طی ماه‌های اخیر ایده‌های مختلفی برای بازگرداندن زندگی به شهرهای کشور پیگیری و به تبع آن در تهران برای بازگرداندن زندگی به قلب تاریخی شهر تلاش بسیاری شده است. باززندهسازی محلات قدیمی بی‌شک موجب احیای هویت فرهنگی و تاریخی شهر می‌شود و در مقابل، تخریب بافت تاریخی و بی‌توجهی به پیشینه فرهنگی نشانگر سهل‌انگاری و بی‌مهری نسبت به پیشینه و هویت فرهنگی شهر خواهد بود.
تهران از آغاز دوره جدید مدیریتی، با موضوعاتی نظیر توسعه دوچرخه‌سواری در رینگ‌های طرح‌های ترافیکی، بازآفرینی شهری مناطق 11 و 12، احداث پیاده‌راه‌ها و گذرگاه‌های فرهنگی و اجتماعی مواجه بوده است. در بخش توسعه دوچرخه‌سواری در رینگ بیرونی طرح زوج و فرد و ترافیک، این روزها شهروندان را با این تردید مواجه کرده که آیا دوچرخه نیز می‌تواند همپای تاکسی برایشان مفید باشد؟ در طرح‌های بازآفرینی، فکر شهروندانی که سال‌هاست به‌خاطر افزایش رنج‌های شهری از محل زندگی‌شان یعنی مناطق تاریخی شهر فاصله گرفته‌اند، باز برای برگشتن به قلب شهر مشغول شده است.
در بخش‌های توسعه پیاده‌راه‌ها نیز آینده روشنی برای احیای زندگی وجود دارد، اما این موضوعات چه اثری بر فضای شهری دارد و آیا می‌توان دوباره صدای قلب تاریخی شهر را شنید؟ احیای خیابان‌های قدیمی تهران مانند لاله‌زار، کریمخان، شهریار و انقلاب در قالب گذرهای فرهنگی، بازگشت سرزندگی به این پهنه‌ها را نوید می‌دهد.
- تجربه جهانی
از اواخر دهه 90 میلادی به این‌سو سیاست‌های شهری در کشورهای توسعه‌یافته، به‌ویژه در اروپا و آمریکای شمالی بر موضوع بازآفرینی شهری از طریق ارتقای کیفی فضاها و بافت‌های شهری استوار شد. در این دوره توجه به میراث و نگاهداشت ابنیه نسبت به قبل بیشتر شد. همچنین بحث باززندهسازی شهری با نگاهداشت آثار تاریخی و مباحث اجتماعی طی این سال‌ها وارد ادبیات مداخلات شهری شد.
البته شهرسازی اقتدارگرایانه پیش از این در نیمه قرن19 در فرانسه به اوج خود رسید. بارون هوسمان، دولتمرد و شهرساز فرانسوی در زمان ناپلئون سوم مجری طرح پاریس شد و آن را به کلی دگرگون ساخت. هوسمان سعی در به‌وجود آوردن نقشه‌ای داشت که هم حافظ سنت تاریخی عظیم پاریس و بناهای تاریخی آن باشد و هم این شهر را به نخستین شهر بزرگ عصر صنعت تبدیل کند. بدین‌ترتیب نخستین گام مهم مداخله حاکمیت برای زنده‌سازی مرکز شهر پاریس برداشته شد و گام‌های بعدی یکسره، وامدار از این تصمیم هوسمان است.
- تپش نبض زندگی در مرکز شهرها
- سید‌مهدی معینی، عضو کمیته پیاده شورای شهر تورنتو کانادا
شهر متعلق به ساکنانش است و آنها کسانی هستند که در چنین محیط عمومی زندگی می‌کنند. این شهر خانه بزرگ‌تر آنهاست. ما در خانه جابه‌جا می‌شویم، می‌نشینیم، استراحت می‌کنیم، گفت‌وگو می‌کنیم و از فضای آن لذت می‌بریم. شهر همه این المان‌ها را دارد و فقط در بخش‌های خصوصی با خانه فضایی متفاوت دارد. بنابراین تلقی‌ای که باید جریان داشته باشد، اینکه شهر فضایی عمومی برای آن است که افراد در آن حضور داشته باشند. هر‌کس از هر گروه اجتماعی و سن و سالی باید بتواند از فضای شهری به نحو مطلوب استفاده کند.
پس شهر نباید گروهی از گروه‌های ساکنش را از حضور اجتماعی طرد کند و این موضوعی است که در برخی محله‌های مرکزی شهر وجود دارد. بنابراین باید مدیران شهری طرح‌هایی برای زنده‌سازی مرکز شهر و تپش نبض دوباره در این محله‌ها درنظر بگیرند. هر اندازه حضور مردم و شهروند ان در شهرها افزایش یابد، می‌توان امیدوار بود که شهر جایی بهتر برای زندگی است. توسعه پیاده‌روی و دوچرخه تلاشی است برای آنکه شهروندان بیشتر در شهر بمانند. حضور شهروندان در فضای عمومی شهر، به معنای مشارکت بیشتر آنان خواهد بود و این امید است که شهر زنده‌تر، پویاتر و در عین حال زیست پذیرتر باشد. نگاهی به تجربه سایر کشورها نشان می‌د هد که الگوی توسعه در شهرهای جهان بر مبنای پیاده است.
- در جستجوی هویت از دست رفته پایتخت
- احمد مسجدجامعی، عضو شورای اسلامی شهر تهران
مدت‌ها از مناطق مرکزی شهر که قلب تهران را شامل می‌شده، زندگی رخت بربسته چراکه زندگی در تهران روزگاری در این منطقه بوده و ناصرالدین‌شاه نیز در نظر داشت این منطقه را به یک مرکز فرهنگی جدید تبدیل کند که امروز نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در آن زمان که ناصرالدین‌شاه چنین قصدی داشت،
یکی از اطرافیان او تأکید کرد که تهران بیش از این مرکز، به فضای سبز نیاز دارد. موضوع مرمت خانه‌های تاریخی ازجمله موضوعاتی است که می‌تواند محل تلاقی نهادهای مردمی و مدیریت شهری باشد. برای نمونه، محدوده لاله‌زار باید به یکی از مقاصد گردشگری شهر تهران تبدیل شود درحالی‌که در گذشته کسی به ویژگی‌های این محدوده توجه نمی‌کرد. این مقدمه بازگشت زندگی این محله خواهد شد.
در‌واقع رسیدگی به مرمت تاریخ قلب تهران در پیوستگی هویت تهران نمودار می‌شود و خاطرات مشترک را رقم می‌زند. گذشته فضاهای تاریخی تهران مانند لاله‌زار، پر از نقاط تاثیرگذار است. خانه‌های قدیمی در این خیابان و دیگر محورهایی که این روزها قرار است گذرهای فرهنگی در آنها احداث شود، نشان می‌دهد که تهران شهری با هویت است. تلاش در شورای پنجم بر این است تا با تکیه بر باززندهسازی مرکز تهران، بتوانیم هویت از دست رفته پایتخت را احیا کنیم و شهری متناسب برای زندگی میلیون‌ها شهروند به وجود آوریم. در این‌گذار حضور شهروندان تهرانی در کنار مدیریت شهری می‌تواند تاثیر گذار باشد.