به گزارش همشهری، فعلا، نبض بازار کاغذ دست دلالان است و روزگار مصرف‌کنندگان کاغذ سفید، سیاه شده. ناشران توان چاپ کتاب‌های در نوبت مانده را ندارند و کتاب‌هایی که با قیمت جدید کاغذ چاپ می‌کنند، خریدار ندارد. صنایع چاپ و بسته‌بندی به درهای بسته خورده و در چالش متعادل‌سازی درآمد و هزینه مانده‌اند.
مطبوعات و رسانه‌های مکتوب هم زیر بار هزینه تأمین کاغذ، کمر خم کرده‌اند و در رویارویی با مافیای کاغذ بی‌سلاح مانده‌اند. تاکنون برآیند سیاه شدن قیمت‌ها در بازار کاغذ، بیکار شدن نیروی کار متمرکز در بنگاه‌های کاغذ محور و تعطیلی برخی از این بنگاه‌هاست. اما این ماجرا هنوز با تبدیل شدن به یک بحران تمام‌عیار فاصله دارد و اگر تدبیری در کار باشد، می‌تواند ختم به خیر شود.
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور از عزم دولت برای برخورد با متخلفان حوزه واردات کاغذ خبر داده و اینکه احتمال تغییر نرخ ارز واردات کاغذ و پرداخت مابه‌التفاوت نرخ ارز به مصرف‌کنندگان وجود دارد. محمدتقی خوش‌بین، عضو هیأت رئیسه انجمن واردکنندگان کاغذ اما، معتقد است راه نجات بازار کاغذ از نابسامانی‌های فعلی، در گام اول تأمین باقی‌مانده نیاز بازار از محل واردات آزاد و در گام دوم حذف رانت‌خواران از چرخه تخصیص ارز کاغذ است.
البته مرتضی هاشمی مقدم، یکی از فعالان صنعت چاپ معتقد است: قیمت‌گذاری کاغذ در بازار متولی ندارد و همین چند سلیقه بودن تعیین قیمت بازار را به چالش کشیده، وگرنه در انبارهای شورآباد به اندازه کافی کاغذ انبار شده و فقط باید ضمن یکسان‌سازی قیمت، پای دلالان را از بازار برید.
- گلایه از کارگروه ساماندهی کاغذ
با بالا گرفتن تنش‌های ارزی، بلافاصله بازار کاغذ نیز دچار نابسامانی شد و اواسط شهریور ۹۷بود که برای کنترل اوضاع این بازار، کارگروه ساماندهی کاغذ در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل شد تا با حضور نمایندگانی از وزارت صنعت، مطبوعات، ناشران، واردکنندگان کاغذ و... روند واردات و توزیع کاغذ میان مصرف‌کنندگان را ساماندهی کند اما مصرف‌کنندگان عمده کاغذ به‌خصوص مطبوعات و ناشران معتقدند با ورود این کارگروه به ماجرای کاغذ،
نه‌تنها مشکل کاغذ حل نشده بلکه تأمین کاغذ برای آنها سخت‌تر نیز شده است. از سوی دیگر گلایه‌ای که کارگروه ساماندهی بازار کاغذ می‌شود این است که این کمیته با واردات کاغذ از سوی مصرف‌کنندگان عمده موافقت نمی‌کند و باوجود بدعهدی برخی از واردکنندگان کاغذ، همچنان مأموریت تأمین کالای اساسی را به این افراد واگذار می‌کند؛ در نتیجه تنگنای کاغذ در بازار پابرجا مانده و خصوصاً رسانه‌ها مجبورند نیاز خود را از دلالان تهیه کنند.
- برخورد با متخلفان واردات کاغذ
اگر قرار باشد گرهی از بازار کاغذ باز شود، از نخستین اقداماتی که باید انجام داد برخورد با واردکنندگانی است که ارز دولتی برای واردات کاغذ گرفتند، اما با خلف وعده، کاغذهایی که قرار بود با قیمت دولتی در اختیار مصرف‌کنندگان قرار بگیرد، سر از انبارهای شورآباد و بازار سیاه درآورد تا سود ۴۰۰درصدی عاید دلالان کند. دیروز نیز در جریان بازدید معاون اول رئیس‌جمهور از سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، برخورد با متخلفان واردات کاغذ یکی از وعده‌هایی بود که از سوی دولت داده شد.
اسحاق جهانگیری با تأکید بر اینکه دولت اصرار دارد مسائل اقتصادی حوزه نشر و کاغذ را به‌صورت جدی حل کند، گفت: مهم‌ترین موضوعی که پارسال و امسال موردتوجه مصرف‌کنندگان کاغذ بوده و رهبر معظم انقلاب نیز در بازدید خود از نمایشگاه کتاب به آن اشاره کردند، مسئله کاغذ است که دولت نیز در سیاست‌های خود تخصیص ارز ترجیحی به واردات آن را در دستور کار قرار داد. اما برخی از کسانی که این ارزها را گرفتند، کاغذ وارداتی را که در شبکه مورد تأیید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده، توزیع نکردند.
به‌گفته جهانگیری، این افراد حتما مرتکب تخلف شده‌اند که این موضوع تا آخر پیگیری و با آنها برخورد خواهد شد. معاون اول رئیس‌جمهور اعلام کرد: باوجود محدودیت‌های سال گذشته و با وجود افزایش این محدودیت‌ها در سال‌جاری، تأمین ارز موردنیاز کاغذ جزو سیاست‌های دولت است ضمن اینکه وزارت صنعت باید برای حل مشکلات واحدهای تولید کاغذ داخل که عمدتا غیردولتی هستند، وقت بگذارد و بخش خصوصی نیز مدیران مناسبی برای این کارخانه‌ها منصوب کند تا در کنار تأمین ارز موردنیاز واردات کاغذ، تولید داخلی نیز با حداکثر توان انجام شود.
- تخصیص ارز کاغذ در دوراهی
جهانگیری در بخش دیگری از اظهارات خود، به‌احتمال تغییر سیاست دولت در حوزه تخصیص ارز ترجیحی اشاره کرد و افزود: یکی از تصمیمات کلانی که اتخاذ شده به کالاهایی مربوط می‌شود که بخش عمده آن در داخل تولید می‌شود. به‌گونه‌ای که تأمین ارز برای واردات مابقی آن از حالت دلار ۴۲۰۰تومانی به ارز نیمایی تغییر کند و در مقابل مابه‌التفاوت قیمت ارز دولتی و نیمایی به استفاده‌کننده‌های این کالاها پرداخت شود.
البته جهانگیری تأکید کرد: اجرای این تصمیم نیازمند این است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برنامه مشخصی تدوین کند. ضمن اینکه در یکی، دو هفته آینده جلسه‌ای با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و نمایندگان مطبوعات و ناشران برگزار خواهد شد و پس از ارائه پیشنهاد روشن وزارت ارشاد یا به فرمول ارز نیمایی و پرداخت مابه‌التفاوت عمل خواهیم کرد که هزینه مازاد بر هزینه‌های فعلی برای تأمین کاغذ تحمیل نشود و یا همان نرخ ارز سال گذشته را برای تأمین کاغذ اختصاص خواهیم داد.
- چرا کاغذ دوباره گران شد؟
یکی از عواملی که از نظر فعالان بازار کاغذ به نابسامانی قیمت‌ها در این بازار دامن زده، ضعف نظارت دولت است که اتفاقا معاون اول رئیس‌جمهور نیز در حاشیه بازدید از نمایشگاه کتاب تهران به آن اشاره کرد. جهانگیری در پاسخ به سؤالی درخصوص برنامه دولت برای نظارت بر نحوه توزیع کاغذ، گفت: نظارت دولت بر نحوه توزیع کاغذ در همین حد است که امروز وجود دارد. چراکه بزرگ کردن دولت و ایجاد سازمان‌های نظارتی و اجرایی گسترده به‌راحتی ممکن نیست. به گزارش همشهری، اذعان به اینکه دولت توان نظارتی بیشتری در بازار کاغذ ندارد در حالی است که دلالان، نرخ لحظه‌ای ارز را مبنای قیمت‌گذاری کاغذ در بازار سیاه قرار داده‌اند؛ آن‌هم کاغذهایی که عمدتا در ماه‌های گذشته و با دلار ۴۲۰۰تومانی وارد کشور شده است.
- حل مشکل کاغذ با واردات غیردولتی کاغذ
در این میان محمدرضا کلامی، مدیرکل دفتر تنظیم بازار وزارت صنعت، تک‌نرخی نبودن ارز را یکی از فاکتورهای گرانی اخیر کاغذ دانسته است. در مقابل محمدتقی خوش‌بین، عضو هیأت‌مدیره انجمن واردکنندگان کاغذ به همشهری، می‌گوید: اگر دولت در کنار تخصیص ارز ترجیحی به واردات کاغذ، نظارت خود بر کاغذهای وارداتی از این طریق را تقویت کند و اجازه بدهد فعالان حوزه کاغذ نسبت به واردات انواع کاغذ با دلار نیمایی و حتی آزاد اقدام کنند،
وضعیت بازار بهتر خواهد شد چراکه در این صورت لااقل بازار به‌واسطه کمبود کالا دچار جهش قیمتی نمی‌شود. خوش‌بین با اشاره به اینکه فعلا قیمت انواع کاغذ در بازار آزاد از قیمت واردات با ارز آزاد نیز بالاتر است، تأکید کرد: دونرخی بودن قیمت یک کالا مفسده‌آور است. اما رها کردن بازاری که از کمبود کالا رنج می‌برد تبعات بدتری دارد و به افزایش شدید قیمت‌ها دامن می‌زند. به عقیده خوش‌بین، نوسان قیمت در بازار کاغذ فقط اثرات اقتصادی ندارد و از مسیر ضربه‌ای که به حوزه نشر و مطبوعات وارد می‌کند، تبعات اجتماعی قابل‌توجهی به‌دنبال دارد. او راه‌حل اساسی برای رفع مشکلات بازار کاغذ را در حذف سوءاستفاده‌گران از چرخه تأمین و توزیع کاغذ و تقویت نظارت دولت در حوزه واردات، توزیع و مصرف کاغذ می‌داند.