مدت‌هاست که این دو در شهرمان جا خوش کرده‌اند و تمایلی به ترک آن ندارند. استفاده از خودروهای شخصی و موتورسیکلت‌ها، هر روز به معضلات ترافیکی و آلودگی پایتخت دامن می‌زنند و به گفته مسئولان و متولیان شهر، استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی، تنها راه‌حل رهایی از این معضلات است. «دوچرخه» این وسیله نقلیه پاک و البته محبوب شهروندان در این میان سهم بسزایی دارد و به گفته «حسن پورسیدآقایی» معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار تهران، همه متولیان شهر تلاش می‌کنند تا فرهنگ استفاده از دوچرخه را نهادینه کنند.
در سال‌های اخیر، کارهای بسیاری در آگاه‌سازی شهروندان و ترغیب آنها به استفاده از دوچرخه انجام شده است اما هنوز در برخی از مناطق به‌ویژه مناطق مرکزی تهران زیرساخت‌ها فراهم نیست و به همین دلیل دوچرخه هنوز در حوزه حمل‌ونقل جایگاه مشخص و پایداری ندارد. در این گزارش معاونان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری‌های مناطق مرکزی از وضعیت زیرساخت‌ها و «مسیر سبز دوچرخه» می‌گویند.
- منطقه ۶
- توسعه ۱۸ کیلومتری مسیر سبز
منطقه ۶ با توجه به موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای که دارد، همواره مورد توجه مدیران شهری بوده و هست و به همین دلیل در اجرای طرح‌های شهری پیشرو است. اقدامات مربوط به توسعه مسیرهای سبز و ترویج استفاده از دوچرخه در منطقه با استقبال خوب مردم مواجه شده است. مسیر دوچرخه محور شرق به غرب که از بلوار کشاورز آغاز و با عبور از میدان ولی‌عصر(عج) به میدان شهدای هفتم‌تیر می‌رسد، نخستین مسیر سبز منطقه است که بیش از ۷ کیلومتر طول دارد. به گفته معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه مسیرهای دوچرخه برای ایمنی دوچرخه‌سواران خط‌کشی و نرده‌گذاری شده‌اند. مسیر دوچرخه در محور شمال به جنوب امسال ایجاد می‌شود که «ولی نجاتی» می‌گوید: «این مسیر قلب پایتخت را به منطقه ۱۱ و ۱۲متصل می‌کند و شهروندان می‌توانند به آسانی و با امنیت در آن تردد کنند. »
وجود مراکز آموزشی در منطقه، آن را از سایر مناطق متمایز کرده است و متولیان شهر نیز به این نکته توجه کرده ودرصدد هستند تا برای رفاه دانشجویان و استادان، برای آنها مسیر ویژه ایجاد کنند. به گفته نجاتی امسال این مسیر ایجاد و بهره‌برداری می‌شود: «این مسیر از کوی دانشگاه در خیابان امیرآباد آغاز و به دانشگاه تهران در خیابان انقلاب ختم می‌شود. » تاکنون ۱۵ ایستگاه دوچرخه و حدود ۸ کیلومتر مسیر دوچرخه در منطقه ایجاد و حدود ۴۰۰ دستگاه دوچرخه بیدود به منطقه اختصاص داده شده است. با توجه به فراهم شدن زیرساخت‌ها، امسال حدود ۱۰ کیلومتر به مسیر دوچرخه منطقه افزوده می‌شود و مسیر دوچرخه در قلب پایتخت به ۱۸ کیلومتر می‌رسد. میدان توحید، میدان حضرت ولی‌عصر(عج)، میدان شهدای هفتم‌تیر، خیابان طالقانی، تقاطع بلوار کشاورز و میدان فردوسی، ایستگاه‌های مهم دوچرخه منطقه هستند.
- منطقه ۷
- دوچرخه‌های دنده‌ای در مسیر طالقانی تا شریعتی
تکه هفتم تهران جزء مناطقی است که به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب، دوچرخه به این منطقه ورود نکرده اما متولیان منطقه قصد دارند در کمترین زمان زیرساخت‌ها را فراهم و پای دوچرخه‌سواران را به منطقه باز کنند. به گفته معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه، نخستین معبر مسیر دوچرخه به شکل مشارکتی با منطقه ۶ ایجاد می‌شود که از خیابان طالقانی آغاز می‌شود و تا شریعتی ادامه خواهد داشت. «حمیدرضا رنجبر» می‌گوید: «نرده‌گذاری‌های این محور انجام شده و به‌زودی دوچرخه‌سواران می‌توانند برای تردد از آن استفاده کنند. » این مسیر به خیابان شریعتی ختم نمی‌شود و گویا طراحی شبکه‌ای دارد و قرار است تا خیابان بهارشیراز ادامه داشته باشد. نخستین مسیر، خیابان طالقانی حد فاصل خیابان‌های شهید مفتح تا شریعتی، حدود هزار و ۱۰۰متر است و در مرحله بعدی این مسیر از خیابان شریعتی تا خیابان بهارشیراز و در نهایت به سمت میدان شهدای هفتم‌تیر ادامه می‌یابد.
شیب تند خیابان‌های منطقه مهم‌ترین مشکل ایجاد مسیر سبز هستند و به گفته متولیان، تردد با دوچرخه در مسیر شمال به جنوب سهل و آسان است اما به دلیل شیب تند، این کار در مسیر جنوب به شمال مشکل است. به گفته رنجبر با ورود دوچرخه‌های دنده‌ای بیدود به منطقه این مشکل حل می‌شود: «برای نخستین بار است که دوچرخه‌های دنده‌ای بیدود وارد منطقه می‌شوند و با این کار و فراهم شدن زیرساخت‌ها بی‌تردید دوچرخه‌سواران مشکلی برای تردد در محورهای شمال به جنوب و بالعکس نخواهند داشت. » امنیت دوچرخه‌سواران برای مدیران شهری منطقه اهمیت زیادی دارند و به همین دلیل تلاش می‌کنند با مطالعات کارشناسانه، مسیرهایی را به دوچرخه‌سواران اختصاص دهند تا کمترین مشکل ترافیکی داشته باشند. نخستین ایستگاه دوچرخه بیدود باید از سوی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران جانمایی شود اما متولیان شهر در منطقه ۷ بر این باورند خیابان طالقانی، ابتدای خیابان شهید مفتح فضای مناسبی وجود دارد که می‌توان در آن ایستگاه دوچرخه را تعبیه کرد.
- منطقه ۱۰
- فاز اول مسیر سبز در خیابان امام خمینی(ره)
منطقه ۱۰ یکی از کوچک‌ترین و پرتراکم‌ترین بخش‌های پایتخت تهران است که مشکلات ترافیک، آلودگی هوا و حجم بالای تردد و حضور خودروهای تک‌سرنشین، محسوس‌تر از سایر مناطق تهران است. اجرای طرح مسیر سبز و راه‌اندازی مسیر دوچرخه‌سواری در این محدوده، سهم بسزایی در کاهش بسیاری از مشکلات ترافیکی دارد. به گفته «رضا زلفی» معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه، برای استفاده اهالی در بخش‌های شرقی، شمالی و جنوبی محدوده مسیر حمل‌ونقل عمومی و استفاده از اتوبوس‌های تندرو تعریف شده و فضایی برای ایجاد مسیر سبز ویژه دوچرخه‌سواران ندارد. اما خیابان امام‌خمینی(ره) فضای مناسبی برای راه‌اندازی مسیر سبز برای دوچرخه‌سواری دارد که فاز اول این طرح در همین خیابان طراحی شده است. او می‌گوید: «این خیابان محدوده شرقی و غربی منطقه را به یکدیگر متصل می‌کند و شیب مناسبی برای دوچرخه‌سواری دارد و به همین دلیل نخستین مسیر سبز منطقه به طول ۴ کیلومتر در خیابان امام خمینی(ره) راه‌اندازی می‌شود. » در مراحل بعدی مسیر سبز در معابر شریانی مانند خیابان‌های آزادی و قزوین ایجاد می‌شود.
- منطقه ۱۱
- امسال محور سبز ایجاد می‌شود
تکه یازدهم تهران به دلیل محدودیت‌های ترافیکی، بیش از سایر مناطق نیاز به مسیر سبز و نهادینه شدن فرهنگ استفاده از دوچرخه توسط شهروندان دارد. به گفته معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه، احداث و توسعه مسیرهای دوچرخه‌سواری منطقه از مهم‌ترین اقدامات در دست اجرای شهرداری منطقه است که امسال پیگیری می‌شود. «عبدالمطلب توجهی» می‌گوید: «در مرحله اول، برای احداث مسیر سبز دو محور اختصاص داده می‌شود اما در آینده به تعداد مسیرها و دوچرخه‌ها اضافه خواهیم کرد. » مطالعات ایجاد مسیر سبز در ۲ محور آغاز شده است که در مسیر اول این کار به شکل مشارکتی با مناطق ۱۱ و ۱۲ انجام می‌شود. به گفته توجهی این مسیر از میدان امام خمینی(ره) در منطقه ۱۲ آغاز می‌شود و با گذشتن از میدان حسن‌آباد و میدان حر به بزرگراه یادگار امام(ره) در منطقه ۱۰ ختم می‌شود. مسیر دوم هم در داخل منطقه از خیابان معیری حدفاصل خیابان کارگر جنوبی و میدان منیریه ایجاد می‌شود. »
- منطقه ۱۲
- به طراحی خاص نیاز داریم
وجود بازار بزرگ تهران و اماکن تاریخی و آثار میراث فرهنگی، ویژگی‌های منطقه تاریخی تهران هستند که ایجاد مسیر سبز را ضروری می‌کند. به گفته معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه ۱۲، شرایط ویژه این منطقه، محدودیت‌ها و چالش‌هایی برای ایجاد مسیرهای سبز به وجود آورده است: «چالش اصلی ما این است که در منطقه، موتورسیکلت‌سواران زیادی تردد می‌کنند و به همین دلیل معابر ناایمن هستند و نمی‌توانیم مسیری برای رفت‌وآمد دوچرخه‌سواران ایجاد کنیم. » سند بالادستی توسعه مسیرهای دوچرخه‌سواری در منطقه درحال تدوین است که «سعید ارونقی» در این‌باره می‌گوید: «با کمک پلیس راهور تلاش می‌کنیم مسیرهای دوچرخه را به گونه‌ای طراحی کنیم که امکان تردد موتورسیکلت‌سوارها در آن وجود نداشته باشد. » اکنون در «پارک‌شهر» مسیری هزار و ۲۰۰متری و نیز در شمال بازار، مسیر ۳هزار و ۱۰۰متری برای تردد دوچرخه‌سواران ایجاد شده است که به گفته ارونقی استقبال از مسیر دوچرخه در پارک‌شهر بالاتر از انتظار است. معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه می‌گوید: «برای دسترسی مناسب‌تر شهروندان به دوچرخه، ۲ خانه دوچرخه در بوستان «هرندی» و یک خانه نیز در «پارک‌شهر» راه‌اندازی شده است. »
- انجام کارهای روزانه با دوچرخه
دوچرخه‌سواری از تفریحات مفرح و شاد است اما از همین وسیله محبوب و دوستداشتنی می‌توان برای انجام کارهای روزمره مانند خرید کردن و حتی رفتن به محل کار، مدرسه و دانشگاه استفاده کرد. دوچرخه‌سواری در اماکن عمومی نیاز به زیرساخت‌هایی از جمله مسیر سبز دارد اما به گفته کارشناس تربیت‌بدنی، دوچرخه‌سواران هم باید نکاتی را رعایت کنند تا ایمن به مقصد برسند. حادثه خبر نمی‌کند و ممکن است هر لحظه اتفاقی رخ دهد و دوچرخه‌سواران دچار سانحه بشوند. بنابراین به گفته «سمیه‌بصیرت» استفاده از کلاه ایمنی بسیار اهمیت دارد. او می‌گوید: «برخی از دوچرخه‌سواران به بهانه گرم بودن هوا و کثیف شدن موهایشان از قرار دادن کلاه ایمنی روی سرشان امتناع می‌کنند و زندگی‌شان را به خطر می‌اندازند. اگر مردم بدانند با یک سهل‌انگاری ممکن است زندگی‌شان تباه شود یا یک عمر دچار ندامت و پشیمانی شوند، بی‌تردید از کلاه ایمنی استفاده می‌کنند. » سایز و اندازه دوچرخه نیز مهم است و شهروندان باید دوچرخه را متناسب با نوع استفاده‌اش انتخاب کنند. این کارشناس تربیت‌بدنی می‌افزاید: «کسانی که برای خرید از این وسیله استفاده می‌کنند باید دوچرخه‌شان سبد داشته باشد. »
استفاده از هندزفری و هدفون به یک عادت و رسم در بین دوچرخه‌سواران تبدیل شده است. کارشناس تربیت‌بدنی با اشتباه و نادرست دانستن این کار می‌گوید: «گوش دادن به موسیقی در هنگام دوچرخه‌سواری کار اشتباه و خطرناکی است. با این کار شنوایی دوچرخه‌سوار کم می‌شود و صدای بوق هشدار خودروهای مجاور را نمی‌شنود و چه بسا که همین کار سبب تصادف می‌شود. » دوچرخه تنها وسیله نقلیه است که مسیر مشخصی در خیابان‌ها ندارد و به همین دلیل دوچرخه‌سواران برای امنیت بیشتر از پیاده‌روها تردد می‌کنند که سبب نارضایتی و اعتراض عابران پیاده می‌شود. بصیرت می‌گوید: «در نقاطی که مسیر ویژه دوچرخه وجود ندارد شهروندان باید در معابر به‌ویژه خیابان‌ها و تقاطع‌ها با احتیاط برانند و به قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی احترام بگذارند. »