بسیاری از ایرانی‌ها طی دهه‌های اخیر نام جایکا و چشم‌بادامی‌های شرق آسیا را در پروژههای محیط‌زیستی ایران شنیده‌اند. آنها در موضوعاتی نظیر احیای دریاچه ارومیه، مطالعات زلزله‌شناسی و محیط‌زیست انسانی از دهه 70 فعالیت‌های گسترده‌ای در کشورمان به‌طور داوطلبانه داشته‌اند.
سال گذشته آنها طی تفاهمنامه‌ای با شهرداری تهران اعلام کردند حاضرند برای بهبود مواجهه تهران با آلودگی هوا و اجرای روش‌های کاهنده از دامنه مشکلات محیط‌زیستی، 7.5میلیون دلار در بخش‌های مطالعاتی و احداث آزمایشگاه بلاعوض پرداخت کنند.
تهران سالانه 750هزار تن آلودگی هوای منشأ ذرات معلق و گاز دارد و برای کنترل و کاهش آن باید برنامه دقیقی با شناخت منابع و آلاینده‌ها طرح‌ریزی شود. جایکا در این مسیر قرار است امکانات آزمایشگاه به‌روزی برای تهران ایجاد کند و کمک‌های پژوهشی تجهیزاتی به تهران طی 4 سال خواهد داد. نکته حایز اهمیت اینکه این کمک‌ها بلاعوض بوده و می‌تواند زمینه ارتقای تهران در مقابله با بحران آلودگی هوا را فراهم کند.
با گذشت یک سال از این برنامه سراغی از یوکی‌هارو کوبایاشی، رئیس دفتر آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا) در ایران گرفتیم. کوبایاشی در گفت‌وگوی اختصاصی با همشهری روند همکاری با ایران برای کاهش آلودگی هوای تهران را بررسی کرده و از شرایط موجود و ادامه برنامه 3سال پیش رو گفته است. این مصاحبه در پی می‌آید.
شاید پرداختن به انگیزه‌های حضور ژاپنی‌ها و جایکا در تهران مهم‌ترین پرسش این مصاحبه باشد. از علت حضورتان در ایران بگویید و اینکه چرا مشارکت در پروژه‌هایی مانند کنترل آلودگی هوای تهران برای جایکا و ژاپن اهمیت دارد؟
پروژههای جایکا براساس درخواست دولت جمهوری اسلامی ایران و با درنظرگرفتن شرایط کلی کشور کلید خورده است. ما متوجه هستیم که حفاظت از محیط‌زیست یکی از مهم‌ترین موضوعات و موانع پیش روی این کشور است. از سال 1990پروژه‌هایی را که موضوعات و سوابق زیست‌محیطی داشتند در ایران شروع کردیم که شامل طرح‌های جامع و بعد همکاری‌های فنی بود. هدف اول پروژه این بود که ظرفیت‌های کنترل کیفیت هوا را توسعه دهد تا این ظرفیت‌ها به‌صورت خیلی دقیق و شفاف روشن شود. سپس مشخص شود که اصولا چه عواملی باعث آلوده شدن هوای تهران است.
- در ماه‌های اخیر چه برآیندی از فضای موجود در تهران برای مقابله با آلاینده‌های زیست‌محیطی پیدا کرده‌اید؟
در ابتدای پروژه و براساس اطلاعاتی که دریافت کردیم متوجه شدیم که 30ایستگاه پایش آلاینده‌ها متعلق به اداره کل حفاظت محیط‌زیست و شهرداری در شهر تهران وجود دارد، اما تجهیزاتی که در بعضی از این ایستگاه‌ها وجود دارد قدیمی شده‌اند. پس طبیعتا نمی‌شود اطلاعات دقیقی در پایش آلاینده‌ها جمع‌آوری کرد.
بهترین راه برای اینکه بتوان تجزیه و تحلیل درستی ارائه داد این است که در مرحله اول باید بتوانیم تجهیزات دقیق و درستی داشته باشیم. امیدوار هستیم که کمک‌های ما به شهرداری تهران و شرکت کنترل کیفیت هوا از این طریق بتواند ظرفیت خود را توسعه دهد تا اطلاعات دقیقی برای تحلیل‌های بهتر به‌دست آید.
هدف دوم نیز اینکه ما براساس اطلاعات دقیقی که به‌دست می‌آوریم متوجه می‌شویم چه اقداماتی باید انجام گیرد تا بتوانیم آلودگی هوا را مدیریت و کنترل کنیم. بحران آلودگی هوا البته مختص ایران نیست. در دهه‌های 1960و 1970ما همین مشکلات را در توکیو هم داشتیم و به‌شدت از آلودگی هوا رنج می‌بردیم. ما امروز می‌توانیم تجربیاتی را که در آن زمان به‌دست آوردیم با همکاران خود در ایران به اشتراک بگذاریم.
- آیا همکاری شما با تهران ادامه خواهد داشت؟
البته. همکاری‌های ما و تهران چهارساله است. سال اول پروژه به پایان رسیده اما در 3 سال آینده هم بایدکارهایی انجام شود. طبیعتا چیزی حدود یک سال از شروع پروژه گذشته و تا پایان پروژه کار خیلی زیادی باقی مانده که باید انجام شود و الان نمی‌توان گفت که در چه مرحله‌ای هستیم و نمی‌توان ارزیابی دقیقی داشت. اما امیدواریم در 3سال آینده بتوانیم به اهدافی که ترسیم شده دست پیدا کنیم.
- در طرف دیگر قرارداد شما شهرداری تهران قرار دارد. آیا پس از اتمام پروژه کنونی، طرح‌های دیگر شما با این نهاد ادامه پیدا می‌کند؟
برداشت و احساس ما هم‌اکنون این است که به‌دلیل اتفاقاتی که در این حوزه افتاده و با مدیریتی که در کنترل کیفیت هوا مستقر شده، سایر دستگاه‌ها هم تعهد خود را به بهترین شکل نشان دادند و پروژه به خوبی در حال انجام است. طبیعتا ما درخواست‌های متعددی مخصوصا از شهرداری تهران برای انجام پروژه داریم. ما برای تحقق آنها خیلی علاقه داریم و تمام تلاش خود را می‌کنیم که بتوانیم آنها را محقق کنیم.
- طی ماه‌های اخیر مشکلات فراوانی پس از نوسانات ارزی و از سرگیری تحریم‌های ایالات متحده پیش آمده است. با این مشکلات چگونه کنار می‌آیید؟
زمانی‌که ما کارشناسان ژاپنی را اعزام می‌کنیم هیچ مشکل وجود ندارد. این کارشناسان در تعامل با همتایان ایرانی می‌توانند تبادل اطلاعات و دانش داشته باشند و در این حوزه هیچ مشکلی نیست؛ به‌عنوان مثال اگر بخواهیم تجهیزاتی را وارد کنیم که مرتبط با پروژه است، در این حوزه با مشکلاتی مواجه هستیم. البته ما تمام تلاش خود را خواهیم کرد تا از مسیرهای مختلف این مشکلات را برطرف کنیم.
از این پروژه 3سال دیگر باقی مانده و ما خیلی امیدوار هستیم که بتوانیم با روش‌های مختلف مشکلاتی را که پیش خواهد آمد حل کنیم. دور اول تحریم در‌ماه آگوست شروع شده و دور دوم در‌ماه نوامبر یا آبان شروع خواهد شد. باید این موضوع بیشتر بررسی شود. این پروژه تا سال 2022 ادامه پیدا می‌کند و طبیعی است که باید تمام انرژی را صرف این پروژه کنیم تا به خوبی و با موفقیت به پیش برود.