به گزارش خبرگزاری فارس، نشست تخصصی «دیالوگ بدون مرز» با موضوع رابطه متقابل تئاتر ایران و فرانسه در حالی در خانه تئاتر برگزار شد که ژان کلود کریر به دلیل بیماری ناگهانی نتوانست در این نشست حضور پیدا کند و پیامی ویدئویی برای این نشست ارسال کرد.
ابتدای مراسم، امین عظیمی، منتقد تئاتر و عضو انجمن منتقدان، نویسندگان و پژوهشگران تئاتر که گرداننده این برنامه بود، توضیحاتی راجع به برنامه ارائه کرد و از سخنران اصلی برنامه دعوت به سخنرانی کرد.
احمدرضا خاکی، استاد دانشگاه و کارگردانی که تاکنون دو نمایشنامه از ژان کلود کریر را به روی صحنه برده است، سخنران نخست این نشست بود که درباره رابطه تئاتر متقابل تئاتر ایران و فرانسه سخن گفت.
وی نخست به شرایط دیپلماتیک ایران و فرانسه در دوران استعمار اشاره کرد و آشنایی فرانسوی‌ها با فرهنگ ایران را مربوط به لشکرکشی ناپلئون به مصر و یافتن راهی برای ورود به هند دانست و افزود: ایران در آن زمان در مسیری قرار داشت که از نظر سیاسی برای دولت‌های دیگر اهمیت زیادی داشت و توجه آنها را به خود جلب کرد؛ همین مسئله موجب برقراری رابطه ایران و فرانسه شد و آشنایی آنها با فرهنگ و تئاتر ایران را رقم زد.
خاکی در ادامه مهم‌ترین دوره تاریخی نمایشی ایران را مربوط به دوره قاجار دانست و گفت: در همین زمان است که با حضور تعداد زیادی سفرنامه‌نویس خارجی در ایران روبرو می‌شویم و ستایش‌های محققان و پژوهشگران و نویسندگان فرانسوی از تعزیه را شاهد هستیم که توسط آنها به مخاطب فرانسوی معرفی شده است.
کارگردان نمایش‌های کریر، سفر ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه به اروپا را دو عامل بسیار تاثیرگذار بر تئاتر ایران دانست و افزود: ساخت تکیه دولت و حتی شکل ظاهری آن هم متاثر از این سفرها بوده است؛ اما تئاتر به شکل مدرن آن با تاسیس دارالفنون اتفاق می‌افتد که برای اولین بار نمایشنامه‌های مولیر توسط بازیگران فرانسوی و به زبان فرانسه در آن اجرا می‌شود و این شروع تئاتر به در ایران به آن مفهومی است که مد نظر ما است.
خاکی در پایان سخنان خود بر لزوم تحقیق و پژوهش برای از بین بردن خلاء های پژوهشی و افزودن بر دانسته‌های خود از تئاتر جهان و فرانسه هستیم برای از بین بردن فاصله ها هستیم.
در ادامه مراسم قطب‌الدین صادقی کارگردان و استاد دانشگاه نیز علاوه بر تعزیه بر تئاتر روحوضی اشاره کرد و گفت: ما در ایران ذخایر نمایشی بسیاری داریم؛ اما آنچه که مهم است این است که در زمان قاجار ما تئاتر مداخله‌گر و منتقد نداشته ایم که بتواند فساد قاجار و نظام حاکم را افشا کند و به همین دلیل به سوی تئاتر مدرن رفتیم.
صادقی افزود: ما در دیالوگ دنبال شبیه شدن نمی‌گردیم بلکه دنبال «ضد» هستیم و از انتقاد و دیالوگی که از تئاتر فرانسه و دیگر کشورها کسب کرده‌ایم دور شده‌ایم. در دیالوگ باید چیزی به دست بیاوریم نه اینکه چهارنعل شبیه آنها شویم.
- توصیه هنرمند فرانسوی به نمایشنامه‌نویسان ایرانی
در ادامه ویدئویی از ژان کلود کریر پخش شد که در بیمارستان ضبط شده و برای این نشست فرستاده شده بود او در این پیام آمده بود:
بسیار خرسندم در کشوری هستم که سال‌های زیادی است آن را به دلایل متعددی می‌شناسم؛ اول اینکه با «نهال تجدد» زنی ایرانی و فرهیخته و بزرگ ازدواج کردم و سپس عطار که به فرانسه ترجمه شده است. از این متن شاعرانه به درخواست پیتر بروک که ۳۵ سال با او کار کردم نمایشنامه «مجمع پرندگان» را سال ۷۹ و برای او نوشتم که در کشورهای زیادی از جمله ایران کار شد و به زبان فرانسه هم ترجمه شد. من با این متن رابطه شخصی و عمیق و عاطفی برقرار کرده و بارها به آن رجوع کردم و این یکی از دلایل مهم وابستگی من به ایران بود. وابستگی دیگری به کشور هندوستان هم داشتم که در مورد آن بسیار کار کردم.
وی سپس به شیوه کار کردن درباره متن عطار اشاره کرد و گفت: این متنی بود که سال‌ها می‌شناختیم اما هیچ‌گاه تصور اینکه نمایشنامه‌ای از آن بسازیم را در ذهن نداشتیم. ما این متن را می‌شناختیم و از آن استفاده می‌کنیم تا به بازیگران جزئیات آوایی و تمرین‌های بدنی بدهیم. مثل شبیه‌سازی پرواز پرندگان خیلی برایمان مفید و کاربردی بود.
کریر در ادامه گفت: تئاتر قدیمی‌ترین شیوه هنرهای نمایشی است. چراکه تنها نیاز به یک موجود زنده در برابر گروهی دیگر دارد و قبل از تمامی هنرها وجود داشته است و به همین خاطر زنده‌ترین نوع هنرهاست. چیزی که تعجب‌آور است این بوده که تئاتر نه تنها نمرده بلکه امروز به طرز شگفت‌آوری مبدع و غیر منتظره است و مثل موجودات زنده مثل خود ما در تمامی جهان حرکت می‌کند. می‌خواستم امروز در خصوص این مسئله با شما سخن بگویم اما متاسفانه بیماری، کهولت سن و خستگی، فصل دیگری را رقم زد. در نهایت می‌توانم به شما بگویم به شمایی که تصمیم گرفتید در حوزه تئاتر کار کنید که شما در شکلی از نمایش هستید که قدیمی‌ترین و در عین حال جدیدترین نوع نمایش است. شکلی که نه تنها به گفته پیتر بروک اجازه نشان دادن را می‌دهد بلکه تداعی‌گر نیز هست. با چند ژست چند رنگ و حتی چند کلمه می‌توانیم گاهی در فضایی محدود دنیایی را تداعی کنیم.
او در پایان توصیه کرد: خیلی به نمایشنامه‌های گذشته رجوع نکنید؛ باید آنها را شناخت به خصوص نمایشنامه‌های بزرگ کلاسیک و نمایشنامه‌های یونانی را اما سعی کنید که در بطن داستان‌های سنتی و اساطیری ایرانی کارهای جدید خلق کنید.
حجت‌الله ایوبی دبیر کمیسیون ملی یونسکو در ایران نیز در ادامه با اشاره به اینکه هفده سال است که با ژان کلود کریر دوست است گفت: ایشان علیرغم بیماری بسیار علاقه مند بود که در این برنامه شرکت داشته باشد اما وضعیت ایشان موجب شد که پزشکان این اجازه را به ایشان ندهند.
او افزود: کریر علاقه فراوانی به ایران دارد با اینکه دسترسی به کریر برای فرانسوی‌ها هم دشوار است اما تاکنون هرکجا پرچم و فرهنگ ایران مطرح بوده در آن حضور پیدا کرده است. حتی چند سال پیش می‌گفت بگذارید من با مدیران فرهنگی ایران صحبت و قانع‌شان کنم تئاتر و سینما خطری برای هیچ حکومتی نیست! ایشان معتقد است تئاتر و سینمایی می‌تواند به همه جای دنیا سر بزند که از یک جایی آمده و اصالت داشته باشد.
ایوبی در پایان گفت: من از طرف آقای ژان کلود کریر ماموریت دارم از حاضران در این برنامه قدردانی کنم.
در پایان مراسم نیز شهرام گیل آبادی مدیرعامل خانه تئاتر از اهداء نشان عالی خانه تئاتر به ژان کلود کریر خبر داد که پس از برنامه توسط او، ایرج راد و بهزاد فراهانی به نمایندگی از اعضای خانه تئاتر در بیمارستان گاندی به این هنرمند پیشکسوت و نمایشنامه نویس بزرگ فراسوی اهدا شد.
در این برنامه ایرج راد، بهزاد فراهانی، اصغر همت، مسعود دلخواه، منصور خلج، رویا تیموریان، آتیلا پسیانی، صدرالدین زاهد، مریم کاظمی، محمد ساربان، اصغر دشتی، فیلیپی بن تژراه، نماینده سفارت فرانسه و بسیاری از اعضاء هیئت مدیره های انجمن های خانه تئاتر و علاقمندان حضور داشتند.