همشهری آنلاین: براساس آمار نشر سال ۱۳۹۷ چند شاخص ازجمله سهم کتاب‌های کمک آموزشی، ادبیات و کودک و نوجوان و همچنین شمارگان کتاب‌های کمک‌درسی قابل‌توجه است.

به گزارش خبرگزاری ایبنا طبق شرایط نمایشگاه بین­‌المللی کتاب تهران، کتاب­‌های منتشر شده در ۶ سال گذشته می­‌توانند برای فروش در نمایشگاه عرضه شوند که این کتاب­‌ها (۵۱۱.۸۰۶ عنوان) ۴/۳۸ درصد کتاب­‌های منتشر شده پس ار انقلاب اسلامی است که در بانک اطلاعات خانه کتاب ثبت شده است.  

  • کاهش شمارگان کتاب در سال ۱۳۹۷ 

اگرچه تعداد عنوان کتاب‌­ها در سال ۱۳۹۷، حدود ۱۰۱ هزار عنوان، حدود ۳/۱ درصد بیش از سال گذشته با ۹۹.۶۰۴ عنوان بوده است، اما افزایش قیمت کاغذ و مشکلات ناشی از تورم و تحریم‌ها موجب کاهش قابل توجه مجموع شمارگان کتاب­‌ها از ۱۴۴،۶۳۶،۵۰۴ نسخه در سال ۱۳۹۶ به ۱۳۹.۳۹۳.۹۷۴ نسخه در سال ۱۳۹۷، یعنی کاهش ۶/۳ درصدی شده است.       

  • سهم ۵۱ درصدی تولید کتاب در اختیار ۳ شاخه

در سال ۱۳۹۷، از نظر موضوعی کتاب‌­های کمک‌درسی و آموزشی با ۱۹ %، ادبیات با ۱۷ % و کودک و نوجوان با ۱۵ % و این سه موضوع در مجموع ۵۱ % از کتاب­‌های سال ۹۷ را تشکیل می­‌دهد.

  • افزایش عنوان کتاب‌ها در  ۵ حوزه

همچنین تعداد عناوین سال ۱۳۹۷، در حوزۀ فلسفه و روانشناسی (۱۸ %)، ادبیات (۱۶ %)، زبان (۹ %)، تاریخ و جغرافیا (۵ %) و علوم طبیعی و ریاضیات (۱ %) نسبت به سال ۱۳۹۶ افزایش داشته، اما در سایر حوزه‌­ها، برابر یا کمتر بوده است.

  • ۶۲ درصد کتاب‌ها سال ۹۷ چاپ نخست است

در سال ۱۳۹۷، از نظر نوبت چاپ: ۶۲ % کتاب‌ها چاپ اول و ۳۸ % چاپ مجدد بودند، تنها در دو حوزه کمک آموزشی و کودک و نوجوان تعداد کتاب­‌های چاپ­ مجدد بیش از چاپ اول بوده است. در سایر حوزه‌­ها چاپ اول بیشتر است و بیشترین نسبت چاپ اول به مجدد در سه حوزه ادبیات، علوم عملی، علوم اجتماعی و دین بوده است.

  • پیشتازی تالیف با سهم ۷۵ درصدی 

از نظر نوع تولید، ۷۵ % کتاب‌­ها تألیف و ۲۵ % ترجمه بوده است، هر چند بیشترین درصد کتاب­های تالیفی (۲۵ % کل تالیف) متعلق به موضوع کمک درسی و آموزشی و سپس ادبیات (۲۳ %) بوده و متاسفانه بیشترین ترجمه (۲۷% کل ترجمه) در حوزه کودک و نوجوان و سپس ادبیات (۲۱ % ) بوده است.

  • سهم اندک شهرستانی‌ها از تولید کتاب

از نظر جغرافیای نشر، ۷۶ % کتاب­‌ها در تهران و ۲۴ % در استان‌های دیگر، عمدتاً مراکز استان­ها منتشر شده که از این سهمِ ۲۴ درصدیِ شهرستان­ها، ۱۰ % در استان­های قم (با ۷ %) و خراسان رضوی (با ۳ %) منتشر شده است و ۱۴ % سهم بقیه استان­ها بوده است.  

بیشترین کتاب­‌های انتشار یافته در تهران به موضوع کمک درسی و آموزشی (۲۲ %) و در شهرستان­‌ها به موضوع دین (۲۱ %) اختصاص داشته است.

  • بیشترین شمارگان کتاب در انحصار کمک‌درسی‌ها

از نظر شمارگان، دو حوزه کمک درسی و آموزشی با ۲۷ % و کودک و نوجوان با ۲۲ % به تنهایی تقریباً نصف (۴۸ %) مجموع شمارگان تولیدی کتاب­‌های کشور را تشکیل داده‌­اند.
«میانگین شمارگان» کتاب­‌ها در سال ۱۳۹۷، تقریباً مطابق روال تمام سال­‌های گذشته باز هم کاهش یافته و به عدد ۱۴۰۱ نسخه برای هر کتاب رسیده که در مقایسه با تعداد ۱۴۶۷ نسخه سال گذشته، ۵/۴ % کمتر شده است.  

  • شمارگان کمتر از ۱۰۰۰ نسخه‌ای برای ۳۱ درصد از کتاب‌های سال ۹۷

البته ۳۱ % کتاب­‌ها شمارگان کمتر از ۱۰۰۰ نسخه را در شناسنامه دارند که تقریباً در شناسنامه نیمی از آن‌ها (۵۳ %) شمارگان ۵۰۰ نسخه‌­ای درج شده است.
«میانگین شمارگان» در حوزه‌­های علوم کاربردی ۱۰ %، علوم‌اجتماعی ۴ %، زبان و فلسفه و روانشناسی ۲ % افزایش داشته اما در سایر حوزه­‌ها کاهش داشته است.

ارزش ریالی مجموع قیمت پشت جلد کتاب­‌های سال ۱۳۹۷، حدود ۲۷ هزار میلیارد ریال بوده است که ۴۰ % آن به حوزه کمک‌درسی و آموزشی اختصاص داشته است.

«میانگین قیمت» کتاب در سال ۱۳۹۷، مبلغ ۲۲ هزار ۶۰۰ تومان بوده که در مقایسه با ۱۷ هزار و ششصد تومانِ سال پیش از آن، ۲۸ % افزایش داشته است.

  •  بیش از ۵ هزار ناشر در تولید کتاب سال ۹۷ فعال بودند

کتاب­‌های سال ۱۳۹۷ را ۵.۵۰۷ ناشر منتشر کرده‌­اند که از این تعداد، ۴.۵۴۲ ناشر (۸۲ %) «حقوقی» (دارای پروانه نشر) و ۹۶۵ ناشر (۱۸ %) «حقیقی» (ناشر مولف، سازمان‌ها و نهادها و ناشران موردی) بوده‌­اند.

  • سهم ۵۶ درصدی ناشران حرفه‌ای از تولید کتاب

از جنبه سهم ناشران در تولید کتاب‌های سال ۱۳۹۷، آمار نشان می­‌دهد ناشران حرفه‌­ای (ناشر حرفه‌­ای به ناشری گفته می­‌شود که سالانه بیش از ۵۰ عنوان کتاب منتشر کند) که ۷ درصد تعداد ناشران را تشکیل می‌­دهند، ۵۶ درصد تولید کتاب را بر عهده داشته‌­اند.

الف) ناشران حقوقی (دارای پروانه نشر) : ۸۲ درصد ناشران/   ۴/۹۸ درصد تولید کتاب

ناشران «فعال» (ناشرانی که در سال ۱۳۹۷ فقط یک کتاب منتشر کرده­اند) : ۱۴ درصد ناشران= ۵/۰ (نیم) درصد تولید کتاب

ناشران «کم کار» (ناشرانی که از ۲ تا ۲۰ عنوان کتاب منتشر کرده‌­اند) : ۶۲ درصد ناشران= ۲۰ درصد تولید کتاب 

ناشران «پرکار» (ناشرانی که از ۲۱ تا ۵۰ عنوان کتاب منتشر کرده­‌اند) : ۱۶ درصد ناشران= ۲۲ درصد تولید کتاب

ناشران «حرفه‌­ای» (ناشرانی که بیش از ۵۰ عنوان کتاب منتشر کرده‌­اند) : ۸ درصد ناشران= ۵۶ درصد تولید کتاب

ب) ناشران حقیقی (موردی و ناشران مولف) : ۱۷ درصد ناشران=  ۵/۱ درصد تولید کتاب
 

  • ضرورت ارزیابی کیفی به­‌جای کمّی و نقش جشنواره‌­ها و جوایز

در حوزۀ کتاب بسیاری از آمارها و ارزیابی­ها کمّی است، لذا ضرورت دارد به سوی ارزیابی­های کیفی گام برداشت. تعداد و تنوع و رونق جشنواره‌­ها و جوایز کتابی می­‌تواند خلاء ناشی از ارزیابی­های کیفی را بپوشاند.


در سال ۱۳۹۷، تعداد ۳۴ جایزه و جشنواره ادبی در کشور برگزار شده که حاصل آن انتخاب ۵۱۵ عنوان کتاب بوده است. این جشنواره­‌ها به شش گروه با تعداد زیر قابل تقسیم هستند:

۶ جایزۀ سالانه (کتاب سال، کتاب سال حوزه، دانشجویی و فارابی)

۹ جایزۀ ادبی

۹ جایزۀ تخصصی (رشد، رضوی، پاسداران اهل قلم)

۴ جایزۀ کودک (بیشتر جشنواره و جوایز دولتی هستند که بهتر است جوایز خصوصی هم بیشتر شود)

۶ جایزۀ کتاب استانی
در حوزه‌­های ادبیات و کودک و نوجوان و دین، خوشبختانه جوایز به‌­ویژه در بخش خصوصی به تعداد و اندازه مطلوب هست اما در بسیاری حوزه­‌های دیگر از جمله فلسفه، هنر، تاریخ، علوم و فنون و پزشکی و مهندسی علوم اجتماعی و نظایر آن یا نیست یا بسیار اندک است که ضرورت دارد ایجاد شود.

. قیمت هر بند کاغذ ۷۰×۱۰۰ خارجی ۷۰ گرمی از ۱.۲۲۰.۰۰۰ ریال در فروردین‌ماه ۱۳۹۷ به ۳.۷۰۰.۰۰۰ ریال در اسفندماه افزایش داشته است.