در این میان یک مسیر، مسیر اقدامات تلافی‌جویانه است. اخیرا بحث‌هایی در فضای سیاسی و عمومی ایران درباره ازسرگیری غنی‌سازی اورانیوم، افزایش سرمایه‌گذاری در زمینه بهینه‌سازی تکنولوژی ساخت موشک‌های بالستیک و حتی خروج از ان‌پی‌تی مطرح شده است. این بحث‌ها تاحدودی جذاب است، چرا که به ایران این امکان را میدهد که بر قدرت و حق حاکمیت خود پافشاری کند و به دونالد ترامپ و جامعه بین‌المللی ثابت کند که نمی‌توان در مقابل جمهوری اسلامی ایران، از زبان تهدید و قلدری استفاده کرد.
اما نباید فراموش کرد که ترامپ می‌خواهد دولت و مردم ایران به سمت اقدامات تلافی‌جویانه قدم بردارند. نتانیاهو هم می‌خواهد ایران دست به اقدامات تلافی جویانه بزند. محمد‌بن‌سلمان هم همینطور. این چهره‌های حقیر دنیای سیاست می‌خواهند از واکنش‌های تند ایران به‌عنوان بهانه‌ای برای توجیه اقدامات‌شان بهره بگیرند و اقدامات نخ‌نمای خود علیه توافق هستهای با ایران را از ذهن تاریخ پاک کرده و آنها را با رفتار تلافی‌جویانه ایران جایگزین کنند.
اما مسیر دیگری هم وجود دارد که ایران باید به آن توجه کند و آن مسیر ایستادگی است. وزن‌کشی 2مسیر اقدمات تلافی‌جویانه و ایستادگی در برابر ترامپ، مشخص می‌کند که مسیر درست کدام است. در پیش گرفتن مسیر ایستادگی هم از نظر رفتاری و هم از نظر عملی بهترین راه مقابله با ترامپ است.
1- قبل از هر چیز باید توجه داشت که اتخاذ استراتژی ایستادگی به ایران کمک می‌کند باورهای اخلاقی را حفظ کند. ادامه پایبندی ایران به تعهداتش در چارچوب توافق هستهای با وجود یک سا‌ل و نیم دشمنی روزافزون از سوی دولت ترامپ، باعث شده ایران موقعیت برتری در جامعه بین‌الملل پیدا کند. به‌طور حتم حفظ باورهای اخلاقی به‌خودی خود سودمند نیست و اخلاق نمی‌تواند رشد اقتصادی را به‌دنبال داشته باشد. اما کشورهای خاورمیانه معمولا کمتر فرصت پیدا کرده‌اند که در زمینه باورهای اخلاقی پیشقدم شوند و در مقابل بحران‌های ناشی از بلاتکلیفی و عدم‌امنیت قدم علم کنند؛ وضعیتی که نیازمند سازش‌های ناخوشایند است.
در این رابطه، ادامه پایبندی ایران به برجام، به این کشور کمک می‌کند خود را از رقبای منطقه‌ای‌اش جدا کند. این موضوع در درازمدت برای عادی‌سازی روابط با جامعه بین‌الملل از اهمیت بالایی برخوردار است. در داخل، مهم است که بپذیریم پایبندی به باورهای اخلاقی به‌خودباوری جامعه ایران کمک خواهد کرد. این خودباوری و عزت نفس، بارها به مردم ایران کمک کرده زیر فشارهای بی‌سابقه دوام بیاورند.
البته که وقتی کشورها در برابر یک رقیب بی‌اخلاق همچون ترامپ قرار می‌گیرند، افزایش تمایل به سمت اقدامات تلافی‌جویانه آنقدرها هم عجیب نیست. ممکن است نصب مجدد سانتریفیوژها در کوتاه‌مدت به تخلیه هیجانی منجر شود یا حتی به نوعی ملی‌گرایی دامن زند اما در درازمدت غرور عمیق ملی است که به مردم ایران قدرت میدهد. ترامپ فردی است که یکی پس از دیگری در رسوایی‌های متعدد فرو می‌رود و از دست زدن به بازی‌های کثیف ابایی ندارد. دولت و مردم ایران اما باید از جهان‌بینی ترامپ دوری کرده و استاندارد رفتاری والاتری را دنبال کنند.
2- استراتژی ایستادگی به اروپا کمک می‌کند در مسیر حمایت از اقتصاد ایران ثابت‌قدم باشد. اقدام ترامپ برای خروج از توافق هستهای و بازگرداندن تمامی تحریم‌های اولیه و ثانویه، تنبیه خوبی برای سران کشورهای فرانسه، آلمان و انگلیس بود که برای نگه داشتن آمریکا در برجام بیش از حد از سرمایه سیاسی خود مایه گذاشتند. توهین آشکار ترامپ به متحدان اروپایی‌اش یک نتیجه مثبت برای ایران داشته است و آن عصبانیت اروپایی‌هاست.
طی 2ماه گذشته، من شخصا در نشست‌های متعدد در 5کشور اروپایی با مدیران شرکت‌های بزرگ یا مقام‌های مسئول دولتی شرکت داشته‌ام. تاکنون سابقه نداشته است تا به این حد رویکرد خصمانه را در میان اروپایی‌ها نسبت به دولت آمریکا شاهد باشم. بیانیه فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، و بیانیه مشترک مکرون، می و مرکل قوی‌ترین پیامی است که تاکنون درباره پایبندی اروپا به توافق هستهای با ایران مطرح شده است.
بسیار مهم است که در این بیانیه‌ها به‌طور مشخص اعلام شده که مردم ایران باید از منافع اقتصادی توافق هستهای بهره‌مند شوند و اروپا مصمم است برای این منظور از هیچ تلاشی کوتاهی نکند. استفاده از این اتفاق نظر اروپایی‌ها، بسیار ضروری است؛ به‌خصوص در شرایطی که مقام‌های ایران و اروپا در حال یافتن راه‌حلی برای اقدام متقابل اقتصادی و بسط همکاری‌های سیاسی به‌نحوی هستند که ایران را در برابر تحریم‌های آمریکا طی سال‌های پیش رو حفاظت کنند.
اصلاحات اقتصادی مورد حمایت اروپا که افزایش بهره‌وری، شفافیت و بازدهی بخش‌های صنعتی و مالی ایران را به‌دنبال خواهد داشت، در نهایت به افزایش رشد اقتصادی این کشور منجر خواهد شد. هر تلاشی برای دست زدن به اقدامات تلافی‌جویانه ممکن است به تهدیدی علیه ادامه تلاش اروپا برای کمک به ایران در عبور از این دوره سخت منجر شود.
اما ایستادگی می‌تواند به‌عنوان پروژه مشترک میان ایران و اروپا تعریف شود. ایران از یک دهه جنگ و 2دهه تحریم به سلامت عبور کرده است. می‌توان ایران را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نمونه‌های موجود در زمینه ایستادگی مورد مطالعه قرار داد. در شرایطی که ایران سعی دارد هم در عرصه رفتار و هم در عرصه عمل در مقابل ترامپ قد علم کند، زمینه برای ایستادگی بیش از همیشه فراهم است.