اردبیل با توجه به پیشینه فرهنگی و فضای مذهبی حاکم در چند دهه گذشته، در مقایسه با بسیاری از مناطق کشور، طی سال‌های اخیر آمار اعتیاد کمتری داشته است، اما با افزایش مشکلات اجتماعی و بیکاری از یک سو و ورود مواد مخدر صنعتی مانند شیشه، کراک و قرص‌های روان‌گردان از سوی دیگر، بر تعداد افراد معتاد در مناطق مختلف استان افزوده شده است؛ مساله‌ای که زنگ خطر اعتیاد را برای بسیاری از خانواده‌های اردبیلی هم به صدا درآورده مسئولان برای کاهش این آسیب خانمان‌برانداز از ارائه بسته‌های حمایتی به افراد نجات‌یافته خبر می‌دهند.
- آمارهای اعتیاد در اردبیل
بر اساس اعلام شورای هماهنگی با مواد مخدر در استان اردبیل، در حال حاضر، تخمین زده می‌شود که بیش از ۴۶ هزار نفر از اهالی استان مواد مخدر مصرف می‌کنند. این یعنی حدود ۵/۳ درصد از جمعیت استان درگیر اعتیاد هستند و در مجموع، ۶۶ درصد جرائم در استان اردبیل ریشه در اعتیاد دارد، به طوری که ۷۰ درصد سرقت‌ها در استان اردبیل از سوی معتادان رخ داده است. این شرایط در حالی نگران‌کننده‌تر می‌شود که پلیس مبارزه با مواد مخدر استان اردبیل از افزایش آمار اعتیاد دانش‌آموزان و دانشجویان اردبیل خبر می‌دهد. در چنین وضعیتی هرچند پیشگیری مقدم بر درمان است، نباید از برگرداندن افراد معتاد به زندگی عادی غافل ماند.
- افزایش زندانیان مواد مخدر در استان
مدیر کل زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی استان اردبیل اظهار می‌کند: افزایش اعتیاد در استان نگران‌کننده بوده و کاهش آن مستلزم فرهنگ‌سازی نهادهای متولی است. «مراد فتحی» افزود: با توجه به این‌که خانواده‌های زندانی قشر آسیب‌پذیر جامعه هستند، ارتقای مهارت‌های اخلاقی و پیشگیری از اعتیاد برای همسران و فرزندان و نیز ترک معتادان مد نظر قرار گرفته است.
وی اظهار می‌کند: سال گذشته برای کاهش اعتیاد و اجرای برنامه‌های مربوط به ارتقای مهارت‌های اخلاقی برای همسران و فرزندان زندانیان مبلغ ۱۲ میلیارد ریال اعتبار ابلاغ شد و به ۴۸۰ نفر از خانواده‌های معتادان در شهرستان‌های مشگین‌شهر، خلخال، گرمی و پارس‌آباد آموزش لازم داده شد و برای هر شرکت‌کننده یک میلیون و ۴۰۰ هزار ریال بسته فرهنگی شامل کتب آموزش مرتبط و گواهی‌نامه شرکت در دوره اعطا شد.
- توجه به توسعه مراکز درمانی
مدیر کل بهزیستی استان اردبیل با بیان این‌که در حال حاضر در استان اردبیل ۱۰ مرکز کمپ ترک اعتیاد فعالیت می‌کند و می‌گوید: بیشترین تاثیر مرکز اجتماع درمان‌مدار حمایت‌های روانی است و پژوهش‌های نشان داده این مراکز تاثیرگذاری بیشتری در درمان و ماندگاری ترک اعتیاد داشته است. «بهزاد ستاری» با یادآوری طرح ارائه بسته‌های حمایتی سازمان بهزیستی به معتادان نجات‌یافته اظهار می‌کند: پرداخت حق بیمه معتادان پاک‌شده به کارفرمایان و صاحبان بنگاه‌های اقتصادی، ترغیب کارفرمایان برای بهره‌گیری از این افراد با ارائه تسهیلات ۴ درصدی تا سقف بیش از ۱۰۰ میلیون تومان و واگذاری مسکن به فرد نجات‌یافته به شرط تداوم تا ۳ سال پاکی از جمله این بسته‌های حمایتی است. وی از حمایت از خانواده‌های معتادان نیازمند به مدت ۶ ماه در صورت بستری در مراکز ترک اعتیاد برای بهبودی هم خبر می‌دهد و می‌افزاید: معتادانی که بی‌بضاعت هستند ۵۰ درصد هزینه درمان آنها از سوی بهزیستی استان پرداخت می‌شود. این افراد با چنین حمایت‌هایی به کمپ‌های ترک اعتیاد معرفی می‌شوند تا وجود مشکلات مالی مانع بازپروری و بهبودی آنها نشود.
- مشکلات معتادان در کمپ‌ها
ستاری تنها ۳ درصد کار درمان معتادان را جسمی عنوان می‌کند و می‌گوید: ریشه اعتیاد اغلب روحی و روانی است و عواملی نظیر رهایی از مشکلات، باورهای غلط، درگیری‌های خانوادگی و آلوده شدن از سوی افراد آلوده زمینه‌ساز گرایش افراد به سمت اعتیاد می‌شود. مدیر کل بهزیستی استان با اشاره به برخی مشکلات در کمپ‌های ترک اعتیاد استان بیان می‌کند: انتقال معتادان متجاهر و دستگیرشده به کمپ‌ها و ورود آنها به جمع معتادان در حال بهبودی و همچنین، نگهداری بیش از ظرفیت معتادان در این مرکز از جمله مشکلات در این کمپ‌ها است که می‌تواند آثار و نتایج منفی داشته باشد.
این مسئول تاکید می‌کند: نبود مراکز ترک اعتیاد زنان در استان هم یکی از مطالباتی است که می‌تواند در برنامه‌های نهادهای متولی قرار گیرد. اما به دلیل تعداد کم زنان معتاد در استان تاکنون به این خواسته توجه چندانی نشده است و این جمعیت محدود برای بستری شدن به استان‌های همجوار منتقل می‌شوند.
- آثار مستقیم و غیرمستقیم ترک اعتیاد
رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان اردبیل هم درباره ترک دائمی معتادان مورد درمان استان و عدم بازگشت آنها اظهار می‌کند: در این باره نمی‌توان آمار دقیقی ارائه داد. تجربه نشان داده است که همواره بخشی از افرادی که مورد درمان قرار گرفته و اعتیاد را ترک کرده‌اند پس از مدتی بنا به دلایل مختلف بار دیگر به این ورطه سقوط کرده‌اند. اما کم نیستند افرادی هم که با اراده قوی و حمایت اطرافیان پس از طی دوره‌های درمانی برای همیشه از اعتیاد پاک شده‌اند.
«قدرت اخوان اکبری» در مورد اعتیاد زنان عنوان می‌کند: تعداد زنان معتاد استان در مقایسه با مردان بسیار ناچیز است، به گونه‌ای که از کل ۱۶ هزار نفر مراجعه‌کننده سال گذشته به مراکز درمان اعتیاد استان تنها حدود ۲۵۰ نفر زن بوده‌اند. وی در مورد تمایل معتادان برای حضور در کمپ‌ها برای ترک اعتیاد می‌گوید: معتادان متجاهر دستگیرشده از سوی نیروی انتظامی که تعداد آنها در استان معمولا کمتر از ۳۰۰ نفر در سال است، بقیه افراد با میل و تصمیم خود به مراکز درمانی ترک اعتیاد مراجعه می‌کنند.
اخوان اکبری می‌افزاید: اگر حدود ۱۶ هزار نفر درمان‌شده تنها یک سال از اعتیاد دور بمانند، می‌توان گفت اقدامات درمانی سالانه از تقاضا و مصرف ۱۲ تن مواد مخدر در این استان کاسته است، زیرا اگر این تعداد از معتادان تحت درمان قرار نمی‌گرفتند، به طور تقریبی با احتساب ۲ گرم مصرف روزانه مواد مخدر از سوی هر فرد، باید مجموعا ۳۱ کیلوگرم در روز، یک تن در ماه و سالانه ۱۲ تن مواد مخدر و محرک به استان قاچاق می‌شد تا مصرف این افراد در استان تامین شود، در حالی که تعداد قابل توجهی از افراد درمان‌شده برای همیشه اعتیاد را ترک می‌کنند. البته درمان این تعداد معتاد در استان اردبیل علاوه بر کاهش مصرف مواد مخدر، آثار غیرمستقیم دیگری هم دارد و موجب کاهش افراد مشارکت‌کننده در قاچاق، پیشگیری از مصرف مواد در خانه با ریسک آموزش سایر اعضای خانواده و از بین رفتن قبح مصرف می‌شود و تاثیرات غیرمستقیم زیادی در سالم‌سازی جامعه از اعتیاد دارد.
- علل گرایش به اعتیاد
عضو هیات مدیره «انجمن پیشگیری اولیه اعتیاد فتوح» در اردبیل با یادآوری وجود قهوه‌خانه‌های متعدد در شهرها و روستاها که به اصلی‌ترین مرکز تفریح و سرگرمی در اردبیل تبدیل شده‌اند، اظهار می‌کند: این اماکن می‌تواند شیوع اعتیاد را تشدید کند. «مینا میرقاسمی» یکی دیگر از علت‌هایی را که می‌تواند باعث کشش جوانان به سوی اعتیاد باشد بی‌مهری، کمبود محبت خانواده‌ها، تبعیض بین فرزندان، ناآگاهی و آشنایی نداشتن به مصرف مواد و آثار مخرب آن عنوان می‌کند و می‌گوید: پیشگیری از اعتیاد افراد جامعه کم‌هزینه‌تر از ترک اعتیاد و درمان بیماری‌های ناشی از آن است.