواهد سوار تاکسی شود یا سر کار برود.
- به هر حال ما یک پیشینه‌ای داشته‌ایم و با لباس و خیاطی و این چیزها هم غریبه نبوده‌ایم. بنابراین به نظر می‌رسد بتوان با تغییراتی در این نوع پوشش آنها را برای استفاده امروز آماده کرد. همان‌طور که خودتان گفتید مثل مدرن کردن طرحهای ایرانی برای نیاز امروز.
-بله اما لباس‌هایی که امروز برای استفاده عرف شده مربوط به جای خاصی نیست. هر 15 تا 20 سال یک بار یک نوع از پوشش و لباس «مد» می‌شود.
- ببینید منظور من هم همین است. اینکه چرا ما نمی‌توانیم با استفاده از نشانه‌های فرهنگی خود در طراحی پارچه و لباس مدلی را ارائه کنیم که بازار آن را بطلبد و بعد عرف پوشش شده و بگویند حالا این مد است؟
-نه این‌گونه نیست. مد نه اختراع می‌شود و نه کشف. در یک دوره زمانی تکرار می‌شود داغ می‌شود و به نیاز روز تبدیل می‌شود، سپس دوباره جایگزینی برای آن عرضه می‌شود.
- این تغییر و ایجاد ویژگی‌های جدید در آنچه سالها قبل مد بوده را چه کسی اعمال می‌کند. به هر حال کسانی هستند مثل شما که طراحند و تخصص این کار را دارند آنها می‌توانند چنین تغییراتی را به بازار عرضه و تحمیل کنند. آنها چه کسانی هستند که کانال‌های ماهواره‌ای به کارشان توجه دارندو این‌گونه کانون توجه می‌شوند!
-اینکه چه کسانی می‌آیند مد را دوباره به روز درمی‌آورند به همین سادگی قابل بیان نیست ولی کشورهایی نظیر ایتالیا، فرانسه و آمریکا ابرقدرت‌های مد را دارند. طراحان در آنجا این عرصه را به صنعتی برجسته و پولساز تبدیل کرده‌اند. آنجا مد را خلق می‌کنند و دیگران می‌آیند و از این طرحهای اصلی تبعیت می‌کنند. طراحان بزرگ برای پوشاک مردانه، زنانه و اسپورت این کار را انجام می‌دهند.
- می‌‌گویید مد را در این کشورها ابرقدرت‌های مد خلق می‌کنند. با این حساب ما فقط خریدار و استفاده‌کننده این مدها هستیم در حالی که اگر مد را بشود خلق کرد ما هم می‌توانیم به تناسب هویت و فرهنگمان مد خلق کنیم و عرضه کنیم؟
-بله ما هم می‌توانیم، ولی نیازمند حمایت‌های بزرگی هستیم. ویترین‌های بزرگ، مانکن‌های بزرگ، «شوروم»های بزرگ می‌خواهیم. یک نمونه قابل لمس در این حمایت‌ها برنامه‌هایی چون جشن‌های بزرگ است مثل (ردکارپت). مثلاً در جشن‌های بزرگ که رسانه‌ها آن را پوشش تصویری می‌دهند هنرپیشه‌های بزرگ و معروف با لباس‌های طراحی شده و مخصوص شرکت می‌کنند که این بزرگترین تبلیغ برای یک مد جدید است.
- پس ما هم می‌توانیم طرحهای خود را با چنین شیوه‌هایی به مردم معرفی کنیم و مردم هم علاقه‌مند هستند ببینند اشخاص معروفی چون هنرمندان سینما و تلویزیون و یا فوتبالیست‌ها چه لباسی می‌پوشند. ما هم از این برنامه‌ها کم نداریم. مثلاً مدتی قبل نمایشگاه مطبوعات بود.
برخی هنرپیشه‌ها و تعدادی از فوتبالیست‌ها برای مصاحبه یا حضور در غرفه‌ها آمده بودند. مردم آنها را دوره کرده و به نوعی آنها را مورد توجه قرار می‌دادند اما نوع پوشش آنها با ایرانی بودن و آنچه هویت ملی است تفاوت و فاصله بسیار داشت، در حالی که می‌شد آنها لباس ملی و با هویت ایرانی به تن کنند ، این ظرافت کار شما متخصصان این حوزه را می‌طلبد.
-ما فکر می‌کنیم به همه کار وارد هستیم و به جزئیاتش مشرف، ولی در عمل می‌بینیم دانش کافی نداریم. این کار یک طراح لباس است و من طراح لباس می‌توانم بگویم چه لباسی با چه شرایط و ویژگی‌هایی به تن یک فرد می‌آید و خوش‌نماست.
- این قشرهایی که من از آنها اسم بردم پول کمی هم برای لباس‌هایشان نمی‌پردازند.
- بله. آنها لباس گران و مارک‌دار می‌خرند، می‌پوشند ولی خودشان انتخاب می‌کنند. در صورتی که اگر از مشورت طراحان لباس استفاده کنند آن وقت می‌شود از این موقعیت برای معرفی لباسها و طرحهای جدید استفاده کرد.
- شما اشاره کردید که تا به حال توانسته‌اید در برخی کشورهای اروپایی نمایشگاه لباس اسلامی ایرانی برپا کنید. بنابراین اگر رایزنی‌هایی با تلویزیون و رسانه‌هایی از این دست می‌کردید می‌شد به نوعی حمایت این رسانه‌های تصویری را به دست آورید؟
-بله. حتی اگر موقع سریال ساختن این سیاست باشد که با استفاده از تخصص طراحان لباس، مدل‌هایی ارائه شود که هویت ایرانی و اسلامی ما را نمایان کند باز هم می‌توانیم بر این بازار و مشخصه‌هایش تأثیر بگذاریم. نکته دیگر«مد» خیابانی است و مردم چون آن را می‌بینند از آن تبعیت می‌کنند. بنابراین به صرف به‌کارگیری یک راه نمی‌توان امیدوار به توفیق یافتن یک مد شد.
- بالاخره با این اوصاف چگونه یک تولید ایرانی می‌تواند نظیر مارک‌های معروف و .... خارجی مشتری پیدا کرده و در عرصه رقابت مد جلب توجه کند؟
-خب، ببینید مارک‌های معروف و مشهور، طراحان بزرگ و معروفی دارند که حتی در مواردی به تشبیه، لقب امپراطور می‌گیرند. برای این کار ترکیبی از طراح و تولیدکننده و عوامل پشتیبانی دیگر لازم است.