به گزارش همشهری، حفظ کانال‌های نقل‌وانتقال پول برای ایران به یکی از حساس‌ترین وظایف اروپا برای حفظ برجام تبدیل شده که با عزم آمریکا برای مسدودسازی دسترسی ایران به شبکه سوئیفت اهمیت بیشتری نیز پیدا کرده است.
اتحادیه اروپا در نشست خردادماه کمیسیون مشترک برجام، بیانیه‌ای برای تضمین منافع اقتصادی ایران از برنامه جامعه اقدام مشترک منتشر کرد که در آن به‌صراحت بر تداوم مبادلات بانکی مؤثر با ایران تأکید شده بود. این در حالی است که تاکنون مبادلات مالی میان بانک‌های ایرانی و اروپایی برای ارزهای غیراز دلار، از طریق شبکه «جامعه جهانی ارتباطات مالی بین‌بانکی»
یا همان «سوئیفت» انجام می‌شد اما آمریکا در چارچوب اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران قصد دارد دسترسی ایران به سوئیفت را نیز مسدود کند تا راهبرد فشار حداکثری محقق شود. در این زمینه ۱۶ نماینده جمهوریخواه آمریکایی در مجلس سنا، در نامه‌ای به «استیون منوشین»،
وزیر خزانه‌داری ایالات‌متحده از او خواسته‌اند تمامی اقدامات لازم را برای قطع ارتباط ایران با سوئیفت انجام دهد. آسوشیتدپرس نوشته است: به عقیده این نمایندگان، راهبرد فشار حداکثری دولت، درصورت حفظ ارتباط ایران با سوئیفت موفقیتی کسب نخواهد کرد. در این شرایط به‌نظر می‌رسد ایران و اروپا باید فاز جدیدی از همکاری‌های مبتنی بر حفظ برجام را آغاز کنند که در قالب آن، مبادلات نقل‌وانتقال پول ایران با تحریم سوئیفت همچنان پابرجا بماند.
- راهکار عملیاتی
پیش‌ازاین طرفین پیشنهاد کرده بودند نقل‌وانتقال پول از طریق بانک‌های کوچک اروپایی که منافعی در آمریکا ندارند و قادرند در مبادلات غیردلاری با ایران همکاری کنند، به انجام برسد. پیشنهادی که هنوز هم طرفدار دارد اما در این میان توصیه‌هایی نیز برای ایجاد یک سیستم مالی مستقل توسط اروپا مطرح شده که کارشناسان آن را عملیاتی می‌دانند.
ایران سال‌هاست نمی‌تواند مستقیم از دلار برای مبادلات مالی استفاده کند و حتی در پسابرجام نیز که ارتباط بانک‌های ایرانی با سوئیفت برقرار شد، همچنان تحریم دلار پابرجا ماند. بر این اساس ایران به‌دنبال حذف دلار آمریکا از گزارشگری مالی و تجارت خارجی خود است و تلاش می‌کند با جایگزینی سایر ارزهای جهان‌روا به‌جای دلار و استفاده از پیمان‌های پولی دوجانبه به این مهم دست یابد.
در این میان، نکته قابل‌توجه این است که آمریکا در تحریم‌های خود کسانی را که با ایران مبادله مالی دارند فارغ از اینکه با چه ارزی با ایران کار می‌کنند جریمه خواهد کرد پس لازم است طرف‌های همکاری ایران در مبادلات مالی، منافعی در آمریکا نداشته باشند و بتوانند بدون استفاده از دلار فعالیت کنند.
- جانشین اروپایی سوئیفت چگونه کار می‌کند؟
«سوئیفت» شبکه‌ای رمزنگاری شده برای انجام مبادلات مالی میان بانک‌های مختلف است که تراکنش‌های مالی جهانی را تسهیل می‌کند و مقر اصلی آن در بلژیک قرار دارد اما اعضای هیأت‌مدیره آن را مدیران بانک‌های آمریکایی تشکیل می‌دهند. این شبکه دربرگیرنده ۱۰ هزار بانک با میلیون‌ها شعبه در سراسر جهان است که سالانه میلیاردها تراکنش مالی از طریق سوئیفت انجام می‌دهند و همین مسئله باعث شده برقراری ارتباط با این شبکه اهمیت داشته باشد.
سوئیفت خود را شبکه‌ای غیرسیاسی معرفی می‌کند اما آمریکایی بودن آن باعث شده همواره مقاصد سیاسی به محدودیت استفاده برخی کشورها ازجمله ایران از شبکه سوئیفت منجر شود. در این شرایط تاسیس شبکه‌ای مانند سوئیفت می‌تواند مزیت‌های قابل‌توجهی برای استقلال نظام مالی دیگر کشورها از آمریکا داشته باشد اما این امر منوط به این است که کشورهای مختلف فعالیت در این شبکه را به رسمیت بشناسند. در این زمینه، اخیراً «هیکو ماس» وزیر خارجه آلمان گفته است: اتحادیه اروپا باید برای مستحکم کردن استقلال خود، یک سیستم مالی مستقل از آمریکا ایجاد کند تا بتواند در عملیات مالی، مستقل از واشنگتن عمل کند.
البته شبکه بلومبرگ به نقل از کارشناسان اعلام کرده ایجاد این سامانه رؤیایی دست‌نیافتنی نیست مشروط به اینکه بانک‌های مختلف چنین شبکه‌ای را به رسمیت بشناسند و حاضر باشند از طریق آن مبادلات مالی را انجام دهند.
با توجه به اینکه بانک‌های اروپایی معاملات دلاری خود بر بستر سوئیفت را از سال 2007تا 2017، حدود 42درصد کاهش داده‌اند، ایجاد جایگزین اروپایی سوئیفت می‌تواند محتمل به‌نظر برسد اما همچنان بانک‌های اروپایی سهم زیادی از معاملات دلاری دارند که این مسئله می‌تواند به چالشی برای همه‌گیر شدن سوئیفت اروپایی تبدیل شود. وزیر خارجه آلمان در حالی پیشنهاد ایجاد شبکه مستقل مالی اروپایی را داده که معاملات دلاری بانک‌های آلمان در سه‌ماه نخست سال‌جاری میلادی به 502میلیارد دلار رسیده است.
- مسیری از رم
احمد پورفلاح، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ایتالیا به ایبنا گفته است: روابط بانکی ایران و ایتالیا، بدون استفاده از دلار و با حضور بانک‌های درجه 3ایتالیایی برقرار شده است و ازآنجا‌که اقتصاد غالب در ایتالیا را شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEها) تشکیل می‌دهند، نگرانی کمتری از برخوردهای بین‌المللی برای برقراری ارتباط با ایران وجود دارد. به گفته پورفلاح، تصمیم اتاق ایران نیز بر این است که نیاز شرکت‌ها از طریق شرکت‌های کوچک و متوسط که معاملات آنها با دلار نیست،
تأمین شود اما ازآنجا که مشکلاتی برای تبادل پول در عرصه بین‌المللی وجود دارد و سوئیفت نیز متوقف شده، فعالیت‌های مالی از طریق صرافی و برخی بانک‌های درجه ۳ ایتالیا که با دلار کار نمی‌کنند در حال انجام است. او امیدوار است دولتمردان بتوانند اقداماتی برای ایجاد ارتباط برد- برد با دنیا انجام دهند که در سایه تحریم‌های آمریکایی، فعالیت‌های مالی و بین‌المللی از مسیر بانک‌ها و شرکت‌های غیرمعتبر انجام شود، چراکه خطر از بین رفتن منابع وجود دارد و می‌تواند تجارت خارجی کشور را با مشکل مواجه کند.