اگر چه هنوز در کشور ما سالمندان زیادی توسط فرزندانشان نگهداری می‌شوند اما وجود 10هزار سالمند مجهول‌الهویه که در نهادهای حمایتی نگهداری می‌شوند زنگ خطر را درخصوص مسئله سالمندی و سالمند آزاری به صدا درآورده است. به اعتقاد کارشناسان افراد سالمند بنا به موقعیت سنی‌شان با مسائل اقتصادی، اجتماعی و چالش‌های درمان روبه‌رو هستند و باید به این افراد که سال‌ها برای توسعه جامعه تلاش کرده و نقش داشته‌اند به‌عنوان فرصت برای ارتقای جامعه نگاه شود؛
اتفاقی که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته وجود دارد. به همین دلیل سیاستگذاری‌ها و نحوه برخورد با افراد سالمند باید به خوبی تدوین شود و مناسب‌سازی جامعه نیز از همین الان که هنوز جامعه‌ای سالمند نشده‌ایم در دستورکار قرار بگیرد تا هنگام وارد‌شدن به پنجره سالمندی جمعیت با مشکلی مواجه نشویم. طبق آمارهای سازمان ثبت احوال پیش‌بینی می‌شود که ایران تا 30سال دیگر با 30میلیون سالمند مواجه شود.
یکی از چالش‌های اخلاقی که درخصوص سالمندان در سال‌های اخیر با آن مواجه بوده‌ایم معضل رهاسازی سالمندان در جامعه و سالمندآزاری است. سال 95بود که علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی رها کردن سالمندان در خیابان و سر راه گذاشتن آنها را از اتفاقات نوظهور شهرهای بزرگ عنوان کرد؛ موضوعی که اگر چه هنوز بحرانی نشده اما باید به نحو صحیح مدیریت شود. محسن سلمان‌نژاد، رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشورمان در گفت‌وگو با همشهری گفت: حدود 15تا 20هزار نفر در مراکز نگهداری از سالمندان زندگی می‌کنند که 25تا 30درصد آنها یعنی 6هزار نفر رها شده و تنها هستند و هیچ فردی به ملاقات آنها نمی‌آید.
- سالمندان را نادیده نگیریم
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با اشاره به گسترش آسیب‌های اجتماعی گفت: نهاد خانواده یکی از حوزه‌هایی است که تحت‌تأثیر آسیب‌های اجتماعی قرار گرفته و کارکردهای قبلی خود را از دست داده است. سیدحسن موسوی چلک به همشهری گفت: موضوع خشونت‌های خانگی یکی از مسائلی است که باید به آن توجه ویژه‌ای شود. این مسئله به شکل‌های مختلفی همچون کودک آزاری، همسر آزاری و سالمندآزاری نمود پیدا می‌کند.
او با اشاره به مسئله سالمند آزاری گفت: این موضوع در آیین‌نامه اورژانس اجتماعی در سال 92گنجانده شد و اکنون نیز یکی از مداخلات اورژانس اجتماعی ورود به مسئله سالمند آزاری است اما به‌رغم آنکه در آیات و احادیث به احترام به پدر و مادر و بزرگان تأکید فراوان شده، متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد رهاسازی والدین سالمند توسط فرزندان در سطح شهر و یا اذیت و آزار آنها توسط اطرافیان بوده‌ایم که متأسفانه در کشورمان رشد پیدا کرده است.
وی با اشاره به روند سالمند شدن جمعیت کشورمان در دهه‌های آینده گفت: بالارفتن شاخص امید به زندگی یک موفقیت برای کشورها محسوب می‌شود اما اگر به درستی مدیریت نشود و سیاستگذاری‌ها متناسب با این تغییرات مورد بازنگری قرار نگیرد می‌تواند مسئله ایجاد کند. در آینده‌ای نزدیک حدود یک چهارم جمعیت کشورمان را سالمندان تشکیل می‌دهند. فراگیر نبودن نظام رفاه و تأمین اجتماعی، تغییر ساختار خانواده از گسترده به هسته‌ای، مسئولیت‌پذیری کمتر والدین نسبت به فرزندان و گسترش مراکز نگهداری سالمندان همه نشانه‌هایی است که باید به آن توجه جدی شود.
به گفته رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران یکی از پیامدهای این نشانه‌ها نگرانی درخصوص نادیده گرفته شدن سالمندان است. «وقتی از سالمندآزاری حرف می‌زنیم منظور فقط آسیب جسمی زدن به آنها نیست الان بیشترین دغدغه سالمندان دیده نشدن است، همین نادیده گرفتن سالمندان می‌تواند مصداق آزارهای جسمی و روحی باشد که می‌تواند نگرانی را در جامعه بیشتر کند. این مسئله خاص جامعه ما نیست و در تمام جهان مشاهده می‌شود.»
وی با ابراز تأسف از این موضوع گفت: سالمندان عموما در مقابل آزار مثل کودکان خاموش هستند و شرایط را تحمل می‌کنند و مشکلاتشان را نمی‌گویند تا بتوانند جایگاه خود را در خانه داشته باشند. مداخلاتی که درخصوص سالمند آزاری انجام می‌شود مربوط به آزارهای جسمی است و آزارهای روحی و عاطفی جزو آمارهایی است که کمتر به آن توجه می‌شود و سالمندان برای اینکه جایگاهشان در جامعه تضعیف نشود در این‌باره صحبتی نمی‌کنند. موسوی چلک با بیان اینکه سالمندان برکت خانه هستند، گفت: باید حرمت سالمندان را حفظ کنیم و دسترسی آنها را به خدمات مراقبتی درمانی و بیمه‌ای و حتی تفریحات مناسب با سن آنها تسهیل کنیم.
وی با بیان اینکه جامعه‌ای که برای تکریم سالمندان برنامه نداشته باشد بخشی از اخلاق را از دست می‌دهد، گفت: براساس آمار، طلاق در بین سالمندان مطلقه بالای 60سال در سال‌های 94و 95نسبت به سال‌های قبل از آن بیشتر شده و در حوزه بی‌خانمانی سالمندان و رفتارهای خشونت آمیز نسبت به سالمندان شاهد افزایش آمار بوده‌ایم. وی گفت: آزار سالمندان و رها‌کردن درجامعه 2مولفه جدی است که گزارش می‌شود اما بیشترین نوع آزار نسبت به سالمندان عاطفی و روانی است که از طرف خانواده‌ها و اطرافیان است و گزارش نمی‌شود.
موسوی چلک با اشاره به اینکه احداث دهکده‌های سالمندی اثر‌بخشی لازم را ندارد، گفت: باید محیط زندگی برای سالمندان مناسب و نسبت به مسئله بهداشت و درمان و آموزش سالمندان توجه ویژه‌ای شود. در دنیا هم رویکردی به نام سالمندی پویا وجود دارد که براساس آن سالمندان باید در همه عرصه‌ها حضور داشته باشند و هیچ محدودیتی در هیچ حوزه‌ای نباید برای آنها ایجاد شود.
کشورها هم ملزم می‌شوند که سیاستگذاری‌هایی را در عرصه‌های مختلف متناسب با تغییرات جمعیتی داشته باشند. وی با تأکید بر اینکه نمی‌توانیم سالمندان را از تقویم زندگی‌مان حذف کنیم، گفت: باید برای داشتن سالمندان با نشاط تلاش کنیم. اما برنامه‌ریزی برای این کار به قبل از 60سالگی بر می‌گردد. از دوران کودکی و نوجوانی باید سیاست و برنامه‌ریزی داشت و فرهنگ تکریم سالمندان در تمام شئونات زندگی پیاده شود.