اين جشنواره با شعار اين كه نقد به عنوان خلاقیت و آفرینشگری علمی، در کنار دیگر آفرینش‌های علمی و ادبی قرار دارد و توجه به آن زمینه ساز اعتلا و ارتقای کیفی آثار انتشار یافته است، نخستین دورۀ برگزاري خود را در سال ۱۳۸۳ با پشتیبانی و حمایت های وزیر وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جناب آقای مسجدجامعی و دبیری آقای سیدفرید قاسمی تجربه كرد.
دبیرخانه جشنوارۀ نقد کتاب در کنار برگزاری این جشنواره در راستای رونق بخشیدن به فرهنگ نقدنویسی و آموزش مبانی نقد، همچنین پرکردن خلاهای نظری این حوزه، اقدام به برگزاری جلسات و نشستهای نقد و بررسی کتاب، به انتشار آثاری چون نقدِنقد، عیار نقد، اخلاق و آیین نقد، و نقد برتر (مجموعه مقالات برگزیده جشنواره نقد کتاب) نيز كرده است.
- آشنايي باشيوه عملي نقد كتاب
- نقد توصیفى و نقد انتقادى کتاب چیست؟
- آشنایی با تفاوت گزارش کتاب و نقد کتاب
طبق ماده 2 آيين نامه مصوب مندرج در سايت جشنواره ،حوزه های مورد ارزیابی این جشنواره عبارتند از: هنر، میراث پژوهی، علوم تربیتی و روان شناسی،علوم وفنون، فلسفه - کلام و عرفان، تاریخ و جغرافیا، ادبیات، علوم اجتماعی، فقه و حقوق، اطلاع رسانی و ارتباطات، قرآن و حدیث، ایران و اسلام، کودک و نوجوان و اخلاق که در نشریات داخلی کشور، اعم از کاغذی و الکترونیک منتشر شده باشد. با اين تبصره كه در صورت ضرورت هیأتهای داوری می توانند در حوزۀ ادبیات و کودک و نوجوان حداکثر ۴ اثر، در حوزۀ علوم اجتماعی حداکثر ۳ اثر و در دیگر حوزه ها ۲ اثر را در گرایش های متفاوت انتخاب کنند.
اركان اين جشنواره مؤسسه خانه‌کتاب است كه از سوی معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد مجری برگزاری جشنواره نقد کتاب شده. دبیر علمی، دبیرخانه و هیأتهای ۳ نفرۀ داوری هر رشته نيز ارکان این جشنواره محسوب می شوند.
در اين آيين نامه همچنين مقرر شده است به اشخاص برگزیده در هر حوزه، تندیس زرین و سپاس نامه با ۵ سکۀ تمام بهار آزادی و به اشخاص شایستۀ تقدیر تندیس سیمین، سپاس نامه با ۳ سکۀ تمام بهار آزادی اهدا شود.
اين جايزه تا به حال با دبيري علمي اين شخصيت‌هاي علمي و فرهنگي برگزار شده است:
سيد فريد قاسمي (دوره اول)
سيد محمود يوسف ثاني (دوره دوم)
محمدرضا اسدی(دوره سوم)
علی اوجبی(دوره چهارم تا دهم)
محمد حسين ساكت(دوره يازدهم)
سيد حسن اسلامي(دوره دوازدهم تا پانزدهم)