دردسری که به غیر از اتلاف وقت شهروندان و آلودگی هوا، ناراحتی اعصاب را به همراه دارد. البته ترافیک مشکل امروز و دیروز کلانشهر تهران نیست، سال‌هاست که شهر ما با معضل راهبندان دست و پنجه نرم می‌کند. مسئولان حوزه حمل‌ونقل و ترافیک راه رهایی از آن را استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی می‌دانند. تا آنجایی هم که در توان داشته‌اند برای توسعه وسایل حمل‌ونقل عمومی تلاش کرده‌اند و حاصل این تلاش در پهنه شرق کاملاً مشهود است. در مناطق ۴، ۸، ۱۳، ۱۴ و ۱۵ که محدوده ۱۴ هزار هکتاری شرق پایتخت را تشکیل می‌دهد هزار و ۶۵۰ دستگاه اتوبوس، ۱۸ هزار و ۴۸۰ دستگاه تاکسی، ۳۹ ایستگاه مترو برای حمل‌ونقل عمومی در نظر گرفته شده است. هرکدام از معاونان حوزه حمل‌ونقل و ترافیک مناطق ۵گانه شرق تهران، برای فراهم کردن تسهیلات حمل‌ونقل عمومی اقداماتی انجام داده‌اند و ادعا می‌کنند رفت‌وآمد شهروندان در این شرق پایتخت به راحتی انجام می‌شود.
- بیشترین سفرهای درون‌شهری
منطقه ۴ بین بزرگراه‌های شریانی محصور شده و از مناطق پر رفت‌وآمد پهنه شرق محسوب می‌شود. وجود بازار مبل و تعمیرگاه‌های خودرو و بورس پوشاک در این منطقه باعث شده هر روز جمعیت قابل توجهی از دیگر مناطق راهی اینجا شوند. به گفته «مهدی اناری» معاون حمل‌ونقل و ترافیک منطقه ۴ روزانه یک میلیون و ۶۵۰ هزار سفر از منطقه ۴ انجام می‌شود که در مقایسه با دیگر مناطق شهر تهران، بیشترین جذب سفر از این منطقه است. او وضعیت حمل‌ونقل عمومی در منطقه را مطلوب می‌داند و می‌گوید: «۱۲ خط اتوبوس درون منطقه‌ای و ۸ خط گذری با ۳۳۰ ناوگان اتوبوس همراه با خطوط ۳، ۵ و ۹ سامانه تندرو مسافران را جابه‌جا می‌کند.
حدود ۵۵ خط تاکسی با ۶ هزار ناوگان تاکسیرانی و ۱۰ ایستگاه مترو خطوط ۲ و ۳ از دیگر امکانات حمل‌ونقل عمومی منطقه ۴ است. با توجه به توسعه خطوط مترو در تهران در حال بررسی دیگر وسایل نقلیه عمومی هستیم. به گونه‌ای که با وجود راه‌اندازی ایستگاه‌های مترو در منطقه آیا نیازی به توسعه خطوط اتوبوس یا تاکسی هست یا خیر؟ به‌طور مثال پیش از این ۵۹ خط تاکسی در منطقه داشتیم که با راه‌اندازی ایستگاه‌های مترو، ۴ خط تاکسی که مازاد بود را حذف کردیم. اما در کنار آن صلاح دیدیم ۲ خط اتوبوسرانی در مسیرهای پایانه افق‌ـ مترو هروی و میدان رسالت ـ شهرک پارس اضافه شود. از این‌رو طرح خود را به کمیته حمل‌ونقل عمومی ارائه داده‌ایم که در صورت موافقت آنها اقدام به راه‌اندازی خطوط مذکور می‌کنیم. ناگفته نماند مسیر رسالت ـ شهرک پارس همین الان هم خط اتوبوس دارد. در نظر داریم مسیر آن را با مسیر رسالت ـ شمیران‌نو ادغام کرده و تغییراتی در این خط ایجاد کنیم. »
از دیگر موضوعاتی که اناری به آن اشاره می‌کند، معضل تردد در محله شمیران‌نو است. او در این‌باره می‌گوید: «اغلب معابر محله شمیران‌نو کم‌عرض هستند به‌ویژه خیابان‌های غفاری و وارواز. عرض اتوبوس‌ها زیاد است و تردد در این معابر به سختی انجام می‌شود. برای رفاه شهروندان تعامل‌های لازم را انجام داده‌ایم که به جای اتوبوس، مینی‌بوس‌های نو جایگزین کنیم. که این طرح به‌زودی اجرا می‌شود. » اناری تأکید می‌کند در صورتی می‌توانیم شهروندان را مجاب کنیم از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند، که این وسایل نو و مجهز باشند. او درباره حمل‌ونقل پاک می‌گوید: «طرح ایجاد مسیر دوچرخه‌سواری ۴ کیلومتری را به کمیته معابر ارائه داده‌ایم. از دانشگاه علم و صنعت به مترو سرسبز و پایانه رسالت. از سیاست‌های حمل‌ونقل عمومی این است که در معابر مناطق حاشیه‌ای باید خطوط دوچرخه‌سواری به ایستگاه مترو یا اتوبوس منتهی شود. »
- راه‌اندازی دوچرخه‌های نسل چهارم
منطقه ۸ از مناطق نه چندان وسیع پهنه شرق است که در همسایگی مناطق ۴ و ۱۳ قرار دارد. از خیابان‌های پر تردد آن می‌توان به خیابان‌های دماوند و بزرگراه رسالت اشاره کرد. به گفته «حامد میرزابیگی» معاون حمل‌ونقل منطقه ۸، موقعیت جغرافیایی منطقه و همچنین فرم خیابان‌بندی آن به گونه‌ای است که به ندرت در آن ترافیک ساکن رخ می‌دهد. او رفت‌وآمد در منطقه را بی‌دغدغه می‌داند چراکه معتقد است پراکندگی وسایل نقلیه عمومی در جای جای آن یکسان صورت گرفته است. میرزابیگی معتقد است استانداردهای لازم برای استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی در منطقه ۸ رعایت شده است. او ادعا می‌کند هر شهروندی که از خانه‌اش بیرون می‌آید با ۳۵۰متر پیاده‌روی می‌تواند از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده کند.
می‌گوید: «خط ۲ مترو از این منطقه عبور می‌کند و ایستگاه‌های سبلان، فدک، جانبازان، سرسبز، علم و صنعت، شهید باقری و تهرانپارس در این منطقه قرار دارد. ۳ خط سامانه تندرو از این منطقه می‌گذرد. خط یک تهرانپارس‌ـ آزادی، خط ۳ خاوران‌ـ علم و صنعت و خط ۹ بزرگراه امام علی(ع). خط ۲ هم متعلق به منطقه ۴ است که از مرز منطقه ۸ می‌گذرد. ۱۰ خط اتوبوسرانی داخل منطقه و ۱۰ خط عبوری و ۳ هزار و ۵۰۰ تاکسی در ۲۴ خط از امکانات حمل‌ونقل عمومی منطقه ۸ است. » حوزه حمل‌ونقل و ترافیک به غیر از وسایل حمل‌ونقل عمومی برای تشویق شهروندان به استفاده نکردن از خودرو شخصی، اقدام به توسعه مسیر دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی کرده است. میرزابیگی ادامه می‌دهد: «تشویق شهروندان به پیاده‌روی مستلزم ایجاد پیاده‌راه‌های مناسب است.
در نظر داریم از میدان هفت‌حوض تا چهارراه سرسبز و همچنین خیابان شهید مدنی از باشگاه دیهیم تا چهارراه سبلان را تبدیل به پیاده‌راه کنیم. اما در مورد توسعه مسیر دوچرخه‌سواری باید متذکر شوم از طرح گذشته خیلی استقبال نشد. چون هم دوچرخه‌ها معمولی بود و هم خانه دوچرخه کارت ملی دریافت می‌کرد. برای همین شهروندان خیلی استقبال نکردند. در نظر داریم دوچرخه‌های نسل چهارم را راه‌اندازی کنیم. شهروندان با تلفن همراه ثبت‌نام و نزدیک‌ترین دوچرخه را از طریق نرم‌افزار پیدا می‌کنند. بعد هم هرجا که بخواهند آن را رها می‌کنند. این طرح به‌صورت آزمایشی در منطقه ۲ و ۶ در حال اجراست. دیگر اینکه بسته‌های تشویقی هم برای شهروندان در نظر می‌گیریم.
- معضل تردد در بافت‌های فرسوده
منطقه ۱۳ با وسعت هزار و ۲۸۳ هکتار کوچک‌ترین منطقه در پهنه شرق است. قسمت قابل توجهی از مساحت آن در حریم سرخه‌حصار قرار گرفته است. از دیگر مشخصه‌های این منطقه پادگان‌ها و شهرک‌های نظامی است که وسعت چشمگیری را اشغال کرده‌اند. حوزه حمل‌ونقل و ترافیک منطقه ۱۳ برای تسهیل رفت‌وآمد شهروندان اقدامات ارزنده‌ای را برای توسعه حمل‌ونقل عمومی انجام داده است. «سیدرضا تربت‌جو» معاون حمل‌ونقل و ترافیک منطقه ۱۳» می‌گوید: «وقتی صحبت از حمل‌ونقل عمومی می‌شود به این معنا نیست که تعداد وسایل حمل‌ونقل عمومی را زیاد کنیم.
ارتباط دادن آنها به همدیگر در اولویت قرار دارد. به گونه‌ای که وقتی کسی از مترو پیاده شد بتواند در فاصله چند قدمی‌اش از اتوبوس یا تاکسی استفاده کند. این اتفاق در منطقه ۱۳ افتاده است. » خیابان‌های پیروزی و نیروی هوایی، ۲ شریان اصلی و پر تردد منطقه ۱۳ است که همه جور امکانات حمل‌ونقل عمومی برای آن در نظر گرفته شده است. تربت‌جو می‌گوید: «۳ خط مهم اتوبوسرانی پایانه براری ـ علم و صنعت، پایانه براری ـ ولی‌عصر(عج) و میدان امامت ـ بهارستان بیشترین تعداد مسافر را جابه‌جا می‌کند. ۱۹ خط تاکسیرانی با ۳ هزار و ۵۶۰ ناوگان تاکسی در نظر گرفته شده است. سامانه‌های تندرو ۳ و ۹ از محدوده منطقه ۱۳ عبور می‌کند. برای رفاه شهروندان تقاطع بزرگراه امام علی(ع) ـ خیابان پیروزی، ایستگاه مترو پیروزی قرار دارد.
سامانه تندرو، خط اتوبوسرانی و تاکسی در اینجا مهیاست. » ناگفته نماند محدوده ناحیه یک که شامل ۳ محله زاهد گیلانی، صفا و شهید اسدی بافت فرسوده دارد و امکان تردد وسایل نقلیه عمومی اتوبوس یا مترو به آنجا وجود ندارد. از این‌رو برای راحتی شهروندان ناوگان تاکسی در نظر گرفته شده است به گونه‌ای که با یک تاکسی به نخستین ایستگاه مترو یا اتوبوس می‌رسد. او ادامه می‌دهد: «قسمت قابل توجهی از مساحت منطقه را حریم سرخه‌حصار فرا گرفته است. وجود شهرک‌های نظامی اجازه جانمایی سرویس حمل‌ونقل عمومی نمی‌دهد. نکته مهم‌تر اینکه تعداد شهروندانی که از وسیله حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند کم است و برای رانندگان اتوبوس‌های خصوصی صرفه اقتصادی ندارد که ناوگانی در آنجا در نظر بگیرند. اما در مورد مسیر دوچرخه‌سواری، این حوزه اقداماتی را در بوستان‌های پیروزی و سرخه‌حصار انجام داده است. همچنین قرار است در خیابان پیروزی و از بزرگراه امام علی(ع) تا میدان شهدا هم مسیر دوچرخه‌سواری ایجاد شود. »
- مشکل جابه‌جایی مسافر نداریم
وجود بازارگل، دادگاه خانواده، دادسرا، اداره پست و ثبت احوال و همچنین بازار خرید خیابان پیروزی باعث شده روزانه شهروندان زیادی گذرشان به منطقه ۱۴ بیفتد. از این‌رو حوزه حمل‌ونقل و ترافیک به توسعه حمل‌ونقل عمومی به‌طور جدی نگاه کرده و این موضوع را در اولویت برنامه‌های خود قرار داده است. به گفته «سعید سراج» معاون حمل‌ونقل عمومی منطقه ۱۴ از آن جایی که قرار است در آینده نزدیک پردیس دانشگاه‌های تهران جنوب در منطقه ما جانمایی شود بنابراین برای ۵ سال آینده برنامه‌ریزی می‌کنیم. او در ادامه تأکید می‌کند: «اکنون مشکل ترافیک در منطقه ما وجود ندارد. با توجه به جانمایی ایستگاه‌های اتوبوس و خطوط اتوبوسرانی تجمع مسافر نداریم. ۱۱۳ ناوگان اتوبوسرانی درون منطقه‌ای داریم. حدود ۴۰۰ ناوگان اتوبوس تندرو که بزرگراه بسیج و امام علی(ع) را ساماندهی می‌کنند. خط ۴ مترو با ایستگاه‌های نبرد، نیروی هوایی، ابن‌سینا، پیروزی و میدان شهدا. خط ۷ تختی با بسیج، شاه‌آبادی و چهل تن و خط ۶ با ایستگاه‌های میدان خراسان، تونل امیرکبیر و میدان شهدا از منطقه ما می‌گذرد. » ترافیک در منطقه ۱۴ روان است و به گفته سراج تنها نقطه‌ای که راهبندان داشت، بزرگراه امام علی(ع) ورودی بزرگراه شهید محلاتی بود که هنگام عصر ترافیک سنگینی ایجاد می‌کرد. از این‌رو با اصلاح هندسی در تقاطع بزرگراه‌های شاه‌آبادی ـ محلاتی ترافیک به حداقل ممکن رسیده است.
از اقدامات ارزنده‌ای که حوزه ترافیک برای تسهیل رفت‌وآمد شهروندان انجام داده، ایجاد پایانه شهید محلاتی در تقاطع بزرگراه‌های محلاتی و بسیج است. سراج در این‌باره می‌گوید: «تا اوایل تابستان سال ۹۸ ایستگاه مترو بسیج در بزرگراه شهید محلاتی راه‌اندازی می‌شود. شهروندانی که قصد تردد به غرب تهران را دارند در کمترین زمان ممکن می‌توانند رفت‌وآمد کنند. در همین محدوده پایانه تاکسیرانی راه‌اندازی کرده‌ایم برای کسانی که از مترو پیاده می‌شوند و آنها به‌راحتی می‌توانند به بازار بروند. او بیشتر از هر چیز به حمل‌ونقل پاک اهمیت می‌دهد. به همین دلیل توسعه دوچرخه‌سواری و مسیر پیاده‌روی را خیلی جدی دنبال می‌کند. می‌گوید: «اکنون حدود ۱۲ کیلومتر مسیردوچرخه‌سواری ایجاد کرده‌ایم. به جای خانه دوچرخه در نظر داریم داخل مدارس این خانه‌ها را فعال کنیم. »
- توسعه حمل و نقل ریلی و پاک
منطقه ۱۵ در جنوبی‌ترین قسمت پهنه شرق قرار گرفته است. بزرگراه بسیج، خیابان خاوران، بزرگراه آزادگان، بزرگراه امام رضا(ع) و خیابان ۱۷ شهریور از جمله شریان‌های پر رفت‌وآمد این منطقه است. «مسعود لواف‌زاده» معاون حمل‌ونقل و ترافیک منطقه ۱۵ با توجه به جمعیت زیاد این منطقه و همچنین شهروندان زیادی که از اینجا عبور می‌کنند، همه توان خود را برای توسعه وسایل حمل‌ونقل عمومی گذاشته است. به باور این مسئول، اتفاق‌های خوبی سال گذشته در حوزه ترافیک رخ داده است. او می‌گوید: «بیش از ۷۰درصد فعالیت‌های معاونت حمل‌ونقل و ترافیک را برای ارتقای کیفی و توسعه حمل‌ونقل ریلی و پاک در نظر گرفته‌ام. در روزهای ابتدایی سال ۹۸ ایستگاه بعثت در خط ۶ مترو در منطقه ما به بهره‌برداری رسید. همزمان با آن در فاصله چند قدمی ایستگاه مترو بعثت، در مدت زمان ۲ هفته و با فعالیت شبانه‌روزی پایانه‌ای را راه‌اندازی کرده‌ایم که ناوگان این پایانه از همه‌گونه وسایل رفاهی برخوردار است.
خط ۶ مترو از منطقه ۱۵ می‌گذرد و در میدان خراسان، خیابان ۱۷ شهریور، بعثت و کیانشهر ایستگاه دارد. لواف‌زاده برای رفاه بیشتر شهروندان، با مسئولان خط ۷ مترو رایزنی کرده که از ایستگاه تختی در منطقه ۱۴، مسیر ریلی را به سه‌راه افسریه ادامه دهند تا شهروندان منطقه ۱۵ هم بتوانند از تسهیلات مترو استفاده کنند. او ادامه می‌دهد: «پایانه خاوران مهم‌ترین شاهراه برای رفت‌وآمد شهروندان از شرق تهران به نقاط دور و نزدیک تهران است. در این مرکز ۳ سامانه اتوبوس تندرو و ۹ خط عبوری وجود دارد. برای بازار مبل در جاده خاوران ایستگاه اتوبوس و تاکسی راه‌اندازی کرده‌ایم. اوج ترافیک در بزرگراه امام علی(ع) و بسیج است. در مسیر جنوب به شمال بزرگراه بسیج باید لاین کندور ایجاد شود که در حال تعامل با املاک معارض هستیم. » او در مورد حمل‌ونقل پاک می‌گوید: «در مورد حمل‌ونقل پاک استفاده از دوچرخه را فرهنگسازی کرده‌ایم. به غیر از راه‌اندازی خانه دوچرخه در دانشگاه ولی‌عصر(عج) و مدرسه سوم شعبان، ۶ خانه دوچرخه در محله‌های کیانشهر، افسریه، والفجر، خاورشهر ایجاد کرده‌ایم. برای تشویق کارکنان شهرداری به استفاده از دوچرخه، خانه دوچرخه‌ای در شهرداری مهیا کرده‌ایم. با این کار هم ترافیک کاهش پیدا می‌کند و هم به نوعی در حفظ محیط‌زیست گامی برداشته‌ایم. »
- نیاز معابر شهر به پارکینگ‌های مکانیزه
کمبود پارکینگ در معابر یکی از بزرگ‌ترین معضلات پایتخت‌نشینان است که در سال‌های اخیر با افزایش چشمگیر تعداد خودروها این معضل تشدید شده‌است. اما چند سالی است مدیران شهری برای رفع این معضل با ایجاد پارکینگ‌های مکانیزه دست به کار شده‌اند. پارکینگ‌هایی که ترکیبی از ماشین‌آلات مکانیکی، الکترونیکی و دیجیتال هستند و کار چیدمان حداکثری خودروها در کمترین فضا بدون دخالت نیروی انسانی را برعهده دارند. در این زمینه نخستین پارکینگ مکانیزه ایران سال ۱۳۸۹ در خیابان ایرانشهر جنب سازمان حمل‌ونقل و ترافیک تهران مورد استفاده قرار گرفت و شروعی برای بهره‌مندی معابر شهر از این امکان جدید بود. کم‌کم پای این دستگاه‌های آهنی، به گوشه وکنار شهر باز شد. از این‌رو استفاده از پارکینگ‌های مکانیزه در کلانشهرها به‌ویژه تهران مطلوب است و تا حد زیادی نیاز شهروندان به پارکینگ را برطرف می‌کند اما این میان نگهداشت آنها باید به‌طور مستمر انجام شود. علاوه براینها اسمارت‌ها باید مطابق نیاز اساسی هر منطقه به پارکینگ جانمایی شوند.
به‌عنوان مثال در نقاط پر تردد مانند مراکز خرید، بیمارستان‌ها، ایستگاه‌های مترو و... که فضای کافی برای پارک خودروها وجود ندارد، بهترین جا برای نصب پارکینگ‌های مکانیزه به حساب می‌آیند و با آنها می‌توان بخش عمده‌ای از معضلات کمبود جای پارک را برطرف کرد و از ترددهای بیجا کاست. اکنون برخی از پارکینگ‌های مکانیزه جانمایی شده در معابر به دلیل نبود توجه به مسائل نگهداشت و انجام نشدن سرویس مستمر، نقص فنی دارند و با توجه به اینکه این پارکینگ‌ها دیجیتالی کار می‌کنند، استفاده دستی از آنها باعث خرابی سیستم دیجیتالی‌شان خواهد شد. بنابراین ضرورت دارد نگهداری و سرویس این پارکینگ‌ها به موقع انجام شود تا شهروندان هم از این امکانات مدرن بیشتر بهره‌مند شوند.