این شهر کوچک استان بیش از آن‌که به میوه‌های خوش و آب رنگش معروف باشد به نخودچی‌هایش شهرت یافته است. شهری که در صنعت آجیل کشور کاملاً شناخته شده است و عنوان شهر نخودچی جهان را یدک می‌کشد. چند سال قبل بود که دانشگاه‌های تبریز و چند شرکت دانش‌بنیان به صنعت نخود این شهر وارد شدند و با رفع ایراداتی آن را متحول کردند به نحوی که آلودگی‌های میکروبی در حین فرآوری هم کاهش یافت و راندمان تولید هم بالاتر رفت؛ همچنین تأسیس شهرک نخودپزان در وسعت ۱۸ هکتاری سبب رونق بیشتر تولید این محصول شده است. اما تولید و صادرات این محصول ارزآور برای کشور و استان مشکلاتی هم دارد که در هفته‌های اخیر بیشتر هم شده است.
- از کارگاه‌های خانگی تا کارگاه‌های بزرگ
یکی از تولیدکنندگان نخودچی ممقان با بیان این‌که بیکاری در این شهر وجود ندارد، بیان می‌کند: علاوه بر کارگاه‌های بزرگی که در خارج از محدوده شهر و در شهرک نخودچی احداث شده و سرمایه‌گذارانی از این شهر حتی شهرهای دیگر در این شهرک سرمایه‌گذاری کرده‌اند در اغلب خانه‌های ممقان می‌توان کارگاه‌های کوچک فرآوری نخود را مشاهده کرد.
«امیر کسایی‌پور» عنوان می‌کند: در طول سال مسئولان مختلفی از این شهر و کارگاه‌های آن بازدید و تولیدکنندگان این شهر را تحسین می‌کنند، اما امسال با مشکلاتی مواجه هستیم که جای خالی مسئولان را در حل این مشکلات خالی می‌بینیم. وی می‌افزاید: میزان نخود تولیدی در ممقان حتی شهرهای اطراف کفاف مواد اولیه کارگاه‌ها را نمی‌دهد و امسال با افزایش قیمت نخود و کاهش تولید همچنین آفت‌زدگی محصول برخی مناطق کارگاه‌ها با ظرفیت خالی کار می‌کنند به نحوی که برخی خانواده‌ها با کاهش محسوس درآمد مواجه شده‌اند.
- محدودیت‌های صادراتی
یکی از صادرکنندگان و تجار آجیل در تبریز هم می‌گوید: بازارهای خوب صادراتی برای نخودچی ممقان و مشتری‌های ثابت بین‌المللی برای این محصول وجود دارد. کشورهای مقصد برای صادرات نخودچی سوریه، عراق، افغانستان، پاکستان، ترکیه، مالزی و کشورهای حوزه خلیج فارس هستند و حدود ۷۰ درصد نخودچی تولیدی این شهر صادر می‌شود.
«حسین سلمانی» بیان می‌کند: در سال جاری با محدودیت‌هایی در زمینه صادرات روبه‌رو شده‌ایم و با وجود تقاضای مشتریان امکان صادرات را نداریم. این در حالی است که نزدیک به ۸۰ هزار تن محصول نخودچی چشم‌انتظار رفع مشکلات و ممنوعیت صادرات هستند. وی ادامه می‌دهد: قیمت هر کیلوگرم نخود در حدود ۱۵ هزار تومان است در حالی که با فرآوری انجام‌شده قیمت این ماده غذایی تا ۵۰ درصد و گاه تا ۱۰۰درصد افزایش پیدا می‌کند و ارزآوری خوبی هم برای کشور دارد. اگر مسئولان نگران بازگشت ارز یا مصرف داخلی هستند می‌توان تضمین‌های لازم را داد و نکته مهم‌تر این‌که مازاد مصرف داخلی صادر می‌شود و این تنقلات هم جزو کالاهای ضروری نیست.
- ۱۳۰۰ کارگاه نخودپزی فعال
شهردار ممقان با اشاره به این که اکثریت مردم این شهر به شغل نخودپزی مشغول هستند، می‌گوید: این صنعت به لحاظ تولید انبوه و صادرات‌محور و همچنین تجربه علمی و عملی تولیدکنندگان مختص شهر ممقان است و طبق آمار و ارقام موجود ممقان تنها شهر جهان در این حوزه است. «یوسف نجمی» می‌افزاید: هم اکنون ۱۳۰۰ کارگاه نخودپزی در ممقان فعال است که سالانه بیش از ۱۰۰ هزار تن نخودچی آجیلی را فرآوری و روانه بازارهای داخلی و خارجی می‌کنند.
وی با اشاره به ظرفیت‌های بسیار بالای شهر ممقان برای تولید بیشتر نخودچی و صادرات آن به کشورهای خارجی، تاکید می‌کند: با توجه به وجود ظرفیت‌های موجود و لازم و در صورت تأمین مواد اولیه کافی، ظرفیت افزایش تولید نخودچی به میزان ۲۳۰ هزار تن در سال ممکن است. فرآوری محصول نخود فقط در ممقان انجام می‌شود که ۴۰ درصد آن مصرف داخلی دارد و ۶۰ درصد محصول فرآوری‌شده نیز به کشورهای اروپایی، خاورمیانه و آمریکای لاتین صادر می‌شود. وی با بیان این که محصول نخودچی ممقان در پاره‌ای موارد تحت نام تجاری کشورهای دیگر دنیا عرضه می‌شود، تاکید می‌کند: این مساله روح و جسم صنعتگران خستگی‌ناپذیر این شهر را آزرده می‌کند و از نشاط کاری و انگیزه مضاعف و اقتصادی مردم این شهر می‌کاهد.
- انتقال نخود از ۱۰ استان کشور به ممقان
رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی با بیان این‌که صنعت نخودچی در ممقان صنعتی مردمی است، می‌گوید: خود مردم و شهروندان ممقانی توانسته‌اند در دهه‌های اخیر این صنعت را در این شهر کوچک بومی کنند. تاکنون هیچ سرمایه‌گذاری دولتی‌ای در این زمینه صورت نگرفته اما در مقابل مسئولان دولتی تلاش می‌کنند این محصول را به نوعی حمایت کنند و موجب رشد آن همچنین افزایش ظرفیت صادرات شوند.
«اکبر فتحی» ادامه می‌دهد: ارتقای فناوری تولید نخودچی با همکاری مجامع دانشگاهی صورت می‌گیرد و بر اساس اقداماتی که در سال‌های اخیر صورت گرفته خواص شیمیایی و فیزیکی نخودچی بررسی شده و طرح تحقیقاتی پوست‌کنی نخودچی با حمایت دانشگاه تبریز صورت گرفته است. هدف اصلی این است که تجربیات عملی با تلفیق یافته‌های علمی به افزایش تولید منجر شود.
وی بیان می‌کند: بررسی به حداقل رساندن انرژی و افزایش تولید و جداسازی نخودچی از ضایعات برای حضور بهتر در کشورهای دیگر با همکاری دانشگاهیان و مسئولان صورت می‌پذیرد. وی عنوان می‌کند: کشاورزان ۱۰ استان کشور اعم از شمال یا جنوب استان نخودهای خود را به ممقان می‌فرستند تا فرآوری شود و به بازار هدف در خارج و داخل کشور برسد. در حال حاضر حدود ۹۰ درصد نخودچی کشور در این شهر کوچک تولید می‌شود.
- تلاش برای حل مشکل صادرات نخودچی
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری آذربایجان شرقی با بیان این‌که صادرات سالانه نخودچی از ممقان به ارزش تقریبی ۲۰۰ میلیون دلار صورت می‌گیرد، می‌گوید: این در حالی است که حدود ۱۰۰ هزار تن نخودچی در این شهر تولید شده و امکان تولید ۵/۲ برابر بیشتر از این محصول هم در این شهر وجود دارد. «علی جهانگیری» ادامه می‌دهد: با توجه به افزایش قیمت حبوبات تصمیم مسئولان کشوری بر این شده تا ممنوعیت صادرات حبوبات برای کنترل قیمت و حمایت از مصرف‌کنندگان داخلی صورت گیرد که نتیجه آن در داخل کشور و استان تثبیت قیمت حبوبات و جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها بوده است.
وی تاکید می‌کند: اما در موضوع نخودچی استدلال مسئولان استان این است که این محصول جزو حبوبات نیست بلکه یک محصول فرآوری‌شده است و می‌تواند از این ممنوعیت مستثنا شود. جهانگیری می‌گوید: برای حل این مشکل مکاتبات زیادی با مسئولان کشوری صورت گرفته و رفع ممنوعیت صادرات نخودچی از سوی استانداری پیگیری می‌شود و امیدواریم این مشکل هرچه سریع‌تر حل شود.
- ممقان؛ پایتخت نخودچی جهان
شهر ۱۵ هزار نفری ممقان که در فاصله ۳۵ کیلومتری جنوب غربی تبریز و از توابع شهرستان آذرشهر است، به علت وجود کارگاه‌های انبوه نخودپزی و تامین ۹۹ درصدی این محصول در آجیل صادراتی ایران به کشورهای خارج، عنوان «پایتخت نخودچی جهان» را یدک می‌کشد؛ اما در دهه‌های اخیر تبلیغات تاثیرگذاری در این زمینه از سوی نهادهای مسئول انجام نشده است. صنعت نخودپزی که در ممقان قدمتی ۶۰ ساله دارد، به برکت ذهن خلاق و مبتکر و دستان توانمند مردمانش و از کارگاه‌های کوچک خانگی پا گرفته و امروز در بازارهای جهانی توصیف بی‌مثالی برای خود دست و پا کرده است که اگر با حمایت‌های دولتی همراه شود و از این صنعت بسیار سودآور پشتیبانی‌های تسهیلاتی و معنوی لازم شود، بدون تردید به یکی از مهم‌ترین بخش‌های ارزآور کشور تبدیل خواهد شد.
صنعت بومی و محلی نخودپزی به‌ویژه تولید این محصول برای آجیل، یکی از نمادها و زمینه‌های بسیار تاثیرگذار برای تحقق اقتصاد مقاومتی است که در شرایط کنونی اقتصادی کشور می‌تواند با اقدامات مناسب دولت و حمایت از تولیدکنندگان و فعالان این بخش، ضمن رونق بیش از پیش آن موجب توسعه صادرات و به تبع آن اشتغال‌زایی گسترده شود.