پزشک داروخانه پیرمرد را به آرامش دعوت می‌کند و می‌گوید: نیست پدر جان، این را گفتم که بیخود وقت نذاری و بگردی. خیلی از داروها نیست؛ «دسفرال» هم یکی از آنهاست. بیرون از این داروخانه که در مرکز شهر قرار گرفته و شهرت زیادی به‌دلیل تأمین داروهای کمیاب دارد، مرد جوانی فراد می‌زند: «دارو می‌خریم، دارو می‌خریم.» صادق صدایش می‌کنند، به پلاستیک دسته‌دار روشن که داخلش دفترچه بیمه و چند داروی دیگر است اشاره می‌کند و می‌گوید: فقط دارو می‌خریم. فروش نداریم. مقرون به صرفه نیست. همین داروهای معمولی مانند اریترومایسین هم گیر نمی‌آید.
در پیاده‌راه کنار داروخانه‌ای در نزدیکی پل پارک وی صف طولانی از آدم‌هایی که نسخه به دستشان است نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کند؛ صفی که از داخل داروخانه به بیرون پیاده‌راه کشیده شده است. پیرزن درحالی‌که به‌سختی ایستاده نسخه‌اش را که برای بیماری صرع است، باز می‌کند و به یکی از افراد که در صف است، می‌گوید:
مادرجان بپرس ببین دارویم را دارند؟ اگر ندارند در این گرما توی صف نمانم. به یک داروخانه دیگر سر بزنم. چند روز پیش هم به داروخانه هلال‌احمر سر‌زدم گفتند تمام‌شده است و باید به داروخانه‌های مختلف سر بزنی شاید گیر بیاوری. چند وقت است در به در دارو از این داروخانه به آن یکی هستم، همه‌شان هم جواب سربالا می‌دهند، فرزندم صرع دارد و اگر دارو مصرف نکند دچار حمله می‌شود.
کمی آن طرف‌تر اما صف تأیید بیمه است که حسابی شلوغ است. محمد درحالی‌که با چهره‌ای خسته و نگران منتظر تأیید کارمند بیمه است تا با تأیید بیمه، داروهایش را از داروخانه تحویل بگیرد، می‌گوید: همسرم سرطان دارد و باید شیمیدرمانی شود برای تأیید داروهایش آمده‌ام. می‌گویند برو هفته دیگر بیا، یک‌بار می‌گویند دارو نداریم، یک‌بار می‌گویند سیستم قطع است، نمی‌دانیم راست می‌گویند یا دروغ؟ واقعا باید شیمیدرمانی را قطع کنیم منتظر شویم تا هفته آینده دارو بهمان برسد. واقعا بیمار سرطانی باید در انتظار تأیید دارو بماند؟ نباید بیمارستان داروها را در اختیار بیماران قرار دهد؟
مرد دیگری که در صف ایستاده از اضطراب دائم این پا و آن پا می‌کند و سعی دارد با فاصله از سایرین در صف بایستد، می‌گوید: باورتان می‌شود این سومین داروخانه‌ای است که سر می‌زنم تا توانستم آنتی بیوتیکی را که دکتر نوشته است دریافت کنم. واقعا چه اتفاقی افتاده که حتی برای دریافت نسخه‌های معمولی مثل داروی معده هم می‌گویند دارو نداریم؟
- گرانی داروهای بیماران ام‌اس
سهراب بخشی، بیمار مبتلا به ام‌اس هم در تماس تلفنی به همشهری می‌گوید: از شانزدهم شهریور بیماران ام‌اس برای هر داروی ربیف، باید 840هزار تومان هزینه کنند. همچنین کوپامر که یک داروی ایرانی است تا پیش از این تاریخ، با ارائه برگه تخفیف 50درصدی از سوی انجمن بیماران ام‌اس ارائه می‌شد و نصف هزینه را سازمان غذا و دارو پرداخت می‌کرد ولی هم‌اکنون برای مصرف سه ماهه بیمار، حدود 400هزار تومان باید هزینه کند.
به آرامی راه می‌رود و درحالی‌که دانه‌های درشت عرق را که از بیماری روی پیشانی‌اش نشسته پاک می‌کند، می‌گوید: یک‌ماه است به‌دنبال داروی پلاویکس هستم. 54سالمه و کارگر هستم و یک خانواده 7نفری را نان می‌دهم. نمی‌دانم اگر اتفاقی برایم بیفتد چه بلایی سر خانواده‌ام می‌آید. داروهایم گیر نمی‌آیند. می‌گویند پلاویکس دیگر توزیع نمی‌شود.
مرتضی هم که بیمار دیالیزی دارد درباره اینکه داروهای بیمارش بسیار گران شده است، می‌گوید: سل سپت (داروی بیماران تالاسمی) تولید داروسازی زهراوی 122000تومان بوده که از ابتدای هفته 386000تومان به فروش می‌رسد.همچنین احمد رضا که از شیراز آمده، می‌گوید: 3روز است دنبال دارو هستم. 36عدد قرص را بهمان داده‌اند 870هزار تومان؛ بقیه داروها را که برای سرطان سینه است پیدا نمی‌کنیم، اگرچه پیدا هم کنیم آنقدر گران شده که بعید می‌دانم پولم برای خریدش برسد.
- سازمان غذا و دارو آمار متناقض می‌دهد
اینها تنها بخش کوچکی از اعتراضات و مشکلاتی است که این روزها بیماران و خانواده‌هایشان که به‌دنبال دارو هستند با آنها روبه‌رو می‌شوند؛ کمبودی که بنا بر اعلام ناصر ریاحی، رئیس انجمن واردکنندگان دارو به حدود 94قلم دارو رسیده است. البته در آماری متناقض که رئیس سازمان غذا و دارو اعلام کرده است هم‌اکنون تنها 40قلم دارو دچار کمبود شده است. اصغری همچنین معتقد است این کمبودها طبیعی است و درباره کمبود داروهای بیماری‌های خاص همچون تالاسمی، هموفیلی، دیالیزی، کلیوی، بیماری‌های صعب‌العلاج و... نیز حتی یک مورد کمبود دارویی چه داروی داخلی و چه خارجی در کشور وجود ندارد.
این در حالی است که گزارش‌های میدانی خبرنگار روزنامه همشهری و صحبت‌های رؤسای انجمن‌ها حکایت از گرانی و افزایش چندباره قیمت دارو، نبود و کمبود داروهای داخلی طی دو هفته گذشته و نابسامانی در حوزه دارو دارد. همچنین از تولیدکننده تا وارد‌کننده و توزیع‌کننده، داروخانه‌دار و البته از همه مهم‌تر مصرف‌کننده همه از گرانی و کمبود دارو خبر می‌دهند و اما همچنان رئیس سازمان غذا و دارو در گفت‌وگو با همشهری این موضوعات را به‌شدت تکذیب کرده و در پاسخ می‌گوید: بازار دارو روزهای عادی را پشت‌سر می‌گذارد به این علت که گزارشی از نبود و کمبود دارو به ما نرسیده است.
او همچنین درباره اثرات تحریم‌ها بر دارو می‌گوید: مردم نگران نباشند تحریم‌ها را دور می‌زنیم و دارو می‌آوریم، فقط گران‌تر می‌آوریم ضمن اینکه تا یک سال و نیم ذخیره دارویی داریم. البته روز گذشته حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت در همین باره گفت: تحریم همین الان هم تأثیر گذاشته و مردم متوجه آن می‌شوند. حتما مطمئن باشید به‌دنبال تحریم‌ها یکی از حوزه‌هایی که بر ما فشار خواهد آورد، همین بخش دارو و پزشکی است. کسانی که از ابزار تحریم استفاده می‌کنند یکی از بخش‌های اصلی دارو و تجهیزات پزشکی است؛ چرا‌که کمبود آنها داد مردم را در خواهد آورد. پس ما باید حواس‌مان باشد که چنین اتفاقی نیفتد و بتوانیم داروی مورد نیازمان را تأمین کنیم. البته تأکید می‌کنم که ما در این موضوع تلاش می‌کنیم که مشکلی پیش نیاید و با کمبود دارو مواجه نشویم.
- باید به فکر ذخیره دارو باشیم
ناصر ریاحی، رئیس انجمن واردکنندگان دارو هم می‌گوید: «کمبود دارو افزایش پیدا کرده است، اگرچه وزارت بهداشت مرتب داروی جایگزین وارد بازار دارویی می‌کند اما مشکل اصلی بازار دارو گرانی‌ها و نایاب شدن داروهای خارجی و حتی داخلی و به‌خصوص آنتی‌بیوتیک‌هاست که نباید نادیده گرفته شود.
از این دو مورد مهم‌تر هم‌اکنون عدم‌‌پرداخت مطالبات از سوی سازمان‌های بیمه‌گر و همچنین نوسانات ارزی است. در این یک سال اخیر واردکنندگان و تولیدکنندگان دارو با چالش تأمین نقدینگی مواجه شده‌اند و دوره بازگشت سرمایه در شرکت‌های تولیدکننده به بالای 7ماه رسیده است. ضمن اینکه برخی شرکت‌های دارویی به‌دلیل نداشتن پول نتوانسته‌اند واردات یا تولید دارو را انجام دهند و به همین سبب دارو به‌خصوص داروهای بیماران خاص کم شده است و همین موضوع باعث شده که مردم وقتی به داروخانه‌ها مراجعه می‌کنند به‌علت نبود و یا گرانی دارو نتوانند بخشی از داروهایشان را تهیه کنند.»
یکی از مشکلات بازار دارویی کشور به‌خصوص در ماه‌های اخیرکمبود نقدینگی بوده است که کمبود برخی داروها را به‌دنبال داشته است. ریاحی درباره معوقات هم می‌گوید: حدود 5هزار میلیارد باید پرداخت شود تا مشکل بازار دارویی کشور حل شود.
همچنین باید به فکر ذخیره دارو باشیم به هر حال شرایط به‌گونه‌ای اقتضا می‌کند که باید به فکر آینده بود و این در حالی است که درباره ذخیره دارو حداقل به بخش خصوصی حرفی نزده‌اند. البته دارو و تجهیزات پزشکی به‌صورت مستقیم تحریم نیست و برای تأمین دارو مسیرهایی وجود دارد که می‌توانیم بدون مشکل دارو وارد کشور کنیم. قبلا هم همین وضعیت را در این حوزه تجربه کرده‌ایم. به همین سبب در پیشنهادی مکتوب اعلام کرده‌ایم که حاضر هستیم در زمینه تأمین دارو بدون هیچ چشمداشتی همکاری‌های لازم را داشته باشیم اما پاسخی درباره این پیشنهاد از سازمان غذا و دارو دریافت نکرده‌ایم.»
اگرچه رئیس سازمان غذا و دارو به‌شدت نبود و کمبود داروی بیماران خاص را بارها تکذیب کرده است اما مدیرعامل انجمن بیماران کلیوی هم درباره مشکلات بیماران می‌گوید: نه‌تنها با کمبود دارو مواجه هستیم بلکه با گرانی چند برابری دارو هم روبه‌رو شده‌ایم به‌طور مثال طی یک هفته گذشته قیمت قرص رناژل یونانی (داروی بیماران دیالیزی) که 21600تومان بوده، 133هزارتومان شده است.
همچنین رناژل هندی 162هزار تومان بوده که 330هزارتومان شده است و رناژل ایرانی تولید شرکت سها هلال هم توزیع‌کننده‌اش اعلام کرده تنها تا پایان هفته توزیع خواهد شد چرا که تولید آن به حداقل رسیده است، همچنین داروی اپرکس (اریتروپویتنین) که رایگان بوده است از چند روز گذشته بنابر اعلام تأمین اجتماعی باید برای تهیه آن 20هزار تومان پرداخت شود؛ ضمن اینکه اگرچه داروی گرانقیمت راپامیون(برای بیماران کلیوی) که بسیار گران قیمت است به لطف وزارت بهداشت رایگان شده اما در بسیاری از استان‌ها مانند گلستان این دارو نایاب شده است.
- مشکلات توزیع دارو در 14 استان کشور
احمد قویدل، رئیس انجمن هموفیلی درباره کمبود داروی بیماران می‌گوید: دولت در تأمین داروی بیماران هموفیلی مشکلی ندارد. این درست است اما رئیس سازمان غذا و دارو از لحظه‌ای که حواله را به مراکز پخش صادر می‌کند آیا اطلاع دارد که سهمیه دارویی را به مراکز تحویل می‌دهند؟
قاطعانه می‌گویم که 14 استان کشور مشکلات توزیع دارند. البته مشکلات دارویی اساسا مربوط به بحث اقتصاد و تحریم نیست چرا که فعلا دارو هست اما اشکال این است که شرکت‌های پخش متأسفانه با تحت فشار گذاشتن مراکز درمانی و بیمارستانی از طریق شارژ نکردن سهمیه‌های دارویی در تلاش هستند که به مطالباتشان برسند. بدهی‌های کلان سازمان‌های بیمه‌گر سبب شده برخی شرکت‌ها داروها را انبار کنند تا بعدا گران‌تر بفروشند. در واقع این داروها را گرو نگه داشته‌اند و سهمیه بیماران را به درستی نمی‌دهند؛ برای مثال در روزهای اخیر فاکتور 9 نداشتیم و قرار بود که برسد، اما شرکتی که باید می‌رساند گفته است موجودی نداریم.