و آن‌را تهدیدکننده سلامت مردم این شهر در سال‌های آتی می‌دانند و در شرایطی که به گفته کارشناسان، زیر‌زمین شهر تهران کم‌کم در حال تبدیل شدن به استخر فاضلاب است، خبر شوک‌آور جدیدی طی هفته پیش منتشر شد:
30درصد ساکنان جنوب پایتخت، در معرض استفاده از آب آلوده به نیترات قرار دارند. داوود مولایی، مدیرعامل شرکت آب‌و‌فاضلاب استان تهران هفته گذشته در جلسه شورای شهر حضور یافت تا با اعلام این خبر توجه مدیریت شهری و همچنین رسانه‌ها را به این نکته جلب کند که ساماندهی شبکه آب و فاضلاب تا چه حد مغفول مانده است.
بعد از انتشار این خبر نیز سازمان بازرسی کل کشور ضمن هشدار درباره کیفیت آب شرب اعلام کرد که میزان نیترات موجود در آب بیش از حد استاندارد بوده و حتی در برخی از شهرستان‌های کشور فاجعه‌آمیز است. در گزارش سازمان بازرسی آمده بود: سنجش میزان نیترات در بیش از 5 هزار حلقه چاه نشان می‌دهد که تنها 29 درصد آن‌ها در محدوده استاندارد قرار دارند.
جنوب پایتخت آلوده‌تر است!
کـارشنـاسان محیـط‌زیسـت، آلاینده‌های آب‌های تهران را نیترات و فسفات با درصدهای بین 25تا 45 درصد عنوان می‌کنند.
همچنین بالاترین میزان نیترات به‌ترتیب در مناطق جنوبی با 45میلی‌گرم در لیتر، جنوب غربی با 35میلی‌گرم در لیتر و شرق تهران با 25میلی‌گرم در لیتر مشاهده شده است و در مناطق شمال تهران به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و سرریز جمعیت به طرف جنوب کمترین میزان این آلاینده‌ها گزارش شده است.
دکتر ایرج خسرونیا، رئیس جامعه پزشکان داخلی ایران در گفت‌وگو با همشهری، ضمن تأکید بر این که در حال حاضر میزان نیترات در شهر تهران و به‌خصوص در جنوب آن 3 برابر بیشتر از حد استاندارد است، می‌گوید: این میزان باید 10 میکروگرم در هر 100سی‌سی باشد اما به‌نظر ما چند برابر بیش از حد طبیعی است.
به گفته وی مهم‌ترین عارضه نیترات در بدن اختلال در سامانه اکسیژن‌رسانی است. دکتر خسرونیا ادامه می‌دهد: کسانی که به میزان زیادی از آب حاوی نیترات استفاده می‌کنند، این ماده روی گلبول‌های قرمز آن‌ها می‌نشیند که به تدریج و در نتیجه این اتفاق اکسیژن‌رسانی به نسوج هم مختل می‌شود به‌طوری که اکسیژن به میزان کافی به قلب، ریه و مغز نمی‌رسد.
رئیس جامعه پزشکان داخلی با اشاره به این که در نتیجه این اتفاق، شخص دچار اختلال حواس می‌شود، توضیح می‌دهد: درد ناحیه قلب، تنگی نفس و اختلال حواس از عوارض مهم وجود نیترات در بدن هستند که گاهی اوقات تشخیص علت این عوارض برای پزشک هم دشوار است.
وی در توضیح دیگر عوارض نیترات ادامه می‌دهد: تأثیر نیترات در خون را هم نباید نادیده گرفت چون این ماده با هموگلوبین ترکیب می‌شود و اکسیژن‌رسانی را مختل می‌کند، علاوه بر این که به‌خصوص در کودکان منجر به بروز بیماری موسوم به Bluebaby می‌شود که همراه با تغییر رنگ لب‌ها و زبان است و اگر سریعا به آن رسیدگی نشود، منجر به مرگ نوزاد خواهد شد.
همچنین به گفته وی زمانی که درصد نیترات در آب از 50 درصد بالاتر برود، موجب اختلال گاستریت و بروز سرطان گوارش در افراد می‌شود که این بیماری در افرادی که مشکلات گوارشی دارند، شایع‌تر است.
به عقیده رئیس انجمن پزشکان داخلی وجود هر گونه املاحی در آب و مواد غذایی موجب بروز مسمومیت در افراد می‌شود و این مسمومیت‌ها به اشکال مختلف بروز می‌کند، اما با این همه در حالت کلی وجود این ترکیبات موجب ایجاد کم‌خونی، سیانوز، اختلال تنفسی، اسهال و یبوست شده و در درصدهای بالاتر در مغز رسوب خواهد کرد.خسرونیا ضمن هشدار به کسانی که از آب چاه استفاده می‌کنند به‌خصوص در روستاهای اطراف شهرهای بزرگ و به‌ویژه پایتخت، می‌گوید: با این که سازمان آب اعلام کرده که خطر نیترات در تهران جدی نیست و مردم حاشیه شهرها هم از آب چاه استفاده نمی‌کنند، اما چنین چیزی اصلا درست نیست و هنوز منبع آب شرب خیلی از مردم آب چاه است.
نیترات از کجا می‌آید؟
به عقیده کارشناسان مهم‌ترین مشکل در شهرهای بزرگ این است که فاضلاب با کندن چاه‌های متعدد به این چاه‌ها نفوذ می‌کند و با آب شرب مصرفی مردم ترکیب می‌شود، در حالی‌که در کشورهای دیگر فاضلاب در فضای زیر زمین آزاد گذاشته نمی‌شود، بلکه در یک محفظه آن را جمع کرده و به‌طور کلی تخلیه و جمع‌آوری می‌کنند.
مهندس اکبر رحمانی، کارشناس بهداشت محیط نیز ضمن تأیید آلودگی آب تهران به نیترات، البته میزان آن را بر خلاف دیگر کارشناسان بحرانی نمی‌داند و معتقد است: اعلام آمار اینچنینی تنها منجر به جو‌سازی شده و نگرانی مردم را افزایش می‌دهد چون بحران آب آلوده به نیترات در تهران آنقدر‌ها هم جدی نیست.
رحمانی با اشاره به این که نیترات‌های موجود در پساب‌ها حاصل استفاده از شوینده‌ها است، توضیح می‌دهد: انواع شوینده‌ها کلا دارای ترکیبات نیتروژن هستند و از سمیت بالایی برخوردارند و این ترکیبات هم به شدت اکسیژن موجود در آب را تخریب می‌کنند چون آزاد هستند.
وی با بیان این که پایین آمدن حجم اکسیژن هم در مرحله اول منجر به از بین رفتن آبزیان می‌شود، ادامه می‌دهد: علاوه بر این افزایش نیترات منجر به رشد سریع خزه‌ها و گیاهان آبزی می‌شود که این گیاهان هم با سرعت زیادی اکسیژن آب را مصرف می‌کنند.
اما به عقیده رحمانی، از همه مهم‌تر این است که نیترات منجر به تخریب منابع آب‌های سطحی و زیرسطحی می‌شود؛ آب‌هایی که آب شرب مردم هستند و اگر مقدار نیترات در این آب‌ها بیش از حد استاندارد باشد، تصفیه آن هم برای تصفیه‌خانه‌ها مشکل می‌شود.
رحمانی با بیان این که به هر حال در تهران و شهرهای بزرگ، آبیاری فاضلاب‌ها با همین آب‌ها است و نیترات موجود در آب‌ها مطمئنا در گیاهان جذب می‌شود و مسلما وارد بدن انسان هم می‌شود، تأکید می‌کند: نیترات علاوه بر این که در دراز مدت خاصیت سرطان‌زایی دارد، اگر میزانش بالا باشد، در بافت‌های بدن آبزیان رسوب می‌کند و وقتی مردم از این ماهی‌ها استفاده می‌کنند، نیترات وارد بدن آن‌ها می‌شود که اولین حالتش مسمومیت شدید است و در مراحل بعدی فرد باید منتظر عوارض و نارسایی‌های کلیوی، اگزمای پوستی و در نهایت سرطان باشد.
این کارشناس بهداشت محیط خاطرنشان می‌کند: بنابراین در تمام دنیا سامانه‌هایی تحت عنوان برکه‌های هوازی لاگن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند که 99 درصد عوامل بیماری‌زا را حل می‌کنند و در پاره‌ای موارد از حوضچه‌های ته‌نشین برای از بین بردن مواد معلق استفاده می‌شود اما در کشور ما تنها تصفیه‌خانه‌ها قادر به تصفیه چنین آبی هستند در حالی‌که اقدامات لازم جهت جمع‌آوری فاضلاب هیچ گاه جدی گرفته نمی‌شوند.