یکجا مانند خیابان سی‌تیر در قلب تاریخی پایتخت است که به شکل رسمی با مستقر کردن ون‌کافه‌هایی که به شهروندان و گردشگران داخلی و خارجی خدمات می‌دهند طرح حیات شبانه اجرا می‌شود و در جای دیگر بوستان‌ها و مراکز تفریحی بزرگ و فرامنطقه‌ای مانند پارک جنگلی لویزان در شرق، بوستان ولایت در جنوب و بازار تجریش در شمال شهر را داریم که پاسخگوی نیازبخشی از مردم برای زندگی و تفریح شبانه هستند. در پهنه غربی پایتخت، مناطق ۵ و ۲۲ با اماکنی چون بوستان جنگلی و دریاچه شهدای چیتگر یا راسته‌های کوهسار و فرحزاد تا حدودی نیاز شهروندان به وجود فضایی برای زیست و گردشگری شبانه امن و خانوادگی را برطرف کرده است.
در منطقه ۹ هم با تمام کمی و کاستی‌هایی که وجود دارد، بوستان المهدی(عج) به‌عنوان تنها پاتوق شبانه این محدوده توسط شهروندان مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما اهالی منطقه ۲۱ از داشتن چنین فضایی کاملاً محروم هستند. با توجه به اینکه در فصل تابستان قرار داریم و از یک طرف با افزایش روزافزون گرمای هوا و از طرف دیگر با بیشتر شدن اوقات فراغت خانواده‌ها به دلیل تعطیلی مراکز تحصیلی روبه‌رو هستیم، ایجاد پاتوق‌های شبانه امن و سالم برای شهروندان محله‌های مختلف ضروری به نظر می‌رسد. این موضوع را با محوریت مناطق کم‌برخوردار ۹ و ۲۱ در گفت‌وگو با افراد مختلف مورد بررسی قرار می‌دهیم.
- نیاز شهروندان به تفریح
«صالح صیامی» از ساکنان قدیمی و دبیر شورایار منطقه ۲۱ از لزوم ایجاد فضایی امن و خانوادگی برای حیات شبانه در این محدوده غربی پایتخت می‌گوید: «برای وجود مکان یا اماکنی که زیست و حیات شبانه در آنها جریان داشته باشد برای شهروندان منطقه ۲۱ به‌ویژه در فصل تابستان لازم و ضروری به نظر می‌رسد. جایی شبیه به خیابان ۳۰ تیر که فضای شاد و مفرح و درعین حال کنترل شده‌ای برای حضور و استفاده خانواده‌ها داشته باشد. فضایی مانند آنچه که در ماه مبارک رمضان در برخی از بوستان‌ها ایجاد شد. البته منظورم از کنترل شده این نیست که فضا پلیسی و امنیتی شود. همین که ۲ مأمور پلیس و انتظامات شهرداری حضور داشته باشند کافی است. در فصل تابستان که به دلیل تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها اوقات فراغت خانواده‌ها بیشتر شده و در طول روز به دلیل گرمای هوا نمی‌شود از خانه خارج شد، وجود چنین اماکنی اهمیت دارد.
به هرحال بسیاری از مردم صبح تا شب کار می‌کنند و ساعت ۹ و ۱۰ شب تازه به خانه بر می‌گردند و بعد از آن فرصت گردش و تفریح پیدا می‌کنند. در منطقه ۲۱ اماکن مختلفی مانند بوستان‌های یاس، نرگس و حضرت خدیجه(س) را داریم که می‌شود با مستقر کردن ون‌کافه و کانکس و برپایی غرفه‌هایی دست‌کم در طول فصل تابستان به مردم محله‌ها خدمات داد. چه اشکالی دارد یک استیج هم بگذارند و خواننده و مجری هم بیاید و شب‌ها مردم محله را دور هم جمع کرده و سرگرم کنند؟ تنها نکته‌ای که وجود دارد این است که باید این فضا ازخانه‌های مردم فاصله داشته باشد تا سر و صدا و رفت و آمدها ایجاد مزاحمت نکند. البته فضا خانوادگی و امن و مناسب باشد. اگر چنین پاتوق‌های شبانه‌ای داشته باشیم نه تنها مردم و شورایاری‌ها و مراکز محلی، مخالفتی نخواهند داشت که حمایت هم می‌کنند. »
- گردش زیر نور ماه
معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری منطقه۲۱ درباره فقدان فضایی برای حیات و گردشگری شبانه در این محدوده از پایتخت به همشهری محله می‌گوید: «باید به این نکته توجه داشته باشیم که گردشگری شبانه وحیات شبانه با هم متفاوت هستند و باید آنها را از یکدیگر تفکیک کرد. حیات شبانه طرحی است که به‌صورت پایلوت در ۵ نقطه از شهر تهران اجرا می‌شود تا با توجه به نتایج و بازخوردی که دارد و تصمیمی که سازمان‌های ذی‌ربط و دخیل در این طرح از جمله شهرداری و نیروی انتظامی می‌گیرند اجرای آن ادامه پیدا کند، متوقف شود یا نقاط دیگری را برای آن در نظر بگیرند. مسئولان مربوطه از جمله اعضای محترم شورای‌شهر درباره طرح حیات شبانه دیدگاه‌های متفاوت و اختلاف نظرهایی دارند. به هرحال هستند افرادی که تا ساعت ۱۲ شب کار می‌کنند و برای اینکه در فضایی خارج از خانه در کنارخانواده باشند، به نقاطی مانند اماکنی که طرح حیات شبانه در آنها اجرا می‌شود نیاز دارند. اجرای طرح حیات شبانه که تا حوالی سحر ادامه دارد ازحیطه اختیارات شهرداری‌های مناطق خارج بوده و از طرف شهرداری تهران تعیین می‌شود.
بنابراین شهرداری منطقه۲۱ نمی‌تواند خودش برای اجرای طرح حیات شبانه اقدام کند. » در ادامه حسن معینی از ایجاد یک پاتوق گردشگری شبانه برای شهروندان منطقه ۲۱ خبر می‌دهد: «در بحث گردشگری شبانه جز در ایام ویژه‌ای مانند ماه مبارک رمضان که جشنواره و برنامه‌هایی به‌صورت مقطعی برگزار می‌شد، منطقه ۲۱ برخلاف دیگر مناطق تهران سال‌ها از داشتن اماکنی که شهروندان و خانواده‌ها بتوانند در قالب گردشگری شبانه تا ساعت ۱۲ شب دورهم جمع شوند و از امکانات تفریحی و رفاهی آن استفاده کنند محروم بود. با توجه به اینکه این نیاز در فصل تابستان بیشتر احساس می‌شد، با پیشنهادی که به معاونت محترم اجتماعی شهرداری تهران ارائه دادیم، نقطه‌ای در کنار بوستان وصال (بوستان نرگس) تحت عنوان پیاده‌راه طراحی شد.
این راسته یک فضای مرده شهری بود که دور از ساختمان‌های مسکونی قرار دارد و بعدازظهرها تردد و رفت‌وآمد چندانی در آن انجام نمی‌شد. پس از آنکه معاونت امور مناطق شهرداری تهران با پیشنهاد راه‌اندازی این پیاده‌راه موافقت کرد، قراردادی با بهره‌بردار بخش خصوصی بسته شد که تعدادی غرفه‌های شیک و زیبا در آنجا طراحی کند. حضور غرفه‌ها در کنار تونل نوری که در این راسته اجرا شده، محیط را برای استفاده شهروندان زیبا و جذاب کرده است. یک مسیر ۳۰۰ متری برای قدم زدن خانواده‌ها در کنار هم و استفاده از واحدهای عرضه محصولات خوراکی و غذایی و فرهنگی و سرگرمی ایجاد کرده‌ایم. در کنار این پیاده‌راه با کمک بخش خصوصی یک شهربازی هم راه‌اندازی شده است. همجواری این پیاده‌راه با بوستان وصال یک هم‌افزایی ایجاد کرده تا اگر شهروندان منطقه به دنبال نقطه‌ای برای گردشگری شبانه هستند بتوانند از این محیط استفاده بهینه کنند. البته خدماتی که شهروندان منطقه باید دریافت کنند بیش از اینهاست اما با توجه به محدودیت و امکاناتی که وجود دارد فعلاً به‌صورت حداقلی چنین فضایی برای استفاده شهروندان فراهم کرده‌ایم. »
- ون‌کافه‌ها در شب‌های آزادی
منطقه ۹ هم شرایطی بهتر از منطقه همجوارش یعنی منطقه ۲۱ ندارد. بوستان المهدی(عج) تنها نقطه‌ای است که اهالی این منطقه برای گردشگری شبانه دارند و برخلاف قول و قرارهای قبلی مبنی بر ایجاد حیات شبانه در میدان آزادی، هنوز این اتفاق نیفتاده است. اگر طرح حیات شبانه در میدان آزادی اجرا شود، نه تنها ساکنان منطقه ۹ که اهالی مناطق ۲۱ و ۵ هم از آن بهره‌مند خواهند شد. همان‌گونه که اشاره شد حیات شبانه قرار بود در منطقه ۹ و میدان آزادی برقرار شود که اجرای آن نیمه‌کاره و عقیم ماند. معاون خدمات شهری و محیط‌زیست شهرداری منطقه در این خصوص به همشهری محله می‌گوید: «برای اجرای طرح شبانه، همزمان با مناطق دیگر مجوز اجرای ۳ ماهه آن را از شورای‌شهر دریافت کردیم و قرار بود در سال گذشته این طرح در میدان آزادی اجرا شود. در ادامه برای انجام این کار با نیروی انتظامی منطقه به اجماع و تفاهم رسیدیم. همچنان پیگیر اجرای طرح حیات شبانه در میدان آزادی هستیم و تلاش و رایزنی‌های ما به این منظورادامه دارد اما به دلیل اختلاف نظرها و موانعی که همچنان وجود دارد و نمی‌خواهم آنها را باز کنم و شرح بدهم، تاکنون موفق به اجرای این طرح نشده‌ایم. »
«رضا مددی» از اجرای طرح گردشگری شبانه به جای طرح شبانه در میدان آزادی خبر می‌دهد: «در نهایت قرار شد تا گرفتن موافقت و اجماع برسر اجرای طرح حیات شبانه، فعلاً ون‌کافه‌ها از ساعت ۱۰ صبح تا ساعت ۱۲ شب که فعالیت صنوف مجاز است، تحت عنوان گردشگری شبانه در میدان آزادی مستقر می‌شوند. طبق برنامه، ۸ ون‌کافه در آنجا مستقر می‌شوند و به شهروندان خدمات می‌دهند. مقدمات و و مراحل ابتدایی برای انجام این کار انجام شده است و پیش‌بینی ما این است که تا اواخر تابستان طرح گردشگری شبانه در میدان آزادی آغاز شود. امیدوارم تلاش‌های ما نتیجه داده و طرح حیات شبانه به منطقه ۹ هم راه یابد. » تا نهایی شدن این طرح فعلاً بوستان المهدی(عج) تنها نقطه گردشگری شبانه در این منطقه محسوب می‌شود. راه‌اندازی حیات شبانه در میدان آزادی نیاز اهالی منطقه ۲۱ را هم به چنین فضایی برطرف می‌کند. چراکه مسافت و فاصله زمانی محله‌های مختلف این منطقه تا میدان آزادی در ساعت‌های خلوت شب که ترافیکی درکار نیست، از ۱۰ تا ۱۵دقیقه فراتر نمی‌رود که زمان نرمال و استانداردی به نظر می‌رسد.
- آزادی و المهدی(عج) فضای مناسب برای گردشگری دارد
«فرشاد بخشایشی» از ساکنان منطقه ۹ و اعضای شورایاری محله استادمعین درباره لزوم اجرای طرح حیات شبانه در محدوده میدان آزادی به همشهری محله می‌گوید: «در منطقه ما ایجاد فضایی که در آن طرح حیات شبانه اجرا شود لازم به نظر می‌رسد. به‌ویژه اینکه در فصل تابستان قرار داریم و اوقات فراغت خانواده‌ها و میزان گردشگری‌های شبانه شهروندان هم افزایش پیدا می‌کند. محدوده بوستان المهدی(عج) و میدان آزادی با توجه به همجواری با ترمینال غرب در طول شبانه‌روز پذیرای تعداد زیادی از شهروندان است که از شهرهای دیگر به تهران می‌آیند. میدان آزادی هم با توجه به اینکه دروازه ورودی به مرکز شهر است در طول شبانه‌روز شلوغ بوده و تردد وسایل نقلیه و عابران در آن جریان دارد. از اینها گذشته این محدوده خارج از بافت مسکونی است و اجرای طرح شبانه در آن برای مردم و محله‌ها ایجاد مزاحمت و مشکل نمی‌کند. ظرفیت اجرای طرح حیات شبانه در این محدوده وجود دارد و با توجه به حضور مردم و مسافران دلیل منطقی هم پشت اجرای چنین طرحی دیده می‌شود. مردم محله نه تنها مخالفتی با طرح حیات شبانه ندارند که از برقراری این طرح در محدوده میدان آزادی و بوستان آزادی به‌ویژه برای فصل تابستان استقبال هم می‌کنند. قرار بود طرح حیات شبانه در میدان آزادی اجرا شود که نمی‌دانیم چرا متوقف شد. آن‌طور که شنیدیم نیروی انتظامی مخالفت کرده است. در مجموع فکر نمی‌کنم اجرای طرح شبانه در میدان آزادی و بوستان المهدی(عج) ایراد و اشکالی داشته باشد و مزاحمتی برای مردم ایجاد کند. »
- منطقه ۵
- رونق گردشگری در شب
منطقه۵ با توجه به مراکز تفریحی و تجاری معروف و پرشماری که دارد یکی از مقصدهای گردشگری شبانه تهرانی‌ها به شمار می‌رود. طرح حیات شبانه برای مدتی در این منطقه شلوغ و پرجمعیت اجرا شد و بوستان جوانمردان تا ساعت ۲ بامداد میزبان شهروندان علاقه‌مند بود. هرچند اجرای این طرح متوقف شده اما هنوز مراکز و راسته‌های تفریحی وگردشگری مانند بوستان جوانمردان، کوهسار، فرحزاد، میدان پونک و همچنین مراکز تجاری بزرگ و پاتوق‌های غیررسمی گردشگری شبانه در این منطقه هستند که کارکردی فرامنطقه‌ای دارند و تا ساعت ۱۲ شب و حتی کمی بعد از آن پذیرای گردشگران شبانه پایتخت هستند. این منطقه پهناور آنقدر جذابیت و جاذبه گردشگری شبانه دارد که شهروندان علاقه‌مند به این مقوله گزینه‌های متعدد و متنوعی برای پشت سر گذاشتن چند ساعت شاد و مفرح و مفید در کنار خانواده پیش رو دارند.
- منطقه ۹
- دورهمی زیر نور چراغ
طرح حیات شبانه منطقه ۲۲ که در بوستان‌های آبشار و پارک جنگلی چیتگر اجرا می‌شد متوقف شده است. این موضوع با توجه به مراکز تفریحی و گردشگری که در این منطقه وجود دارد مشکل چندانی برای شهروندان علاقه‌مند به گردشگری شبانه ایجاد نکرده است. دریاچه شهدای خلیج‌فارس در فصل تابستان تا پاسی از شب میزبان خیل عظیمی از شهروندان است. بوستان آبشار، پارک جنگلی چیتگر، بوستان جوانمردان و فروشگاه‌ها و مراکز تفریحی بزرگی که در این محدوده قرار دارد هم به‌عنوان مقصدهای اصلی گردشگری پایتخت به شمار می‌روند. در این شب‌ها اگر گذرتان به حوالی بوستان و دریاچه چیتگر افتاده باشد، خانواده‌هایی را می‌بینید که زیراندازی پهن کرده‌اند زیر نور چراغ در یک دورهمی شاد و دلپذیر لحظات خوشی را با هم تجربه می‌کنند.