به گزارش ایسنا، گاندو تنها تمساح موجود در ایران، در جنوب شرق ایران، سیستان و بلوچستان عمدتا در جنوب شرق آسیا از بلوچستان تا هندوستان و سیلان و پاکستان غربی پراکنده شده است.
بر اساس آخرین طبقه‌بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN)، این موجود در سال ۲۰۱۷ در لیست زرد این اتحادیه، گروه آسیب‌پذیر (VU) طبقه‌بندی شده است؛ عمده‌ترین دلیل آسیب‌پذیری، تخریب و تصرف زیستگاه این جانور در کشورهای جنوب شرق آسیا و در سیستان و بلوچستان ایران، خشکسالی فراگیر است.
بلوچستان میزبان ۳۹۸ سر گاندو
مدیرکل حفاظت از محیط زیست سیستان و بلوچستان می‌گوید: بر اساس آخرین سرشماری ما، هم اکنون ۳۹۸ سر تمساح پوزه کوتاه تالابی در محدوده عمدتا شهرستان‌های سرباز و با پراکندگی کم‌تر به ترتیب در چابهار، سراوان و نیکشهر زندگی می‌کند.
وحید پورمردان می‌افزاید: تمرکز عمده این موجود در کنار بخش جنوبی بزرگ‌ترین رودخانه سیستان و بلوچستان؛ رودخانه سرباز است که بیشتر در محدوده شهرستان سرباز و چابهار است؛ سرشماری ما محل تجمع این موجود را در رودخانه‌های باهوکلات، سرباز، کاجو و برکه‌های پیر سهراب، آزادی، کلانی، درگس، گزمنزل، هوت کت و سد پیشین برآورد کرده است که از میان آن‌ها عمده تمرکز آن در کنار سد پیشین شهرستان سرباز است.
وی تصریح می‌کند: محدوده‌ای که تمساح پوزه کوتاه تالابی در آن زندگی می‌کند از سال ۱۳۴۹ در لیست مناطق حفاظت شده ایران به وسعت ۴۵۶ هزار هکتار آمده است؛ ما در این محدوده وسیع با کمبود شدید نیرو و امکانات برای حفاظت از این گونه باارزش و دیگر گونه‌های موجود در چرخه غذایی مواجه‌ایم و عمدتا از مردم محلی استفاده می‌کنیم؛ در این منطقه ۴۶۵ هزار هکتاری دو پاسگاه محیط‌بانی و تنها ۲ محیط‌بان حضور دارند و این در حالی است که برای حفاظت از این گونه جانوری نیاز به حداقل ۱۲ نیرو، امکانات و تجهیزات به‌روز زنده‌گیری تمساح و هم‌چنین تأمین خودروهای مناسب است.
مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان با بیان این که غذای اصلی این تمساح به طور عمده ماهی، لاک پشت، پرندگان آبزی و لاشخورها است، می‌گوید: در این منطقه حفاظت شده علاوه بر تمساح نادر پوز کوتاه تالابی (گاندو)، ۱۹۲ گونه پرنده، ۲۸ گونه پستاندار، ۷۱ گونه خزنده و ۱۵۰ گونه گیاهی در چرخه طبیعی آن زندگی می‌کنند.
خشکسالی فراگیر اصلی‌ترین تهدید برای گاندو
مدیرکل مدیریت بحران سیستان و بلوچستان می‌گوید: سیستان و بلوچستان با افت بارش ۷۴ درصدی نسبت به سال گذشته در صدر کم‌بارش‌ترین استان در میان ۳۱ استان ایران است.
عبدالرحمن شهنوازی می‌افزاید: هم اکنون بر اساس آخرین آمارها ۱۰۰ درصد مساحت سیستان و بلوچستان دچار خشکسالی است؛ ۷۳.۲ درصد مساحت استان گرفتار خشکسالی شدید، ۰.۹ درصد خشکسالی بسیار شدید و ۲۵ درصد نیز دچار خشکسالی متوسط شده است.
افت بارش و خشکسالی فراگیر در سیستان و بلوچستان یعنی در خطر قرار گرفتن رودخانه سرباز به عنوان بزرگ‌ترین رودخانه فصلی سیستان و بلوچستان و زادگاه گاندو است.
مدیرکل محیط زیست سیستان و بلوچستان می‌گوید: خشکسالی‌های همه‌جانبه و فراگیر سیستان و بلوچستان که طی سال‌های اخیر به اوج خود رسیده مهم‌ترین تهدید برای این تمساح است. با خشک شدن هوتگ‌ها (گودال‌های دست‌ساز آب در بلوچستان) و بخشی از رودخانه بزرگ سرباز برنامه زنده‌گیری این تمساح‌ها از سوی محیط‌زیست و انتقال آن‌ها به مناطق دارای آب و یا مرکز نگهداری و تیمار محیط‌زیست "ریکوکش" در دستور کار است.
وحید پورمردان می‌افزاید: هم‌چنین با توجه به خشک شدن رودخانه سرباز در خشکسالی‌های سال‌های گذشته به‌صورت مرتب پیگیر حق‌آبه زیست‌محیطی این موجود نادر در برکه‌ها و هوتگ‌ها از سدهای بالادست مانند سد پیشین بوده و هستیم.
جنگ انسان و تمساح برای بقا
خطر خشکسالی برای تمساح پوزه کوتاه تالابی جدی است تا جایی که به رقابت میان انسان و حیوان برای بقا تبدیل شده است؛ مردم روستاهای اطراف منطقه حفاظت شده تمساح پوزه کوتاه تالابی سال‌ها با این حیوان نوعی همزیستی داشتند و از آنجایی که روستاهای اطراف محدوه حفاظت شده این تمساح عمدتا محروم و فاقد شبکه آبرسانی هستند، از منابع مشترک آب رودخانه سرباز که شامل برکه‌ها و هوتگ‌های (گودال‌های دست‌ساز آب در بلوچستان) اطراف می‌شود، هر دو به صورت مشترک استفاده می‌کردند اما در سال‌های اخیر با فراگیر شدن خشکسالی در سیستان و بلوچستان تمساح‌ها دیگر احساس همزیستی نمی‌کنند و برای بقایشان می‌جنگند.
تیر سال ۹۵ یک کودک ۱۰ ساله هنگامی که برای استفاده از آب برکه‌ای در روستای کشاری شهرستان سرباز در جنوب سیستان و بلوچستان و یکی از زیستگاه‌های تمساح به آنجا رفت، طعمه تمساح شد و جان خود را از دست داد. این حادثه نشان داد تمساح با خشکسالی‌های فراگیر و سخت برای بقای خود می‌جنگند چرا که نمود چنین حادثه‌ای به گواه محلیان نادر بوده است.
اما باید گفت با بارندگی‌های اخیر در جنوب سیستان و بلوچستان و با آبگیری برکه‌ها و رودخانه‌ها تا حدودی خطر خشکسالی از زیستگاه این حیوان کاسته شده است.
هرچه باشد، گاندو، تنها تمساح ایران و یکی‌از نادرترین تمساح‌های جهان در خطر انقراض است؛ از زمانی که اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) این موجود را در لیست زرد قرار داده، عزمی جهانی از پاکستان تا اندونزی و مالزی برای حفاظت از آن در حال اجراست؛ عزمی که اگر با تعلل ایران، یکی از زیستگاه‌های اصلی این موجود، رو به رو شود، بدون شک برای ایران در جوامع بین‌المللی و زیست‌محیطی وجه خوبی نخواهد داشت.