بخشنامه‌ای که طبق متن آن در راستای مدیریت منابع و مصارف ابلاغ شده اما کارشناسان و متخصصان معتقدند می‌تواند چالش‌های جدی را در حوزه افزایش عفونت‌های بیمارستانی در کشور به‌وجود آورد و به بی‌اعتمادی مردم نسبت به جراحی‌ها در کشور منجر شود.
بخش زیادی از تجهیزات اتاق عمل وارداتی هستند و باتوجه به محدودیت‌های ارزی و منابع در وزارت بهداشت به‌نظر می‌رسد که این بخشنامه ابلاغ شده است. در بخشی از متن بخشنامه که با عنوان «فرآوری مجدد ایمن وسایل پزشکی» صادر شده است، فهرستی از 24قلم تجهیزات پزشکی اعلام و نوشته شده:
«احتراما پیرو بخشنامه شماره 25743/4005مورخ20/10/1396 در ارتباط با دستورالعمل فرآوری مجدد ایمن وسایل پزشکی در راستای مدیریت منابع و مصارف، باتوجه به لزوم اجتناب از استفاده بی‌رویه وسایل پزشکی یک‌بارمصرف و تغییر رویکرد تدارک و تأمین وسایل پزشکی، ابزار و وسایل جهت انجام جراحی‌ها و پروسیجرهای تهاجمی از وسایل پزشکی یک‌بارمصرف به سمت استفاده از وسایل با قابلیت استفاده مجدد (reusable) به پیوست «فهرست تجهیزات، وسایل پزشکی یک‌بارمصرفی که باید با وسایل پزشکی با قابلیت استفاده مجدد جایگزین شوند» و «فهرست تجهیزات و وسایل پزشکی یک‌بارمصرفی که درصورت رعایت موازین کنترل عفونت و تبعیت از چرخه استریلیزاسیون قابلیت استفاده مجدد را دارا هستند.» به‌عنوان مصوبات طرح تحول نظام سلامت استان تهران جهت استحضار و دستور اقدام مقتضی ایفاد می‌شود.»
- ما علیه ایمنی بخشنامه نمی‌زنیم
با وجود نگرانی‌هایی که نسبت به افزایش عفونت‌های بیمارستانی بعد از استفاده مجدد از وسایل اتاق عمل (البته با ضدعفونی وسایل) وجود دارد؛ مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت که مسئول اجرای آن است، در توضیح بیشتر به همشهری می‌گوید:
اینکه گفته می‌شود ما وسایل یک‌بار مصرف را به بیمارستان‌ها ابلاغ کرده‌ایم که مجدد استفاده کنند موضوع غلطی است و در هیچ بخشنامه‌ای این مسئله مطرح نشده بلکه آنچه مدنظر بوده این موضوع است که اعلام کرده‌ایم وسایلی که قابلیت استفاده مجدد را دارند(ریوز) می‌توانند در اتاق عمل دوباره مورد استفاده قرار گیرند که این وسایل از جانب کارخانه‌های تولیدکننده نیز اعلام شده که قابلیت چندبار مصرف را دارد که تعداد آنها نیز اندک نیست.»
بهزاد کلانتری در ادامه می‌گوید: « در واقع اجرای این بخشنامه برای این است که بار اضافی به بیمار و بیمه‌ها تحمیل نشود. مردم نگرانی در ارتباط با این مسئله نداشته باشند چرا که ما علیه ایمنی، بخشنامه نمی‌زنیم. ضمن اینکه الزام برای اجرای بخشنامه در بیمارستان‌های خصوصی و دولتی وجود ندارد و درصورتی که بیمار نخواهد از وسایل چندبار مصرف استفاده کند بخشنامه برایش اجرا نمی‌شود.»
او در مورد اینکه اجرای این بخشنامه چقدر صرفه‌جویی ریالی و ارزی دارد، تأکید کرد: این موضوع، صرفه‌جویی برای وزارت بهداشت ندارد و تنها مدیریت منابع را به همراه داشته و باید صرفه‌جویی کلان را در کل کشور در این زمینه دید. وقتی بیمه پول کمتری به وزارت بهداشت دهد نوعی صرفه جویی در سطح کلان است.
همه وزارتخانه‌ها اعم از وزارت بهداشت موظفند مدیریت منابع را انجام دهند و با توجه به سیاست دولت و شرایط کشور باید از هزینه‌های جاری دولت کاست تا بر همین اساس فشار کمتری به مردم وارد شود. به‌طور مثال ملحفه، لباس و... پکی است که بیمار می‌خرد یا بیمه پولش را پرداخت می‌کند که از طریق استریل مجدد قابل استفاده بوده و این به نفع مردم و بیمه‌هاست.»
- وسایل یک‌بار مصرف چگونه چندبار مصرف می‌شوند؟
این سخنان در حالی است که رئیس بخش درمان یکی از بیمارستان‌های مطرح تهران که دوست ندارد نامی از او برده شود، به همشهری می‌گوید: «ابلاغیه جدید وزارت بهداشت بدون شک تهدیدی برای سلامت بیماران و شیوع بیماری‌های عفونی خواهد بود. استفاده مجدد از تجهیزات پزشکی در کدام کشور مرسوم است؟ مگر می‌شود به‌دلیل صرفه‌جویی چشممان را به روی خطراتی ازجمله عفونت‌های بیمارستانی که در اتاق عمل وجود دارد ببندیم؟
بدون شک چنین بخشنامه‌ای نه‌تنها در راستای صرفه جویی در حوزه درمان نیست بلکه اجحافی در حق بیماران است.ضمن اینکه کدام بیمار قبول می‌کند که از وسایل چندبار مصرف در جراحی‌اش استفاده شود؟» او به برخی از تجهیزاتی که در بخشنامه اعلام شده که امکان استفاده مجدد دارد، اشاره کرده و می‌گوید: «برای مثال گایدینگ کتتر که در اتاق عمل استفاده می‌شود و از جنس پلاستیک است چگونه ممکن است بعد از استریل مجدد استفاده شود؟ و سؤال این است که چه برسی می‌تواند داخل این وسیله که کمتر از ۵./. میلی‌متر است را بشوید؟ این وسیله در داخل بدن و با خون در تماس است یعنی خون در آن جریان دارد، آیا ضدعفونی می‌شود؟»
او می‌گوید: کالای یک‌بار مصرف همانطور که از نامش برمی‌آید کالایی است که نباید حتی 2بار استفاده شود و صدور چنین بخشنامه‌ای جای تامل و سؤال آن هم از وزارت بهداشت دارد که چگونه می‌شود وسایل یک‌بار مصرف را آن هم در اتاق عمل با شرایط خاصی که از نظر عفونت‌های بیمارستانی حکمفرماست چندین بار استفاده کرد ؟
البته برخی از وسایل و تجهیزات موجود در اتاق عمل ازجمله قیچی که در این لیست آمده است قابلیت شست‌وشو و استریل با روش‌های موجود در کشور را دارد و لزومی هم ندارد که بیماران در این زمینه از وسایل یک‌بار مصرف استفاده کنند تا هزینه‌شان افزایش یابد. اما آیا سایر تجهیزات مورد نیاز ازجمله استپلر و پک‌های جراحی چنین خصوصیاتی را دارند؟»
همچنین یک کارشناس تجهیزات پزشکی و بیمارستانی به همشهری می‌گوید: «متأسفانه وزارت بهداشت جهت صرفه‌جویی ارزی و ریالی در کشور به بیمارستان‌ها چنین بخشنامه‌ای را اعلام کرده و این در شرایطی است که بدون شک کلیه تجهیزات و وسایل پزشکی که در اتاق عمل قرار دارند باید با حساسیت‌های بالا مورد بررسی قرار گیرند.
نباید با جان مردم بازی کرد؛ آنچه مشهود است این است که این بخشنامه بدون نگاه کارشناسی در راستای صرفه‌جویی اقتصادی بدون درنظر گرفتن مخاطرات احتمالی صورت گرفته است. واقعا جای سؤال دارد که چگونه می‌توان در جراحی‌ها و به‌خصوص در اتاق عمل که ریسک خطا و حتی بروز عفونت برای بیمار بسیاربالاست چنین دستوری داد؟»
- معاون وزیر بهداشت به همشهری گفت: جای نگرانی نیست
قاسم جان‌بابایی معاون درمان وزارت بهداشت به همشهری می‌گوید: استفاده مجدد از برخی تجهیزات پزشکی بیمارستانی که با مواد ضدعفونی‌کننده استریل شده است، خطری برای سلامت بیمار ندارد و کشورهای اروپایی و آمریکایی که خود تولیدکننده تجهیزات پزشکی در دنیا هستند نیز در بیمارستان‌ها از لوازم پزشکی که قابلیت استفاده مجدد دارند، بهره می‌برند و اینگونه نیست که فقط یک‌بار مصرف کنند، چراکه مقرون به صرفه نیست.»
او می‌گوید: تجهیزات پزشکی قابل فرآوری مجدد با استفاده از مواد ضدعفونی کننده، اتیلن اکساید و پلاسما استریل شده و قابلیت استفاده مجدد دارد و جای نگرانی نیست. این روش کاملا استاندارد بوده و مورد تأیید کمیته‌های کنترل عفونت قرار دارد، ضمن اینکه بعضی از وسایل که در جراحی‌های حساس چشم به‌کار می‌رود، یا وسایل بیهوشی و سایر جراحی‌ها، با روش فرآوری مجدد مورد استفاده قرار می‌گیرد و تاکنون هیچ‌گونه مشکلی برای سلامت بیمار ایجاد نکرده است، چراکه این روش مرجع بین‌المللی دارد و و روشی نیست که مخصوص ایران باشد.»
دکتر جان بابایی با بیان اینکه استفاده مجدد از برخی تجهیزات پزشکی بیمارستانی که با مواد ضدعفونی‌کننده استریل شده است، خطری برای سلامت بیمار ندارد، می‌گوید: روش فرآوری مجدد وسایل پزشکی در دنیا مرسوم شده است، تا جایی که شرکت‌های بینابینی مانند شرکت‌های ثالثیه با هدف فرآوری مجدد وسایل پزشکی تاسیس شده و لوازم و تجهیزات پزشکی را استریل کرده یا اینکه اجزای تجهیزات پزشکی را باز و استریل می‌کنند و دوباره مورد مصرف قرار می‌دهند.همچنین کشورهای اروپایی و آمریکایی که خود تولیدکننده تجهیزات پزشکی در دنیا هستند در بیمارستان‌ها از لوازم پزشکی که قابلیت استفاده مجدد دارند، بهره می‌برند و اینگونه نیست که فقط یک‌بار مصرف کنند، چراکه مقرون به صرفه نیست.