در گفت‌وگو با مترجم اين اثر تلاش مي‌كنم پاسخ بعضي سؤال‌هاي متداول ميان طرفداران «جي. آر. آر. تالکين» را از او دريافت كنم.
- چه‌طور با ارباب حلقه‌ها يا به‌طور کلي‌تر جهان ادبي تالکين آشنا شديد؟
دوستي دارم كه كتاب از دستش نمي‌افتد و در سفر و هرزماني که گير مي‌آورد، کتاب مي‌خواند. او ارباب حلقه‌ها را به زبان اصلي داد تا بخوانم. وقتي خواندم، خيلي خوشم آمد و ترجمه‌اش را آغاز کردم.
- در ابتداي کتاب «ياران حلقه» درباره‌ي تالکين و نژادهايي که در اين داستان خلق کرده، توضيح داده‌ايد، مثلاً «اِلف»، «دورف» و... چرا اين كار را كرديد؟
آن‌زمان هنوز در ايران آثار فانتزي چنداني چاپ نشده بودند و مخاطبان، چندان با نژادهاي گوناگون فانتزي آشنايي نداشتند. بعضي دوستان پيشنهادهاي عجيبي مي‌كردند؛ مثلاً مي‌گفتند به‌جاي اسم «الف» بگذار پري يا نام «ترول» را غول بگذار تا براي مخاطبان ايراني آشناتر باشد. تصميم گرفتم توضيح بدهم چرا به‌جاي الف از كلمه‌ي پري استفاده نکرده‌ام و ماهيت اين نژاد در اصل چه بوده است.
متن تالکين ويژگي‌هاي خاص خودش را دارد. مثلاً براي جمع‌بستن بسياري از واژه‌هاي انگليسي از قاعده‌ي اين زبان پيروي نمي‌کند و سبک منحصربه‌فردي دارد و اين کار ترجمه را سخت‌تر مي‌کند.
- تعريف تالکين از نژادهاي فانتزي جامع‌تر است يا تعريف‌هايي که در افسانه‌هاي محلي وجود دارد؟
به‌خاطر خلاقيت و تخيل تالکين از نژادها درست‌تر از تعريف‌هاي خام افسانه‌هاي اروپايي است و صد البته، تنها چيزي که ما را از حيوانات و موجودات زنده‌ي ديگر متمايز مي‌کند، همين قدرت خيال‌پردازي است که باعث مي‌شود گام‌هايي فراتر از غرايزمان برداريم. با قدرت خيال شخصيت‌هايي در ذهنمان پرورش مي‌دهيم كه ما‌به‌ازاي حقيقي در دنياي واقعي پيدا کنند.
مثلاً وقتي درباره‌ي «هملت» صحبت مي‌کنيم، اين شخصيت کاملاً واقعي به‌نظر مي‌رسد، اين به‌خاطر خلاقيت نويسنده يعني «شکسپير» است. اگر در ديکشنري آکسفورد دنبال واژه‌ي هابيت بگرديد، مي‌بيند که جلويش نوشته شده: نام موجوداتي در آثار تالکين. اين نشان مي‌دهد که داستان‌هايش جزئي از زبان انگليسي شده است.
- بعضي کارشناس‌ها معتقدند شخصيت‌پردازي قابل پيش‌بيني يا شخصيت‌هاي صفر و يکي، از ضعف‌هاي داستان‌هاي اوست؟
وقتي داستان تقابل خير و شر را تعريف مي‌کنيد، خيلي نمي‌توانيد به ابعاد روان‌شناسانه و ظرافت شخصيت‌ها بپردازيد. هرچند چنين چيزي تا حدودي در داستان‌هاي تالکين وجود دارد. اما در چنين اثري نمي‌توانيد به‌طور عميق شخصيت‌هاي داستان را تعريف کنيد. دنيايي که تالکين ساخته، آرماني است و در آن شاهد نبرد سنتي خير و شر هستيم.
- عملکرد «پيتر جکسون» را در ساخت سه‌گانه‌ي سينمايي ارباب حلقه‌ها چه‌طور ارزيابي مي‌کنيد؟
ابتدا درباره‌ي اين فيلم موضع گرفته بودم. وقتي داستاني را ترجمه مي‌کنيد، دنيايي از داستان در تصوراتتان شکل مي‌گيرد که ممکن است با چيزي که کارگردان مي‌سازد، تفاوت داشته باشد. آن زمان به‌خاطر همين تفاوت‌ها فيلم را نپسنديدم، اما با گذشت چند سال و ديدن دوباره‌ي آن به‌عنوان اثري مستقل، متوجه شدم جکسون سه‌گانه‌ي سينمايي خوبي را روي پرده سينما آورد.
سيدمحمدصادق كاشفي‌مفرد، 16ساله
خبرنگار افتخاري از كرج
عكس: دانيال بهمنش