به برکت ماه رمضان سفره‌های افطاری پهن شده و دوست و آشنا، فامیل و همسایه برای مهمانی خدا دعوت می‌شوند. سنت زیبایی است، اما زیباتر کاری است که «حسین محسنی» شهروند محله مظاهری انجام می‌دهد. او از چند سال پیش با آغاز ماه مبارک رمضان، هر شب کودکان و نوجوانان محله را برای صرف افطار دعوت می‌کند که حدود ۶۰۰-۷۰۰ نفر می‌شوند. از ابتدا تا انتهای خیابان تاجیک سفره افطاری پهن می‌کند و هدف از این کار را ترویج فرهنگ اسلامی بین نسل جوان می‌داند. در یکی از شب‌های ماه رمضان ما هم مهمان این سفره پرمهر و صفای افطاری شدیم.
تا اذان مغرب ۲ ساعتی مانده است. چند نوجوان در حال رفت‌وآمد به خانه محسنی هستند تا موکت‌ها را بیاورند. خانه محسنی داخل کوچه باریکی است و به زحمت ۲ نفر از کنار هم رد می‌شوند. طبقه پایین خانه‌اش را به حسینیه تبدیل کرده و نامش را بیت الجواد(ع) گذاشته است. ورودی کوچه تصویر تعداد زیادی از شهداست که از قرار معلوم، اهل همین محله بوده‌اند. بیت الجواد(ع) خیلی بزرگ نیست و یک سالن ۳۰ متری و یک آبدارخانه دارد. کنج آن یک کمد شیشه‌ای است که هرچه در آن است مربوط به دوران جنگ می‌شود. از کلاه و قمقمه گرفته تا نارنجک و مین خنثی شده.
۲ تا از خانم‌ها مشغول پاک کردن حبوبات برای غذای فردا شب هستند. در این میان حامد، سعید، متین و امیرحسین یاالله‌گویان وارد می‌شوند و موکت‌ها را با خود بیرون می‌برند. داخل خیابان پهن می‌کنند. محسنی بازنشسته نیروی انتظامی است. به قول خودش بیشتر از ۶۰ سال است در این محله زندگی می‌کند. همه همسایه‌ها را به خوبی می‌شناسد، به‌ویژه خانواده شهدا را که مرتب به آنها سرکشی می‌کند.
- ماه رمضان‌های خاطره انگیز
خیلی سرحال نیست، چند روزی می‌شود از بیمارستان مرخص شده است. با اینکه دکتر استراحت را برای او ضروری می‌داند اما لحظه‌ای بیکار نمی‌نشیند. می‌گوید: «سال ۸۷ بازنشسته شدم. از همان زمان خودم را وقف خدمت به مردم کردم. در این محله امکانات رفاهی و فرهنگی چشمگیری وجود ندارد. برای همین تصمیم گرفتم بیت الجواد(ع) را برپا کنم. بیشتر فعالیت‌هایم رویکرد فرهنگی دارد. اول تور زیارتی‌ـ سیاحتی برای اهالی برگزار می‌کردم. مردم را به قم، مشهد، جمکران و کاشان می‌بردم. بعد از دایر شدن بیت الجواد(ع) همه توانم را برای پرورش دینی بچه‌ها گذاشتم. سعی کردم شرایطی فراهم کنم که بچه‌ها در کنار یادگیری آموزه‌های دینی، بازی و تفریح هم داشته باشند. الان چند سالی است ایام ماه رمضان سفره افطاری پهن می‌کنم. مردم و خیّران محله در این امر یاری‌ام می‌کنند. هر شب ۶۰۰ـ ۷۰۰ پرس غذا پخته و پخش می‌شود. بچه‌ها با ذوق و شوق خاصی در این مراسم شرکت می‌کنند چه آنهایی که روزه می‌گیرند و چه کودکان خردسالی که روزه برایشان واجب نیست. هدف این است که ماه رمضان برایشان خاطره‌انگیز شود. »
- حس خوش محله مظاهری
حامد داخل بیت الجواد(ع) سرک می‌کشد و به محسنی می‌گوید که موکت‌ها را پهن کرده‌اند و می‌پرسد که آیا سفره را بیندازند؟ با شنیدن پاسخ مثبت، سفره را از آبدارخانه می‌برد. محسنی ادامه می‌دهد: «همه بچه‌های محله مهمان این سفره هستند چه آنها روزه برایشان واجب شده و چه مکلف به گرفتن روزه نباشند. با این کار در واقع به غیر از فرهنگسازی و آشنایی بیشتر بچه‌ها با ماه رمضان، سفره افطار بهانه‌ای است تا کسانی که وضع معیشتی خوبی ندارند یک وعده غذای کامل بخورند. » بوی عطر قیمه محله را پر کرده است. بچه‌ها یکی‌یکی می‌آیند. بزرگ‌ترها، کوچک‌ترها را دعوت به آرامش و سکوت می‌کنند. شوق وصف‌ناپذیری در چهره بچه‌های کوچک‌تر دیده می‌شود. محسنی با همه‌شان احوالپرسی می‌کند. از سمیه ۵ ساله تا احمد ۱۴ ساله. همین‌طور که قدم می‌زند از بچه‌ها سؤالات دینی می‌پرسد. هرکسی جواب درست دهد تشویقش می‌کند. حس خوشی دارد این محله. حس زندگی و با هم بودن. آدم‌های این خیابان با هم خانه یکی هستند و به یک خانواده می‌مانند. محسنی می‌گوید: «غیر از بچه‌های محله، از دانش‌آموزان مدارس امیرکبیر، شهید نامجو، صالحی شهرابی، شهید فیاض‌بخش و شهید فلاحی هم دعوت کرده‌ام تا در این مراسم شرکت کنند. »
- ۱۰ موتورسوار در خدمت پاکبان‌های محله
تا اذان مغرب نیم ساعتی مانده، یکی از نوجوانان که او را علی صدا می‌زنند پشت میکروفن می‌ایستد و قرآن تلاوت می‌کند. به‌رغم جمعیت زیاد بچه‌ها، سکوتی محله را فرا گرفته است. بچه‌ها آداب گوش دادن به قرآن را خوب می‌دانند. همه اینها را در کلاس‌های آموزشی بیت الجواد(ع) یادگرفته‌اند. تلاوت قرآن تمام می‌شود، نوجوان دیگری با ذکر صلوات میکروفن را به دست می‌گیرد. زیارت عاشورا را با شور می‌خواند. صدای اذان از مسجد حاج عبدالله پخش می‌شود. بچه‌ها کنار سفره نشسته‌اند و دست به دعا. محسنی برای بچه‌ها سنگ تمام گذاشته است. در سفره همه جور خوراکی پیدا می‌شود. از شله‌زرد تا نان و پنیر و سبزی. با پایان نوای اذان، بعضی از بچه‌ها افطار می‌کنند و بعضی هم غذای خود را به خانه می‌برند تا در کنار خانواده باشند.
بعد از رفتن بچه‌ها، چند نفری از نوجوانان نظافت خیابان را برعهده می‌گیرند. در چشم برهم زدنی به محله سروسامانی می‌دهند. محسنی می‌گوید: «۱۵ سالی می‌شود که شب‌های جمعه سیب‌زمینی می‌پزم به یاد جبهه و نان و سیب‌زمینی بین اهالی تقسیم می‌کنم. شب تولد امام حسن(ع) که می‌شود با نانوایی‌های محله هماهنگ می‌کنم و نان صلواتی به دست مردم می‌دهیم. یک شب هم سحر در خدمت پاکبان‌های محله هستیم. ۱۰ تا موتورسوار برای این کار در نظر گرفته‌ام. در محله گشت می‌زنند و هر پاکبانی را که ببینند سوار کرده و به بیت الجواد(ع) می‌آورند. بعد از خوردن سحری هم آنها را به سرکارشان بازمی‌گردانند. »
- دکتر «محمدرضا مقدم» مربی کشتی هم محله‌ای:
- ورزش منافاتی با روزه‌داری ندارد
دکتر «محمدرضا مقدم» سال‌هاست مربی کشتی است. او درباره ورزش در ماه رمضان با اشاره به نکات ارزنده‌ای می‌گوید: «به‌طور متوسط ۴ ساعت قبل از ورزش نباید چیزی خورده شود و باید با معده خالی ورزش کرد. بعضی‌ها بعد از خوردن افطار بی‌وقفه شروع به ورزش می‌کنند که این امر به صلاح نیست. معده پرکارایی را کم می‌کند. بهترین زمان برای ورزش قبل از افطار است. صبح ممکن است فرد تشنه شود و این امر او را اذیت کند. یکی ـ ۲ ساعت قبل از اذان مغرب ورزش نکردن بهترین بازدهی را دارد. » او تأکید می‌کند ورزش کردن با روزه گرفتن منافاتی ندارد و خیلی هم برای سلامتی مفید است. مقدم ادامه می‌دهد: «ماه رمضان و روزه گرفتن به سلامت قلب و عروق خیلی کمک می‌کند. البته نه مثل وزنه‌برداری و فوتبال که ورزش‌های سنگین هستند. این جور ورزش‌ها را باید چند ساعت بعد از افطار انجام داد. » اما نکته مهم این است که چه تغذیه‌ای داشته باشیم که با ورزش کردن جسممان آسیب نبیند. مقدم توصیه می‌کند: «در هنگام سحر از مایعات بیشتری استفاده کنیم. خوراکی‌هایی بخوریم که میزان قند مطلوبی دارند مثل سبزی و میوه که بهترین آن هندوانه است. دیگر اینکه از خوردن غذاهای چرب و سرخ‌کردنی خودداری کنیم. چون هم چربی خون را بالا می‌برد و هم تشنگی را بیشتر می‌کند. »
- سیدعلی‌اکبر میرخلیلی، امام جماعت مسجد المهدی(عج) :
- زکات و کفاره را به نیازمندان واقعی بدهیم
در این میان بعضی از افراد به دلیل کسالت و ناتوانی یا بیماری امکان روزه گرفتن ندارند. برای آنها احکام شرعی تعیین شده که «سید علی‌اکبر میرخلیلی» امام جماعت مسجد المهدی(عج) درباره‌اش می‌گوید: «بسیاری از کسانی که توانایی روزه گرفتن ندارند، مشکل جسمی دارند و پزشک مجاز نمی‌داند روزه‌دار باشند. یا عمل جراحی انجام داده‌اند. یا داروی خاصی مصرف می‌کنند. از این‌رو امسال توانایی گرفتن روزه را ندارند. بعضی‌ها مبتلا به بیماری خاص هستند و بیماری‌شان دائمی است. این افراد هر سال باید یک مد طعام برای هر روز ماه رمضان کفاره بدهند اما قضای روزه بر آنها واجب نیست. اما افرادی که به دلیل جراحی یا بیماری موقت از گرفتن روزه معاف می‌شوند. آنها باید تا سال بعد قضای روزه‌هایشان را بگیرند. اگر این کار را نکردند علاوه بر اینکه پرداخت کفاره بر آنها واجب می‌شود باید قضای روزه‌شان را هم بگیرند. اما بانوانی که دوره بارداری و شیردهی را می‌گذرانند، چون امکان گرفتن روزه را ندارند باید یک مد طعام فدیه دهند که مقدارش با کفاره یکی است. بعد از گذراندن این دوره اگر قضای روزه‌شان را نگرفتند علاوه بر فدیه باید هم کفاره تأخیر را بپردازند و هم قضای روزه را بگیرند. » او تأکید می‌کند: «برای کفاره روزه حتماً باید یک مد طعام نان، برنج یا ماکارونی باشد و آن را به نیازمند مورد اعتماد بپردازند. با کفاره فقط باید نان خریداری شود و صرف کار دیگری نشود. بهتر این است که به مرجع تقلید یا دفتر مسجد محله کفاره پرداخته شود.»
- سید احمد آل داود، متخصص بیماری‌های داخلی
- توصیه‌های پزشکی به روزه‌داران
چه کسانی مجاز به گرفتن روزه هستند؟ سؤالی است که افراد بیمار با توجه به کسالتی که دارند و نوع دارویی که مصرف می‌کنند، از خود می‌پرسند، دکتر «سیداحمد آل داود» در این‌باره می‌گوید: «گاهی اوقات پیش می‌آید جسم به دلیل کسالتی که دارد جوابگوی چند ساعت گرسنگی و تشنگی نیست. از این‌رو بیمار معاف از گرفتن روزه می‌شود. بعضی از شهروندان داروهای خاص مصرف می‌کنند آن هم رأس ساعتی که از سوی پزشک تعیین شده است. بیماران مبتلا به دیابت، صرع و تشنج باید به موقع داروی خود را مصرف کنند. بیماران دیابتی موظفند در چند وعده مقدار کمی غذا بخورند تا دچار افت قند نشوند. اینکه از سحر تا افطار گرسنه بمانند سلامت‌شان را به خطر می‌اندازد. بیماران کلیوی هم باید مرتب آب بنوشند تا شرایط‌شان بحرانی نشود. این افراد وضعیت مشخصی دارند و مجاز به گرفتن روزه نیستند. اما بیماران قلبی اگر بیماری‌شان حاد باشد که معاف از گرفتن روزه هستند و در غیراینصورت با مشورت پزشک مجاز به روزه‌داری می‌شوند. اما گاهی اوقات بیماری به ما مراجعه می‌کند که مشکل گوارشی یا سرماخوردگی دارد به آنها توصیه می‌کنیم داروهای خود را به هنگام سحر و افطار مصرف کنند. » دکتر آل داود توصیه می‌کند روزه‌دارها افطاری را سبک میل کنند. او می‌گوید: «خوردن غذاهای حاوی کربوهیدرات مثل برنج و ماکارونی قندخون را به یکباره افزایش داده که افزایش انسولین را در پی دارد. بهتر است از غذاهای پروتئینی استفاده شود. »