براي همين، دانش‌آموزاني كه امسال به كلاس اول دبستان رفته‌اند، چنين رويدادي را در دوره‌ي دانش‌آموزي تجربه نخواهند كرد و در دوره‌ي دانش‌آموزي، هم‌زمان درمعرض اين دو امتحان قرار نخواهند گرفت.
به هر حال ما با گروهي كار داريم كه حالا در ماه رمضان بايد سر جلسه‌ي امتحانات هم بروند و مي‌خواهند هم درس بخوانند و هم روزه بگيرند. اين دسته با توجه به هم‌زماني روزه‌داري و امتحان‌ها، بيش‌تر به برنامه‌ريزي درسي و تغذيه‌اي نياز دارند.
به‌طور مثال اين گروه بايد يادشان باشد كه در ماه رمضان بهتر است در ساعت‌هاي ابتدايي روز كه بيش‌ترين توان يادگيري را دارند، درس بخوانند يا مثلاً خوب است از قبل، غذاي اصلي مغز يعني قندگلوكز را ذخيره داشته باشند.
پس اگر مي‌خواهيد در ماه رمضان بازده درسي خوبي داشته باشيد، در رژيم غذايي خود گوشت، لبنيات و سبزي‌ها را قرار دهيد و براي مطالعه‌ي خود، وقت مناسبي تعيين كنيد.
اين مطلب با كمك دكتر سعيد سلطاني، مشاور خانواده و امور تحصيلي و هم‌چنين سحر اماني، مشاور تغذيه تهيه شده است.
- فعاليت وقت‌گير؛ تعطيل!
در مرحله‌ي اول بهتر است تمام فعاليت‌هاي غيردرسي و غيرضروري را تعطيل كنيد؛ همان فعاليت‌هايي كه وقت شما را مي‌گيرد، چشمانتان را خسته مي‌كند و تمركزتان را پايين مي‌آورد.
چون در اين ماه با توجه به كاهش توان جسمي و ذهني، به اوقات استراحت بيش‌تري نياز داريد تا بتوانيد بهتر مطالعه كنيد. در صورت برنامه‌ريزي درست، اين ماه مي‌تواند از ماه‌هاي خوب براي مطالعه‌كردن باشد.
- مهماني افطاري و برنامه‌ي مطالعه
اين‌روزها ممكن است به همراه خانواده به مهماني افطاري برويد يا مهمان به خانه‌ي شما بيايد. در هردو صورت، شما برنامه‌ي مطالعه‌ي درسي خود را به‌هم نريزيد.
پس اگر مي‌توانيد محيطي مناسب براي درس‌خواندن خود پيدا كنيد و يا در صورت لزوم حتي از رفتن به مهماني صرف‌نظر كنيد و وقت خود را براي درس‌خواندن بگذاريد.
از سوي ديگر شما مي‌توانيد با توجه به برنامه‌ي امتحاني‌تان، براي تنظيم وقت مهماني به خانواده كمك كنيد.
- خواب و درس خواندن
نمي‌توانيم بگوييم راحت است؛ به هرحال مطالعه و درس‌خواندن در ماه رمضان دشواري‌هايي دارد.
در اولين مرحله از برنامه‌ريزي درسي در ماه رمضان، ساعت‌هايي را پيدا كنيد كه بيش‌تر به خواب نياز داريد. مثلاً ممكن است شما عادت به خواب بعدازظهر داشته باشيد و يا وقتي روزه هستيد، در ساعت‌هايي از روز تمايل و نياز بيش‌تري به خوابيدن احساس كنيد. اين ساعت‌ها را به‌عنوان زمان استراحت بين درس‌ها در نظر بگيريد.
- قبل از افطار، مرور درس‌ها
حالا دنبال بهترين زمان‌هاي مطالعه مي‌گرديم؛ بهتر است دوساعت قبل از افطار را برای مطالعه‌ي درس‌هايي بگذاريد كه قبلاً آن‌ها را خوانده‌ايد و براي مرور آن‌ها به توجه كم‌تري نياز داريد.
- بعد از افطار، درس‌هاي سخت
اما بعد از خوردن افطاري دل‌چسب، مي‌توانيد درس‌خواندن را آغاز كنيد. البته براي اين‌كه به تمركز بيش‌تري برسيد، مدت كوتاهي را به تست‌زدن اختصاص دهيد.
پس از آن درس‌خواندن را شروع كنيد و بعد از يك ساعت درس‌خواندن به خودتان 15دقيقه استراحت بدهيد.
بعد از استراحت، باز يك ساعت درس بخوانيد. براي زمان بعد از افطار، بهتر است درس‌هاي سخت‌تر و يا درس‌هايي را در نظر بگيريد كه قبلاً آن‌ها را مطالعه نكرده‌ايد.
- برنامه‌ريزي درسي، برنامه‌ريزي غذايي
چه نوع مواد غذايي بخوريم؟
هنگام روزه‌داري، در كنار برنامه‌ريزي درسي به برنامه‌ريزي غذايي هم نياز داريد تا انواع ويتامين‌ها، املاح و پروتئين‌ها به بدن شما برسد.
البته نكته‌ي مهم اين است كه در وعده‌ي سحري از قندهاي مركب مانند نان، برنج و ماكاروني استفاده كنيد و قندهاي ساده مثل شله‌زرد، حلوا و شيريني را بگذاريد براي زمان افطار.
يعني چون تا قبل از افطار، بدن بعد از يك روز گرسنگي و تشنگي دچار افت قند خون شده، خوب است در اين وعده، مواد قندي ساده مصرف كنيم تا زودتر ميزان قندخون بدن ما بالا برود و در وعده‌ي سحري از مواد قندي مركب استفاده كنيم كه به تدريج قند لازم را تأمين مي‌كنند.
* * *
اگر از هواداران ماكاروني هستيد اين را بدانيد كه يكي از بهترين غذاهاي وعده‌ي سحري، ماكاروني است.
ماكاروني حاوي نشاسته‌ي ديرهضمي است كه مدت‌زمان بيش‌تري شما را سير نگه مي‌دارد.
به طور كلي، مصرف موادغذايي ناني در سحر، باعث سيري بيش‌تر و افزايش تمركز براي مطالعه مي‌شود.
این نکته را فراموش نکنیم که براي افزايش تمركز و تأمين قند كافي براي سلول‌هاي مغزي، بهتر است از نان سبوس‌دار مثل نان سنگك استفاده كنيد، چون با مصرف اين نان به دليل داشتن سبوس، بدن ديرتر دچار افت قند خون مي‌شود.
نكته‌ي آخر تنظيم آب بدن را فراموش نكنيد. براي اين كار در فاصله‌ي بين افطار تا سحر به اندازه‌ي كافي آب بنوشيد و در وعده‌ي سحري با خوردن ميوه، به رفع تشنگي در طول روز كمك كنيد.
- مرور، براي جلوگيري از فراموشي
بسياري از ما درس مي‌خوانيم و بعد، سر امتحان چشممان كه به سؤال‌ها مي‌افتد، هرچه خوانده‌ايم از يادمان مي‌رود.
معمولاً فراموشيِ درسي به اين دليل اتفاق مي‌افتد كه مطالب از حافظه‌ي كوتاه‌مدت به حافظه‌ي بلندمدت منتقل نمي‌شوند. براي اين‌كه درس‌ها و مطالب خوانده‌شده به حافظه‌ي بلندمدت منتقل شوند، راه‌هايي وجود دارد و مهم‌ترین عامل در فراموشی مطالب درسی، مرورنکردن است.
وقتی درسي را می‌خوانید، سعی کنید در همان‌روز دوباره آن را مرور کنید تا مطالب به حافظه‌ي بلندمدتتان منتقل شود.
- درس خواندن اول صبح
نوبت به سحر مي‌رسد. شما ساعت‌هاي پس از افطار را به درس‌خواندن گذرانده‌ايد،كمي استراحت كرده و حالا سحري خورده‌ايد. پس از خوردن سحري مي‌توانيد دو سه ساعت را به درس‌خواندن اختصاص دهيد. در ساعت‌هاي اوليه‌ي صبح ذهن انسان براي آموختن و درس‌خواندن آماده‌تر است.
- تكرار
البته تكرار هم يكي از مهم‌ترين ابزارهاي انتقال مطالب خوانده‌شده از حافظه‌ي كوتاه‌مدت به حافظه‌ي بلندمدت است.
تكراركردن درس‌ها باعث مي‌شود كه به‌طور مداوم اطلاعات مورد نظرتان را به مغزتان مخابره كنيد. همين تكرارها باعث مي‌شوند مغز اطلاعات را به حافظه‌ي بلندمدت بسپارد.
- بازگو كردن
راه ديگري هم براي جلوگيري از فراموشي هست. وقتي مطلبي را براي كسي تعريف مي‌كنيد يا به او آموزش مي‌دهيد، ديرتر آن را فراموش مي‌كنيد.
اگر مي‌توانيد مطلب را براي هم‌كلاسي‌تان بگوييد و اگر نه، متن كتاب را براي خودتان بازگو كنيد. حتي مي‌توانيد صداي خودتان را ضبط كنيد!
- يادداشت برداري
راه ديگر براي مقابله با فراموشي آموخته‌ها، اين است كه هنگام مطالعه کاغذ و قلمی داشته باشید. مي‌توانيد در كتابتان حاشيه‌نويسي كنيد يا مطالب مهم را در كاغذ جداگانه‌اي يادداشت كنيد.
ممكن است از اين نوشته‌ها اصلاً استفاده‌اي نكنيد، اما با اين كار كمك بزرگي به خودتان مي‌كنيد و بعداً مطالب را بهتر به‌ياد خواهيد داشت.