در چنین شرایطی حداقل انتظارتان این است که سیستم‌های ایمنی بلافاصله فعال‌شده و جان آتش را بگیرد.
اما آیا مال‌هایی که این روزها درمناطق مختلف تهران قد کشیده‌اند و هرروزه میزبان تعداد زیادی از شهروندان هستند، ایمنی لازم در زمان بحران را دارند؟ اگر سیل، آتش‌سوزی یا زلزله‌ای به‌وقوع بپیوندد آیا این مال‌ها محل امنی برای مردم خواهند بود یا با کوچک‌ترین حادثه‌ای، ماجرای هولناک و وحشتناکی رقم خواهد خورد؟
- در همین نزدیکی
بابک و دوستانش در هفته چندبار به مال مشهوری در شمال تهران می‌آیند. به قول خودش دوردور در اینجا برایشان لذتبخش است. وقتی از پسرجوان می‌پرسم اگر خدایی‌ناکرده در اینجا آتش‌سوزی‌ای اتفاق بیفتد فکر می‌کنی چه می‌شود، می‌گوید:«اینجا هم می‌شود، پلاسکو و باید برای ما یادواره بگیرند.»
شاید حرفهای بابک شوخ‌طبعانه باشد اما اگر روزی به واقعیت تبدیل شود، زخم دیگری برتن شهر تهران می‌نشیند. زن جوان، کالسکه فرزندش را هل میدهد و پابه‌پای خواهرش در طبقه دوم مال قدم می‌زنند. آمده‌اند تا برای دخترش( عسل) لباس پاییزه خریداری کنند. نگاه زن جوان به مسئله ایمنی این مال مثبت است و می‌گوید: مطمئن هستم وقتی این مرکز خرید را ساخته‌اند همه مسائلی که باعث امنیت ما در برابر حوادث می‌شود را رعایت کرده‌اند و هیچ مشکلی پیش نمی‌آید. بالاخره بین یک مغازه و یک مرکزخرید بزرگ، تفاوت‌های زیادی وجود دارد.
این فقط زن جوان نیست که به مسئله ایمنی این مال نگاهی مثبت دارد، افرادی که در این مرکز کار می‌کنند و صاحب مغازه هستند نیز انگار خیالشان از بابت ایمنی اینجا خیلی راحت است. به سراغ یکی از صاحبان فودکورت که می‌رویم می‌گوید: قبل از بهره‌برداری، بارها به اینجا سرزده‌ام و شاهد بوده‌ام که برای مسائل ایمنی ساختمان چه کارهایی انجام شده به همین‌خاطر، خیالم راحت است که اگر روزی حریقی ایجاد شود، قبل از اینکه تبدیل به فاجعه شود آتش خاموش می‌شود. مسئول ایمنی این مال بزرگ، مهندس ابوالفضل راهزانی، کارشناس جوانی است که به گفته خودش 12سال است که در حوزه ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست مال‌های بزرگ پایتخت فعالیت دارد و این روزها ایمنی این مال شمال تهران نیز به‌عهده اوست. او درباره ایمنی مال‌ها و خصوصا مالی که در آنجا فعالیت می‌کند، می‌گوید: در دوران ساخت و بهره‌برداری این مال سعی برآن بود که در حوزه ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست با به‌کارگرفتن تیم‌های کارشناسی کار را به‌نحو احسن انجام دهند. از فعالیت‌های مهم دوران ساخت می‌توانیم به نصب بهروزترین سیستم‌های اعلام و اطفای حریق و درنظرگرفتن مسیرهای خروجی مطمئن اشاره کنم، اما در این میان باید به نکته مهمی اشاره کنم و آن این است که در مال‌های بزرگی که دارای پارکینگ عمومی هستند، این قسمت جزو مهم‌ترین قسمت‌ها به‌حساب می‌آید، آن‌هم به این خاطر که اگر اتفاقی مثل آتش‌سوزی در پارکینگ رخ بدهد باتوجه به تعداد بالای خودروها و بنزینی که در باک آنها وجود دارد، می‌توان گفت که با یک بمب ساعتی روبه‌رو هستیم. به همین‌خاطر ما تلاش زیادی کردیم که پارکینگ ایمن باشد، در این مال، پارکینگ با پرده آب پوشیده شده و علاوه بر این در هر لحظه چندین نفر از پارکینگ بازدید می‌کنند. او ادامه میدهد: حتی در دوران بهره‌برداری نیز علاوه براینکه از خاموش‌کننده‌هایی با استانداردهای جهانی استفاده کردیم، نیروی آتش‌نشان حرفهای نیز به‌کار گرفتیم که ضمن آموزش به پرسنل در زمان وقوع حادثه با تجهیزات لازم وکافی وارد عمل خواهند شد.
اما حادثه فقط مربوط به آتش‌سوزی نمی‌شود و شاید این سؤال پیش بیاید که در زمان وقوع سوانح دیگر مثل زلزله یا سیل، چه اتفاقی برای مال‌ها رخ میدهد و مردمی که در آنجا حضور دارند چه سرنوشتی خواهند داشت؟ مهندس راهزانی دراین باره می‌گوید: درحال حاضر با ستاد بحران منطقه جلساتی را داشته‌ایم که در کمترین زمان ممکن منطقه امنی را در ساختمان مال شناسایی کنیم تا در زمان بحران‌هایی مثل زلزله یا حتی سیل مردم بتوانند درمحل مورد نظر، تجمع ایمن داشته باشند.
- صفر تا صد ایمنی مال‌ها
این روزها کارشناسان حوزه ایمنی ساختمان‌ها، نظرات مختلفی درباره ایمنی مال‌ها دارند. مهندس خانجانی که در 3 زمینه هوشمندسازی، ایمنی وحوزه شیمی ساخت و ساز و متریال نوین سازه‌ها فعالیت دارد، درباره ایمنی مال‌ها می‌گوید: بدون شک وقتی قرار است سازه‌ای روزانه میزبان تعداد زیادی از شهروندان باشد هنگام ساخت باید به تأیید سازمان آتش‌نشانی برسد. از طرفی چون در مال‌ها هزینه زیادی انجام می‌شود برای حفظ این سرمایه‌ها و جلوگیری از ضررهای مالی وجانی، سازنده‌ها باید تأکید زیادی بر حوزه ایمنی داشته باشند و سعی کنند برای جلوگیری از بروز هر اتفاق و حادثه ناخوشایندی، از بهترین مواد با استانداردهای جهانی استفاده کنند. او ادامه میدهد: با اینکه حوزه ایمنی سازه‌ها و ساختمان‌ها، حوزه نوپایی است اما خوشبختانه برعکس حوزه‌های دیگر، سازمان آتش‌نشانی در سال‌های اخیر، بسیار خوب ورود پیدا کرده و نظارت کاملی داشته است. شاید در میان حوادثی که ممکن است یک روز دامنگیر مال‌ها شود، آتش‌سوزی یکی از شایع‌ترین حوادث باشد؛ حادثه‌ای که اگر یک روز رخ دهد و از قبل برای مواجهه با آن چاره‌ای اندیشیده نشده باشد تبدیل به حادثه‌ای دلخراش مثل پلاسکو شود.
مهندس بهرنگ قانع، کارشناس حوزه مقاوم‌سازی ساختمان در برابر آتش است. او جزو آن‌دسته از کارشناسانی است که معتقد است حتی در بهروزترین مال‌های کشور دربخش مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در برابر آتش، نقص‌های زیادی دیده می‌شود.
او با اشاره به این نکته که هر سازنده‌ای وقتی قرار است سازه‌ای مثل یک مال را بسازد با حضور در شهرداری تشکیل پرونده داده و همه نقشه‌های ساختمان موردنظرش از قبیل نقشه عمران، معماری، برق و مکانیک را دراختیار شهرداری قرار میدهد، اضافه می‌کند: در این مرحله، نقشه‌ها برای سازمان نظام مهندسی و همچنین سازمان آتش‌نشانی ارسال شده و در نهایت بعد از بررسی و اضافه‌کردن نظرات و مشخص شدن ایرادهای نقشه‌ها، پروانه صادر می‌شود. او ادامه میدهد: اما همیشه در انتهای پروانه‌ها مواردی نیز ذکر می‌شود که مدنظر آتش‌نشانی است و اکثر سازنده‌ها یا از این موارد اطلاعی ندارند یا اینکه به‌دلیل هزینه‌بربودن این موارد، سعی می‌کنند، از راه‌های دیگر که خود این موضوع جای بحث دارد، مشکلات را برطرف کرده و از ساختمان بهره‌برداری کنند، حتی بارها شاهد این موضوع بوده‌ایم که در برخی از ساختمان‌ها حتی بعد از بهره‌برداری، کار ایمن‌سازی در برابر آتش آغاز شده است. مثلا مدتی قبل مالی در تهران به بهره‌برداری رسید و با توجه به اینکه روزانه جمعیت زیادی در آن رفت‌وآمد می‌کنند، به تازگی مدیران این مال به فکر نصب پرده ضد‌حریق و عایق افتاده‌اند، این موضوع یعنی نظارتی در زمان ساخت و بهره‌برداری وجود نداشته و به‌جای آن عدم‌هماهنگی در بین سازمان‌های نظارتی وجود داشته است. این کارشناس حوزه ایمنی ساختمان‌ها ادامه میدهد: درخصوص ایمنی در برابر آتش باید به این نکات توجه کرد. اول از همه اینکه مجموعه‌ای مثل مال، باید مجهز به سیستمی باشد که بتواند بروز آتش‌سوزی را تشخیص دهد و به‌سرعت آتش را در نطفه خفه کند. درگام دوم هنگامی که سیستم‌های ایمنی ساختمان مشغول مقابله با آتش هستند مردم نیز باید از راه‌های ایمن از ساختمان خارج شوند و خود را به محیط امنی برسانند که به آن «دسترسی خروج» گفته می‌شود. اما در این میان مهم‌تر از مواردی که اشاره شد، فایراستاپ‌ها یا جداسازی است. بدون شک در این نوع ساختمان‌ها باید یک‌سری جداسازی‌هایی از قبل انجام شده باشد که آتش و دود به نقاط دیگر سرایت نکند و در مرحله آخر نکته مهم دیگر این است که حین اطفای حریق، ساختار ساختمان نیز باید از مقاومتی برخوردار باشد که براثر گرما و تخریب ستون‌ها یا یک بخش فرو نریزد.
مال‌های بزرگی که دارای پارکینگ عمومی هستند، این قسمت جزو مهم‌ترین قسمت‌ها به‌حساب می‌آید، آن هم به این خاطر که اگر اتفاقی مثل آتش‌سوزی در پارکینگ رخ بدهد با توجه به تعداد بالای خودروها و بنزینی که در باک آنها وجود دارد می‌توان گفت که مثل این است که با یک بمب ساعتی روبه‌رو هستیم