وقتی از مشکلات زیست‌محیطی کهریزک صحبت می‌شود ذهن‌ها به سمت مرکز دفن زباله می‌رود، اما این بخش شهرستان ری از مشکلات زیست‌محیطی دیگری مانند واحدهای غیرمجاز و آلاینده‌ای چون کوره‌های ذوب سرب، چربی‌سوزی‌ها، کارخانه‌های ضایعات پلاستیک و زغال‌سوزی‌ها نیز رنج می‌برد. موضوعی که این روزها اهالی روستای «دوتویه سفلی» را رنج می‌دهد، تغییر کاربری غیرقانونی دامداری‌ها و تبدیل آن به کارگاه‌های بازیافت است. حضور و فعالیت واحدهای بازیافت پلاستیک از حدود ۵سال گذشته تاکنون خسارت و معضلات زیست‌محیطی زیادی را به روستای دوتویه سفلی تحمیل کرده که باعث نارضایتی ساکنان این روستا شده است. برای پیگیری مشکل کارگاه‌های بازیافت پلاستیک به همراه «زهره عبادتی» رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان ری از این واحدها بازدید کردیم.
ساعت ۱۰ است. قرار است همراه با رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان ری بازدیدی از کارخانه‌های بازیافت پلاستیک روستای دوتویه سفلی داشته باشیم. جاده طولانی روستا را طی می‌کنیم. جاده‌ای که در دوطرف آن واحدهای مختلف دامداری و صنعتی خودنمایی می‌کند. به روستای دوتویه سفلی نزدیک می‌شویم. این روستا حدود هزار هکتار زمین کشاورزی دارد، اما این روزها حال کشاورزی در این روستا به دلیل حضور کارگاه‌های بازیافت پلاستیک خوب نیست.
دهیار روستای دوتویه سفلی سال‌هاست که مشکلات زیست‌محیطی را که به روستا تحمیل شده با جدیت دنبال می‌کند. او می‌گوید: «یکی از معضلات پنهان روستای ما وجود کارگاه‌های بازیافت پلاستیک است که تأثیرات زیست‌محیطی غیرقابل جبرانی را برای کهریزک در پی داشته است. چندسالی است که تعداد زیادی از این کارگاه‌ها بین روستا و واحدهای دامداری جا خوش کرده‌اند. درگذشته تعدادی واحد دامداری در اطراف روستا وجود داشت که به شیوه سنتی اداره می‌شد. به مرور زمان این واحدها جمع شدند و قرار شد که با همکاری فرمانداری، دامداری‌های سنتی به انبار تبدیل شوند، اما عملی نشدن این طرح باعث شد که مالکان دامداری‌ها، ملک‌های خود را به‌عنوان کارگاه‌های بازیافت پلاستیک اجاره دهند و این مشکل زیست‌محیطی را برای اهالی روستای دوتویه به ارمغان بیاورند.»
«سیدرضا حسینی» واحدهای پسماند پلاستیک را به ما نشان می‌دهد و می‌گوید: «این واحدها، پلاستیک را با نمک شست‌وشو می‌دهند و آب شور حاصل از این شست‌وشو وارد آب‌های سطحی زمین‌های کشاورزی شده که بالا رفتن سختی آب و آلودگی زمین را به دنبال دارد. علاوه بر این پساب کارخانه‌های بازیافت پلاستیک حاوی چربی است و این چربی‌ها محفظه‌های زمین را می‌پوشاند و باعث می‌شود آب روی زمین باقی بماند و همین موضوع باعث شده که برخی از زمین‌های کشاورزی قابل کشت نباشد.
حتی آب شور به آب‌های زیرزمینی هم نفوذ می‌کند و آلودگی آب‌های زیرزمینی را به همراه دارد.» در سال‌های گذشته به همت کشاورزان روستا کانالی به طول یک و نیم کیلومتر و عمق ۳متر برای ورود آب‌های سطحی به زمین‌های کشاورزی ساخته شد، اما اکنون به مکانی برای تجمع آب‌های تصفیه نشده این کارخانه‌ها تبدیل شده است. پسماند حاصل از فعالیت واحدهای بازیافت پلاستیک به مرور زمان در این کانال جمع شده و نه فقط منظره زشتی از تجمع پسماند و لجن ایجاد کرده، بلکه بوی مشمئزکننده‌ای را هم در روستا به وجود آورده است.
- تپه‌های پسماند در روستا
تا چشم کار می‌کند در اطراف روستا تپه‌هایی از انواع پسماند به‌خصوص پلاستیک دیده می‌شود که آلودگی زیست‌محیطی و بصری را به وجود آورده است. ماشین‌های حمل زباله از تاریکی شب استفاده کرده و به جای تخلیه پسماند در مرکز دفن پسماند آنها را کنار جاده روستا رها می‌کنند. مشکلات حاصل از این پسماندها سال‌هاست که به یکی از دغدغه‌های اهالی روستای دوتویه سفلی تبدیل شده است. «بهمن سمیعی» عضو شورای روستای دوتویه می‌گوید:
«بارها با مسئولان کارخانه‌های بازیافت پلاستیک جلسه داشتیم و پیشنهاد دادیم که سطل‌های مکانیزه زباله از سوی دهیاری در اختیار آنها قرار بگیرد و هفته‌ای ۲ـ ۳ مرتبه با ماشین‌های مخصوص جمع‌آوری شود، اما این واحدها در مقابل این پیشنهاد مقاومت می‌کنند. آنها پسماند کارخانه را در خودروها بار می‌زنند و این ماشین‌ها به دلیل پرداخت هزینه کمتر به جای اینکه پسماندها را به مرکز دفن زباله ببرند، آنها را کنار جاده رها می‌کنند.» دهیار روستا، در ادامه سخنان سمیعی می‌گوید:
«نخاله‌ها خارج از بافت روستایی تخلیه می‌شود و از حیطه مسئولیت‌های دهیاری خارج است. با این حال جمع‌آوری نخاله‌ها در نهایت به دوش دهیاری می‌افتد که هزینه‌بر است، درصورتی که می‌توان از این بودجه برای آبادانی روستا استفاده کرد. اگر بخشداری مسئولیت حریم روستا را تاحدودی به دهیاری واگذار کند، می‌توانیم همانند طرح هادی، این فضاها را مدیریت کنیم.» به گفته حسینی رسیدگی به بافت خارج از روستا بر عهده شورای بخش و بخشداری است، اما آنها نیروی اجرایی ندارند و وظیفه‌شان نظارتی است. حسینی می‌گوید: «برای حل این مشکل پیشنهاد ما این است که اداره محیط‌زیست این واحدها را شناسایی و به آنها اعلام کند که دامداری‌ها وکارگاه‌های صنعتی از این به بعد باید برای انتقال پسماند خود با یکی از مراکز قرارداد داشته باشند که مرتب این پسماندها جمع‌آوری شود و مشکلی برای محیط‌زیست به وجود نیاورد.»
- حل مشکلات با مشارکت همه نهادها
زهره عبادتی-رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان ری
رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان ری با مشاهده مشکلات زیست‌محیطی که روستای دوتویه سفلی را احاطه کرده و همچنین کاربری غیرقانونی دامداری‌های خارج از بافت روستایی می‌گوید: «عدم پیگیری و نظارت دستگاه‌های متولی باعث آلودگی محیط‌زیست بخش کهریزک شده است. تغییرکاربری این واحدها به بخشداری کهریزک و اداره جهاد کشاورزی شهرستان ری مرتبط می‌شود و ما اکنون به‌عنوان متولی محیط‌زیست مدعی هستیم که بی‌توجهی به این واحدها نابودی محیط‌زیست را فراهم کرده است.»
«زهره عبادتی» ادامه می‌دهد: «در بحث پسماند، قانون برای بخشداری تکلیف اجرایی تعیین کرده اما متأسفانه بخشداری‌ها آن‌طور که باید این مسئله را پیگیری نمی‌کند. براساس قانون مدیریت پسماند، دهیاری‌ها در حوزه روستا، شهرداری‌ها در حوزه شهر و بخشداری‌ها در حوزه بخش باید نظارت داشته باشند.» عبادتی افزود: «در سال ۱۳۸۳ قانون مدیریت پسماند آیین‌نامه‌ای را مصوب کرد که براساس آن دهیاری‌ها می‌توانستند دوره‌های ضابطان را بگذرانند. دهیاری‌هایی که دوره‌های ضابطان را پیش مقام قضایی گذرانده باشند ضابط قوه قضائیه محسوب می‌شوند. از این‌رو دهیاری روستای دوتویه سفلی با گذراندن این دوره‌ها می‌تواند به‌عنوان ضابط قوه قضائیه جلو هرگونه تخلف زیست‌محیطی را بگیرد، اما متأسفانه در بخش‌های شهرستان ری هنوز یک دهیار دوره‌های ضابطان را ندیده است و این موضوع باعث شده دست دهیاری‌ها بسته باشد و نتوانند در این مورد ورود کنند. با این حال آماده‌ایم در کنار دیگر نهادها برای حل این مشکل ورود و آن را ریشه‌ای برطرف کنیم.»