تقریباً همه‌ی افراد گاهی کم و بیش، استرس را تجربه می‌کنند؛ اما عده‌ای از افراد می‌دانند چگونه خود را بازیابی کنند و در مقابل، عده‌ای دیگر دچار اختلال استرس می‌شوند مثلاً اختلال استرس پس از سانحه یا اختلالات سازگاری که تغییراتی در بدن ایجاد می‌کند و گاهی این تغییرات می‌توانند بر سیستم ایمنی اثر بگذارند. بنابراین منطقی است که بگوییم اختلالات استرسی موجب افزایش احتمال بیماری‌های خود ایمنی می‌شوند و حالا شواهد جدید علمی توضیح می‌دهند که چرا استرس، ریسک فاکتوری برای بیماری‌های خود ایمنی است.
مطالعه‌ای که به تازگی روی موش‌ها انجام شده نشان می‌دهد استرس اجتماعی مداوم می‌تواند میکروبیوتای روده را جوری تغییر دهد که واکنش‌های خودایمنی ایجاد نمایند. میکروبیوتا، میکروارگانیسم‌هایی هستند که به صورت همزیست در روده‌های ما زندگی می‌کنند.
بیماری‌های خود ایمنی زمانی روی می‌دهند که سیستم ایمنی بدن به بافت‌ها و اندام‌ها و سلول‌های خودش حمله‌ور می‌شود و جوری نسبت به آن‌ها واکنش نشان می‌دهد که گویی باکتری یا ویروس‌های بیماری‌زا هستند.
طبق اعلام موسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی، دست‌کم 80 بیماری خود ایمنی وجود دارد از جمله لوپوس، آرتریت روماتوئید و دیابت نوع اول. مطالعات نشان داده‌اند استرس به عنوان ریسک فاکتوری برای بیماری‌های خود ایمنی است اما مکانیسم این ارتباط نامشخص است.
محققان دریافته‌اند باکتری‌های روده‌ی موش‌ها نسبت به استرس اجتماعی با افزایش تعداد سلول‌های کمک‌کننده یا لنفوسیت T جواب می‌دهند. سلول‌های T سلول‌های ایمنی هستند که نقش مهمی در خود ایمنی دارند. دانشمندان می‌گویند: «ما می‌دانیم که ارتباط محکمی میان سیستم ایمنی و میکروبیوتا وجود دارد. استرس مداوم نه تنها بیان ژن‌ها را در باکتری‌های روده‌ی موش‌ها تغییر داده بلکه روی ساختار آن‌ها نیز اثر گذاشت».
- در بیماری‌های خود ایمنی، علائم گوناگون‌اند
علت بسیاری از این بیماری‌ها که در زنان بیشتر از مردان روی می‌دهند مشخص نیست. دانشمندان عقیده دارند علاوه بر عوامل ژنتیکی، احتمال ابتلا به یک بیماری خود ایمنی در اثر تعاملات بسیار پیچیده میان ژن‌ها و محیط بالا می‌رود. چیزی که باعث می‌شود مطالعه روی علت‌های بیماری‌های خود ایمنی چالش برانگیز شود، گوناگونی ماهیت این بیماری‌ها و شدت علائمشان است. این گوناگونی نه تنها بین بیماری‌های خود ایمنی بلکه در خود بیماری‌ها به تنهایی نیز وجود دارد؛ مثلاً بیماری ام اس را در نظر بگیرید که در آن، سیستم ایمنی به میلین حمله می‌کند. میلین، پروتئین محافظی است که عصب‌های سیستم مرکزی را پوشش داده و به عنوان عایق عمل می‌کند. ام‌اس، علائم غیرقابل پیش‌بینی دارد که می‌توانند در طیف «نسبتاً ملایم» تا «ناتوان کننده» و حتی «کاملاً ویران کننده» قرار بگیرند. این بیماری اغلب با مشکلات بینایی شروع شده و به تضعیف تعادل و اختلال در هماهنگی بدن می‌رسد.
اما بیماری نادر و ناتوان کننده‌ی اسکلرودرما ناشی از تولید بیش از حد کلاژن و سایر پروتئین‌هایی است که بافت همبند را تشکیل می‌دهند. اسکلرودرما می‌تواند بخش‌های گوناگون بدن را تحت تأثیر قرار دهد از جمله ارگان‌های داخلی و رگ‌ها. انواع متفاوت این بیماری بسته به اینکه فیبروزیس تا چه اندازه متمرکز یا فراگیر شده گوناگون است.
- استرس، باکتری‌های روده‌ی موش‌ها را تغییر داد
در این مطالعه‌ی جدید، محققان از دو گروه از موش‌ها استفاده کردند: گروهی که استرس اجتماعی داشتند و گروه کنترل. آن‌ها گروه استرس اجتماعی را ده روز در معرض استرس ناشی از مواجهه با موش‌های تهاجمی دیگر قرار دادند. گروه کنترل در همین مدت زمانی، با هیچ استرسی مواجه نبود. وقتی دانشمندان پس از ده روز، میکروب‌های روده‌ی این موش‌ها را آنالیز کردند دریافتند گروه استرس اجتماعی نسبت به گروه کنترل دارای بیلوفیلا و هالوباکتریوم بیشتری بودند. دانشمندان دریافتند همین باکتری‌ها در روده‌ی افراد مبتلا به ام‌اس نیز به میزان زیادی وجود دارد.
مشاهدات گسترده‌تر نشان داد استرس، برخی از ژن‌های موجود در میکروب‌های روده‌ی موش‌ها را نیز تغییر داده بود. قابل توجه‌ترین تغییر ژنی مربوط به آن‌هایی بود که به باکتری‌ها کمک می‌کردند تا رشد کنند، حرکت کنند و به میزبان خود سیگنال بفرستند یا از او سیگنال دریافت کنند.
افزایش بیان این ژن‌ها در میکروب‌ها می‌تواند کمکشان کند به بیرون از روده‌ها بروند. مثلاً این تیم تحقیقاتی دریافتند چنین تغییراتی می‌توانند به میکروب‌ها اجازه‌ی سفر به گره‌های لنفی مجاور را بدهند، یعنی جایی که می‌توانند واکنش ایمنی را برانگیخته کنند. گره‌های لنفی روده‌ی موش‌های تحت استرس نه تنها حاوی مقدار زیادی از باکتری‌های پاتوژنیک بودند بلکه سلول‌های افکتور T نیز در آنجا زیاد بود، از جمله سلول‌های خود واکنشگر میلین.
این یافته‌ها نشان می‌دهند زنجیره‌ای از حوادث مانند قرار گرفتن در معرض استرس، تغییر در باکتری‌های روده و تغییر در سلول‌های ایمنی منجر به افزایش ریسک یک حمله‌ی خود ایمنی می‌شود. به گفته‌ی دانشمندان هرچند معلوم شد که باکتری‌های روده می‌توانند به استرس اجتماعی واکنش نشان بدهند؛ اما هنوز تا یافتن چگونگی روی دادن این تغییرات در بلندمدت، راه زیادی وجود دارد.
شاید روزی برسد که درک بهتری از این رابطه‌ی پیچیده موجب کشف درمان‌هایی برای میکروب روده در موارد بیماری‌های خود ایمنی شود که نسبت به استرس حساس‌اند. تنها مطالعه‌ی ساختار یا افزایش و کاهش این‌گونه باکتری‌ها کافی نیست. ما باید این را نیز بفهمیم که میکروبیوتا ما را چگونه حس می‌کند و چگونه متعاقباً رفتارش را تغییر می‌دهد.
منبع:تبیان