درباره علائم بیماری پارکینسون، چگونگی شروع و روند بیماری، میزان شیوع، چگونگی تشخیص و راه‌های درمان و از همه مهمتر راه‌های پیشگیری از پارکینسون با دکتر فرزاد اشرافی، متخصص مغز و اعصاب، رییس بخش مغز و اعصاب بیمارستان شهدای تجریش، گفتگو کرده ایم.
فرزاد اشرافی، رییس بخش مغز و اعصاب مرکز تحقیقات جراحی اعصاب عملکردی بیمارستان شهدای تجریش و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم است.
- علائم پارکینسون چیست و روند شروع بیماری چگونه است؟
آهستگی و کندی در شروع حرکت معمول روزانه، توقف در حرکات اندام، کاهش حرکات خودبه خود دست‌ها در حین راه رفتن، سفتی در اندام‌ها و لرزش اندام که بیشتر در حین استراحت وجود دارد از نشانه‌های این بیماری ناتوان‌کننده است. البته معمولا در حین فعالیت و کارکردن، لرزش دست‌ها وجود ندارد و لرزش بیشتر در انگشتان دست، بازو و گاهی نیز در پاها مشاهده می‌شود.
علائم لرزش و کندی و سفتی اندام بیشتر از یک طرف بدن شروع می‌شود و به تدریج علائم دوطرفه می‌شود.
از علائم دیگر، این بیماری می‌توان به کاهش حرکات صورت، کاهش تعداد پلک زدن، اختلال در نوشتن، صحبت کردن آهسته و با توان پایین اشاره کرد.
اختلال تعادل در وضعیت بدن از علائم دیررس پارکینسون است. به طور مشخص در افراد مبتلا، فلج اندام وجود نداشته و قدرت عضلات نرمال است، گاهی قبل از شروع لرزش و کندی حرکات، درد مفاصل و عضلات در بیماران مبتلا به پارکینسون وجود دارد.
- آیا در پارکینسون فقط علائم حرکتی وجود دارد؟
در بیماران مبتلا به پارکینسون، علاوه بر علائم حرکتی، علائم دیگری مثل اضطراب و افسردگی، اختلال ادراری، یبوست، اختلال بویایی، اختلال خواب و کاهش وزن هم مشاهده می‌شود.
- این بیماری در چه سنینی بیشتر مشاهده می‌شود؟ شیوع این بیماری در مردان بیشتر است یا در زنان؟
شیوع پارکینسون، در سنین بین ۵۰ تا ۶۹ سال است و با افزایش سن، شیوع آن بیشتر می‌شود. این بیماری به ندرت زیر ۵۰ سال رخ می‌دهد.
شیوع بیماری ۱۷ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر و در افراد بین ۷۹-۷۰ سال، ۹۳ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر است.
این بیماری در مردها کمی بیشتر از زنان است.
- آیا بروز بیماری پارکینسون ژنتیکی است؟
این بیماری، ممکن است ارثی باشد ولی در تعداد کمی از افراد که زیر ۵۰ سال هستند امکان دارد ارثی باشد.
- چه عواملی سبب افزایش بروز بیماری پارکینسون می‌شود؟
علت این بیماری ناشناخته است. تماس زیاد با فلزات سنگین، سموم علفکش و حشره کش، مسمومیت با دی سولفید کربن، تماس با منگنز، مسمومیت با منواکسیدکربن و مصرف داروهای ضدروانپریشی و ضدتهوع نیز احتمال بروز بیماری پارکینسون را افزایش می‌دهد.
- پارکینسون چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص پارکینسون تست خاصی وجود ندارد. تشخیص براساس شرح حال و شروع علائم بالینی و معاینه فیزیکی است.
در موارد خفیف تشخیص برای پزشکان سخت است اما با پیشرفت علائم تشخیص راحت می‌شود. در مواردی که علائم مشخصه پارکینسون مانند شروع در سن پائین‌تر، علائم حسی، فلج اندام و سابقه ضربه به سر وجود ندارد، تصویربرداری مغزی وآزمایش‌های مخصوص خون انجام می‌شود.
- آیا پارکینسون درمان دارد؟ راه‌های درمانی آن چیست؟
پارکینسون درمان قطعی ندارد و اقداماتی که انجام می‌شود، برای بهبود علائم و افزایش کیفیت زندگی بیماران است اما در عین حال، ابتدا درمان دارویی برای بیماران شروع می‌شود.
مصرف داروهای حاوی ترکیبات دوپامین، سبب کاهش و بهبود علائم پارکینسون می‌شود. در مواردی که پارکینسون پیشرفته باشد یعنی از شروع بیماری ۶ سال گذشته باشد و یا مصرف دارو پاسخ مناسب را نداشته باشد و یا عوارض دارویی برای بیمار رخ دهد جراحی توصیه می‌شود اما تصمیم‌گیری برای جراحی بر عهده متخصص مغز و اعصاب است.
هر بیمار مبتلا به پارکینسون، کاندیدای مناسب جراحی نیست و در عین حال، عمل جراحی به صورت الکترودگذاری داخل مغز است. همچنین می‌توان از درمان های غیردارویی این بیماری مثل توانبخشی و ورزش استفاده کرد. فعالیت بدنی باعث افزایش قدرت عضلات، بهبودی و نرمی حرکات اندام و بهبودی تعادل و کاهش سفتی و درد مفاصل می‌شود. برای افراد مبتلا به پارکینسون، ورزش‌های هوازی مانند پیاد ه‌روی، تردمیل، شنا و دوچرخه‌سواری توصیه می‌شود.
- روش‌های پیشگیری از پارکینسون
دکتر اشرافی درباره روش‌های پیشگیری از بیماری پارکینسون هم اشاره می‌کند و از مردم می‌خواهد که برای پیشگیری از پارکینسون، به موارد زیر توجه کنند.
* نوشیدن کافئین
محققان ثابت کرده اند که نوشیدن حداقل یک فنجان قهوه در طول روز ممکن است خطر ابتلا به پارکینسون را کاهش دهد. ضمن این که هیچ مدرکی دال بر این که سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار، می‌توانند همین تاثیر قهوه را داشته باشند، وجود ندارد. مصرف کمتر از ۴۰۰ میلی گرم کافئین البته بدون افزودنی‌های شیرین، برای پیشگیری از پارکینسون توصیه می‌شود.
* نوشیدن چای سبز
چای سبز نیز به پیشگیری از پارکینسون کمک می‌کند. این نوع چای حاوی ترکیباتی به نام پلی فنول است، که ممکن است منجر به از بین رفتن رادیکال‌های آزاد بدن شوند.
* مصرف سبزیجات تازه و خام
مصرف سبزیجات تازه و خام در هر وعده غذایی خطر ابتلا به پارکینسون را کاهش می‌دهد. سطوح پایین ویتامین ب و فولات منجر به افزایش خطر ابتلا به پارکینسون می‌شود.
بهترین منابع اسید فولیک یا همان فولات را به رژیم غذایی‌تان اضافه کنید. منابعی مثل: اسفناج، کاسنی فرنگی، کاهو، مارچوبه، خردل، خربزه، بامیه و کلم.
مصرف آنتی اکسیدان‌ها خطرات ناشی از استرس اکسیداتیو را در بدن کاهش می‌دهد که خود عامل ابتلا به پارکینسون هستند. مصرف غذاهای حاوی آنتی اکسیدان مانند کنگر فرنگی، کلم پیچ، سیب زمینی، انواع توت، گلابی، سیب‌ها، انگور، تخم مرغ، عدس، لوبیا، گردو، شکلات تیره، باقلا و ... برای پیشگیری از پارکینسون ضروری است.
- محدود کردن مصرف آهن
خوردن غذاهای حاوی آهن ضروری است اما زیاده روی در مصرف آن منجر به استرس اکسیداتیو ناشی از رادیکال‌های آزاد در بدن می‌شود. این روند می‌تواند منجر به انحطاط سلول‌های مغز شود. دقت داشته باشید که زنان بیش از ۵۱ ساله نباید بیش از ۸ میلی گرم آهن در روز دریافت کنند ضمن این که این میزان در زنان بین سنین ۱۸ تا ۵۰ سال باید ۱۸ میلی گرم در روز باشد.
* ورزش
انجام ورزش با شدت زیاد برای افرادی که در فاز اول بیماری قرار دارند مفید است و می‌تواند نشانه‌های بیماری را کاهش دهد و از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.
* ورزش‌های هوازی
به طور کلی توصیه به انجام ۵-۲ جلسه در هفته ورزش‌های هوازی هر بار به مدت ۱۶۰-۱۰ دقیقه و حداقل به مدت ۴ ماه می‌شود، شدت کلی تمرینات باید در حد متوسط باشد.
باید توجه داشت تعیین شدت متوسط هر فرد با فرد دیگر متفاوت است.
* ورزش‌های قدرتی
به طور کلی ۵-۱ روز در هفته، هر نوبت شامل ۳-۱ ست شامل ۱۰-۷ تکرار حرکت قدرتی توصیه می‌شود که حداقل به مدت ۴ ماه باید ادامه داشته باشد.
تعیین نوع حرکت، لزوم استفاده از وزنه و تعیین میزان سنگینی وزنه بسته به هر فرد و نیاز های شخصی افراد دارد و بهتر است جداگانه برای هر فرد تعیین شود.
* بهترین تمرینات در پیشگیری و درمان پارکینسون
دوچرخه سواری، شنا، راه رفتن، ایروبیک، پیلاتس، حرکت‌های قدرتی با وزنه و یوگا در پیشگیری از پارکینسون، موثر است.