از ایستگاه که بیرون می‌آییم پا سست می‌کنیم و کنار چند نفری که دور گروه موسیقی جمع شده‌اند به صدای سازها گوش می‌سپاریم. گروه موسیقی خیابانی «پرشین» حدود ۲سالی می‌شود که در شمیران موسیقی می‌نوازند و نوای سازشان، همهمه رهگذران میدان تجریش، فریاد دستفروشان و بوق تاکسی‌ها را کمرنگ کرده است. «ادریس غلامی»، «محمد باوی»، «هومن اجتماعی» و «امیرسام» موسیقی را از دوران نوجوانی آموخته‌اند و با هدف شاد کردن مردم و نشاندن لبخندی روی لب عابری هر روز صبح سازشان را کوک می‌کنند. با این گروه موسیقی خیابانی همصحبت شدیم.
ضرباهنگ تند رفت‌وآمد در میدان تجریش با صدای موسیقی آرام می‌گیرد. ترانه‌های قدیمی و جدید یکی پس از دیگری نواخته می‌شود و رهگذران هرکدام بنا به وقت و حوصله و علاقه‌ای که دارند می‌ایستند و با موسیقی همراه می‌شوند. غلامی، ۲۸ ساله، فوق‌لیسانس مهندسی صنایع، گیتاریست گروه است. از ۸سالگی پا به دنیای موسیقی گذاشته و علاوه بر تدریس موسیقی ۷سالی می‌شود که با گروه‌های موسیقی خیابانی همکاری می‌کند. می‌گوید: «موسیقی خیابانی را با این دوستان از محله‌های شرق تهران آغاز کردیم و حالا ۲سالی است به شمیران آمده‌ام. قبلاً موسیقی خیابانی شناخته شده نبود. واکنش مردم این روزها خیلی بهتر است و استقبال می‌کنند.»
- آغاز روز بانشاط
واکنش افراد و عابران به موسیقی خیابانی متفاوت است. برخی دوست دارند و برخی آن را نوعی سدمعبر یا آلودگی صوتی می‌دانند. برخی تأسف می‌خورند که چرا جوانان کار ندارند و از روی بیکاری به موسیقی خیابانی رو آورده‌اند و برخی از اجرای موسیقی زنده در خیابان لذت می‌برند و برای شنیدن موسیقی وقت می‌گذارند. «عباس عباسی» از اهالی قدیم شمیران و محله دزاشیب از شنیدن صدای موسیقی لذت می‌برد اما موسیقی خیابانی را تأیید نمی‌کند و می‌گوید: «هنر این جوانان درخور تشویق است. اما جای آنها گوشه خیابان نیست. باید برایشان فکری کرد و به فکر تأمین آتیه‌شان بود.»
هومن اجتماعی، ۲۸ساله مدرک کاردانی الکترونیک دارد. او که در این گروه موسیقی کاخن (نوعی‌ساز کوبه‌ای) می‌نوازد می‌گوید: «چند سالی است برای کسب درآمد و گذران زندگی، موسیقی خیابانی را هم به کارهایم اضافه کرده‌ام. برخورد مردم در محله‌های مختلف تهران کماکان شبیه هم است. اکثراً دوست دارند و استقبال می‌کنند. یک‌درصد از مردم هم چندان علاقه‌ای ندارند و راغب نیستند.»
امیرسام، ۲۲ساله با مدرک فوق‌دیپلم نوازنده ویولن حرف دوستش را پی می‌گیرد و می‌گوید: «تقریباً همه مردم موسیقی را دوست دارند و با استقبال از کار به ما انرژی می‌دهند. برخی افراد آهنگ‌های درخواستی هم دارند و این یعنی از موسیقی خیابانی لذت می‌برند.» باوی، ۳۰ساله در رشته معماری لیسانس گرفته و نوازنده گیتار است. او می‌گوید: «مردمی که صدای موسیقی را می‌شنوند روزشان را با انگیزه و نشاط بیشتری آغاز می‌کنند. پیش از اینکه به گروه موسیقی بیایم ساعت ۱۱ از خواب بیدار می‌شدم. اما حالا ساعت ۹و نیم اینجا هستم تا کار را شروع کنم.»
- بازنوازی آهنگ‌های خاطره‌انگیز
آهنگ‌های بی‌کلام بازنوازی می‌شود و هرکسی برای خودش زمزمه می‌کند. باوی می‌گوید: «هر ۴نفر ما تجربه خوانندگی هم داریم. اما ترجیح می‌دهیم بازنوازی کنیم نه بازخوانی. تا هرکسی متناسب حال و هوای خودش با آهنگ ارتباط برقرار کند و مجبور به تحمل صدای خواننده نباشد.» قطعات موسیقی نوستالژیک و خاطره‌انگیز و برخی قطعات موسیقی به روز هم که مورد پسند مخاطب باشد نواخته می‌شود. امیرسام می‌گوید: «بیشتر مخاطبان آهنگ‌های خاطره‌انگیز را درخواست می‌کنند.
برخی هم به آهنگ‌های روز علاقه دارند. ما هم به سلیقه مخاطب احترام می‌گذاریم.» برخی مغازه‌داران برای گروه موسیقی کیک و چای می‌آورند و از آنها پذیرایی می‌کنند. اجتماعی می‌گوید: «ارتباط بین گروه موسیقی و مخاطبان، متقابل است. یکی برایمان دعا می‌کند و برخی ما را تشویق می‌کنند. هرچند چشم‌اندازی برای موسیقی خیابانی نداریم تا وقتی که حمایت کافی نباشد.» غلامی درباره آهنگ‌های درخواستی مردم می‌گوید: «هرکسی با هر آهنگی که خاطره داشته باشد از ما می‌خواهد آن را بنوازیم. همین ارتباط مردم با ما یعنی ما را از خودشان می‌دانند و این بهترین دستاورد ماست. فقط ای کاش امنیت هم داشتیم و می‌توانستیم به فردای خودمان مطمئن باشیم.»
- تا وقتی مردم هستند ما هم هستیم
گروه‌های موسیقی خیابانی امنیت کاری ندارند. تا وقتی از ماشین پلیس و شهرداری خبری نباشد می‌توانند به کار خود ادامه دهند. غلامی می‌گوید: «پلیس ما را دستگیر کرد و پیش قاضی رفتیم. قاضی گفت جرمی مرتکب نشدید و برای کارتان مجوز هم ندارید. حال گروه‌های موسیقی خیابانی همین است. ولی ما کارمان را دوست داریم. مردم هم دوست دارند با شنیدن صدای موسیقی راهی محل کارشان شوند و اندکی از استرس‌هایشان کم شود.» باوی هم می‌گوید:
«هم برای حفظ روحیه خودمان و هم برای امرار معاش روزانه این کار را ادامه می‌دهیم. امیدواریم تصمیم‌گیرنده‌ها و مسئولان فکری برای ساماندهی گروه‌های موسیقی خیابانی کنند. زمان، مکان و روزهای مشخصی را برای ما تعیین کنند که دچار مشکل روزانه و همیشگی نباشیم. هدف ما فقط شاد نگه‌داشتن مردم است.» اجتماعی می‌گوید: «تا وقتی مردم هستند ما هم هستیم.»
- «امان‌الله قرایی‌مقدم» جامعه‌شناس:
- ارمغان موسیقی خیابانی شادی در جامعه است
«موسیقی خیابانی پدیده‌ای اجتماعی است، نه آسیب اجتماعی.» این جمله را دکتر «امان‌الله قرایی‌مقدم» جامعه‌شناس می‌گوید. او تأکید می‌کند که موسیقی خیابانی باعث شادی و نشاط در جامعه می‌شود و نباید سعی کنیم این پدیده اجتماعی را مذموم جلوه دهیم.
- قدمت موسیقی خیابانی در پایتخت که این روزها کماکان در محله‌های مختلف تهران شاهد هستیم به چه زمانی برمی‌گردد؟
موسیقی خیابانی قدمت دیرینه‌ای در جوامع دارد. نیم قرن پیش هم در تهران موسیقی خیابانی داشتیم. به‌عنوان مثال «رضا محجوبی» هنرمند موسیقیدان، در خیابان‌های تهران ساز می‌زد. اصولاً هنرمندان عرصه موسیقی و شعر از متن جامعه و دل همین خیابان‌های شهر برای هنر خود بهره می‌برند و ایده می‌گیرند.
- شنیدن صدای موسیقی گروه‌های موسیقی خیابانی در کنار مترو و مراکز خرید و خیابان‌های تهران می‌تواند در آرامش و شادی رهگذران تأثیرگذار باشد؟
قطعاً همین‌طور است. زیرا موسیقی در ذات خود آرام‌بخش و شادی‌آفرین است. موزیسین‌های خیابانی چهره شهر را زیباتر می‌کنند. باید آنها را تشویق کنیم. چون مردم را شاد می‌کنند. کاسبی که برای دقایقی صدای موسیقی را می‌شنود و سر کارش می‌رود حتماً با مشتری بهتر برخورد می‌کند و خوش‌اخلاق‌تر است.
- نگاه آسیب اجتماعی بودن این پدیده از اینجا ناشی می‌شود که آنها به دلیل بیکاری به نوازندگی در خیابان رو آورده‌اند. موافقید؟
بیکاری که متأسفانه در جامعه ما کم هم نیست باعث فساد و آسیب اجتماعی می‌شود. در حالی که هنرمندان موسیقی خیابانی مشغول کار هستند و مردم هم اگر پولی به آنها می‌دهند با رضا و رغبت و طیب خاطر است. یادمان باشد که موسیقی و هر پدیده اجتماعی که مردم را شاد کند و آرامش روحی برایشان بیاورد برای جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی مؤثر است.