- مقدمه
از زمان ورودم به شورای اسلامی شهر تهران، که مصادف با سومین دوره آن بود، به سبب سابقۀ سکونت خانواده و علاقه فراوانی که به تهران و مردمان آن داشته‌ام مباحث مربوط به شهر تهران همواره برایم از اولویت ویژه‌ای برخوردار بوده است. از همان روزهای نخست به سبب ارتباطاتی که داشتم، با مردم و نخبگان بسیاری دیدار کردم و از مشکلات و مسائل این شهر و مردمش آگاه شدم. این آگاهی بلحاظ ماهیت و مقیاس جدای از آن اطلاعاتی بود که به طور رسمی و اداری دریافت می‌کردم. در دوره شش ساله مسئولیتم در ستاد شورایاری ها در دوره سوم، جلسات هم اندیشی منظم و بی واسطه ای با منتخبین مردم محله‌های شهر داشتم و از نزدیک با مشکلات اکثر محلات تهران آشنا می‌شدم.
در آن دوره تلاش کردیم تا سازوکارهای ارتباط با شورایاران و نهادهای محله ای را تسهیل کنیم و به همین دلیل هر دو هفته یکبار شهرداران مناطق و نواحی و سایر مدیران اجرایی سازمانهای دخیل در مدیریت شهر جلساتی را در سطح مناطق با حضور اعضای شورایاری برگزار می کردیم و از مسائل و مشکلات محله و دغدغه های شورایاران به عنوان بازوها و نمایندگان شورا در محلات آگاهی پیدا می کردیم و به منظور پیگیری خواسته ها و مصوبات آن جلسات کمیته ای را با عنوان کمیته پیگیری با حضور نمایندگان ستاد شورایاری، شورا و شهرداری منطقه تشکیل داده بودیم که وظیفه اش پیگیری مصوبات جلسات فوق الذکر بود. علاوه بر آن و به منظور نهادینه کردن جایگاه شورایاری ها در نظام مدیریت شهری هر هفته نمایندگان شورایاری مناطق و محلات برای ارائه گزارش در صحن شورا حاضر می شدند و گزارش خود را در حضور خبرنگاران و اعضای شورا و مدیران کلان و محلی شهرداری ارائه می کردند. مجموعه این اقدامات باعث شد تا سطح اعتماد بنفس شورایاران افزایش یافته و شهرداری در مقابل آنها پاسخگو باشد و البته حس مسئولیت پذیری شورایاران را نیز افزایش می داد. در کنار همه این اقدامات نشست های هفتگی به منظور توانمندسازی شورایاران طراحی شد که کمک میکرد تا ضمن اشراف بر مسائل شهر و مدیریت و برنامه ریزی، قدرت و سطح مهارت آنها افزایش پیدا کند که این کمک می کرد تا شورایاران در بودجه ریزی محلی ورود کرده و پیشنهادات خود را عملی کنند. تا پیش از آغاز شورای چهارم، از این طریق اطلاعات خوبی درباره مسائل و مشکلات محلات شهر تهران به دست آوردیم. علاوه بر این‌ها بازدیدهای بسیاری که از مناطق و محلات مختلف داشتم، در شناخت مسائل تهران بسیار مؤثر بوده است. با شروع دوره چهارم شورا و انتخابم به عنوان رییس شورای شهر تهران، تصمیم بر این گرفتم تا علاوه بر دیدارها و بازدیدهای رسمی از بخش‌های مختلف شهر، به‌طور منظم، در روزهای جمعه و خارج از عرف دیدارهای معمول اداری، شهروندان و محله‌های تهران را از نزدیک ببینم و با مسائل و مشکلات و یادگارهای مادی و معنوی آنها آشنایی بیشتری حاصل کنم و از دغدغه ها و پیشنهادات شهروندان آگاهی پیدا کنم. این اهداف، بیشتر از وظایف معمول اعضای شورا در هر سمتی بوده است. انتخاب روز جمعه تصادفی نبود، زیرا در سنت‌های کهن این سرزمین، روز جمعه، روز دید و بازدید است. اهدافی همچون آشنایی بیشتر و عمیق‌تر با شهر و محله‌های آن، شناختن و شناساندن لایه‌های پنهان شهر به خبرنگاران و متخصصان شهری، ارتباط با نخبگان و هنرمندان و چهره‌های مختلف و تقویت یا پیوند ارتباط با مجموعه مدیریت و مدیران ذیربط در مسائل گوناگون شهری و در یک کلام شهر را از سایه و تاریکی به روشنی و آفتاب آوردن. در این دیدارها که هنوز ادامه دارد، با یاری اصحاب رسانه، مسائل و موضوعات شهری که در شرایط عادی، ورود و حضور در آنها برای دیگران میسر نبود، مورد بازدید قرار می‌گرفت و اطلاعات آن انتشار می‌یافت.
درگزارش حاضر، علاوه بر آن که به طور اجمال، مناطق و اماکن مورد بازدید در جلسات با شورایاری‌های محلات و مناطق و برنامه‌های تهرانگردی معرفی گردیده، عموم مسائل و مشکلات این کلانشهر که در طول این بازدیدها و در ارتباط با مردم محله‌ها و بخش‌های مختلف مورد بحث و گفتگو قرار گرفته مشخص و تفکیک شده است. اینک که این سال‌ها را پشت سر گذاشته‌ام، به خوبی درک می‌کنم که این روش تا چه میزان می‌تواند در حل و فصل و به‌ویژه فهم بی‌واسطۀ مشکلات شهری موثر باشد.
- منطقه گل های سرخ وردآورد
منطقه ۲۱ تهران چندسال پیش جزء منطقه ۹ شهرداری تهران به حساب می‌آمد. باگسترش شهرتهران وتشکیل مناطق جدید، بخش غربی منطقه ۹ تهران به منطقه ۲۱ تهران واگذارشد. بیشتر محلات منطقه ۲۱ تهران نظیر تهرانسر، وردآورد و چیتگر درگذشته روستاهایی بودند دربالادست جاده قزوین. این جاده درگذشته مسیرارتباطی شهرهای خطه آذربایجان و زنجان و قزوین با پایتخت بود و تا دروازه قزوین حصار ناصری(محدوده میدان قزوین امروزی) ادامه داشت. این جاده که امروزه مرز جنوبی منطقه ۲۱ را تشکیل می دهد امروزه به بزرگراه فتح یا جاده قدیم کرج معروف است. قلعه وردآورد از چهاردیوار خشتی بلند شکل گرفته بود که دربین آنها چند برج دیده بانی هم قرارداشت. قلعه دارای در چوبی بزرگی بود. داخل قلعه از چند کوچه شکل گرفته بود و داخل هر کوچه چهار پنج خانواده زندگی می کردند. آب قلعه از دوقنات تأمین می شد. وسط حیات قلعه هم سه حوض قرارداشت که آب قنات‌ها درآن جریان داشت. علاوه براین قلعه دارای یک آب انبار و حمام نیز بود. قلعه مسجدی هم داشت که بسیار قدیمی بود و المهدی نام داشت. بعد از تخریب قلعه و تعریض خیابان وردآورد، بخشی ازاین مسجد از بین رفت. درحال حاضر این مسجد درحال بازسازی است. محل قلعه در محدوده چهارراه انقلاب و ضلع شمال غربی آن بود. خیابان وردآورد تنها مسیری بود که از جاده قزوین جدا می شد و به قلعه می رسید. در دهه ۳۰ شاهرخ و ایرج فیروز مدرسه ای را برای بچه‌های روستا درخارج قلعه ساختند. این مدرسه بعدها نرجس خاتون نام گرفت.
یکی از مکان‌های مهم دیگری که درگذشته دراراضی چیتگر قرارداشت و امروزه متأسفانه فقط بقایایی از آن در جنوب غرب محله باقی مانده، کاروانسرای سنگی بود. در دوره قاجار این کاروانسرا آخرین منزل کاروان های عبوری قبل از رسیدن به تهران بود. از آن جا که این کاروانسرا برخلاف بیشترکاروانسراها کاملا از سنگ ساخته شده بود به کاروانسرا سنگی معروف بود. این کاروانسرا در نزدیکی محل تلاقی بزرگراه‌های فتح (جاده قدیم کرج) و شهید لشگری (جاده مخصوص کرج) قرارداشت وبه این دلیل این نقطه به سه راه کاروانسرای سنگی معروف است. صاحبان این کاروانسرا از گذشته همان مالکان روستای وردآورد بودند.
دهه ۴۰ شمسی مقارن بود با ساخت کارخانجات و کارگاه‌های مختلف در اطراف تهران. بیشتر این کارخانجات در غرب تهران و اطراف جاده مخصوص و جاده قدیم کرج ساخته شدند. در همین راستا مالکان روستای وردآورد نیز بخشی از زمین‌های وردآورد به افراد متقاضی فروختند. کارخانه‌ها و کارگاه‌ها یکی پس از دیگری ساخته شدند. با اتمام ساخت این کارخانه‌ها و کارگاه‌ها، مالکان آنها شروع به جذب نیروی کار کردند. بیشتر این نیروی کار مهاجرانی بودند که در سودای زندگی بهتر به تهران و اطراف آن کوچ کرده بودند. این مهاجران بعد از آن که مشغول به کار شدند به فکر افتادند خانه‌ای در اطراف محل کارشان دست و پا کنند. این شد که زمین‌های وردآورد مشتری پیدا کرد. مالکان هم که می‌دیدند فروش زمین‌ها سودبیشتری عایدشان می کند زمین‌ها را به صورت قطعات کوچک به متقاضیان فروختند. بدین ترتیب جمعیت وردآورد بیشتر شد و امنیت آن افزایش یافت. از طرف دیگر ساکنان قلعه نیز به خاطر کمبود جا کم‌کم به فکر ساخت وساز خانه در بیرون قلعه افتادند. این روند به شکلی بودکه قلعه دیگرکارکرد خود را از دست داد و رو به ویرانی نهاد و در نهایت امر به کلی از میان رفت. تا همین یکسال پیش بقایایی از برج‌های قلعه باقی مانده بودکه آنها در اثر ساختمان سازی از بین رفتند. امروزه محله وردآورد غربی‌ترین محله تهران به حساب می‌آید و بعد از آن استان البرز شروع می شود. دربخش شرقی محله نیز رودخانه چیتگر از گذشته تا به امروز مرزی طبیعی بین اراضی وردآورد و چیتگر بوده است. امروزه اگر به نقشه منطقه ۲۱ نگاهی بیندازیم بیش از آن که خانه و محله مسکونی ببینیم، کارخانجات وکارگاه‌های بزرگ وکوچک را می‌بینیم. وجود این همه کارخانه و کارگاه سبب شده که بیشتر محلات نیز از یکدیگرجدا افتاده و بافت منسجم مسکونی را در این منطقه نبینیم و محله‌ها به مانندجزیره‌های دورافتاده از هم پیوندی با هم نداشته باشند. منطقه ۲۱ بیشتر از آن که مسکونی باشد، یک منطقه صنعتی است.
۱. تهرانگردی چهل‌وچهارم: به تاریخ ۰۸/۱۲/۱۳۹۳
در این یک برنامه، از نقاط مختلف منطقه ۲۱ بازدید به عمل آمد و با برخی از افراد حاضر در این منطقه، پیرامون شهر و منطقه صحبت نموده، نقطه نظرات آنها را راجع به مسائل مورد بحث شنیدم و در مجموعه شورا و گروههای کارشناسی مختلف شورا، آنها را مطرح نمودم. به دلیل اهمیت بازدید مسائل و مشکلات مربوط به منطقه از نزدیک و بنابر اهمیت موضوعات، در این بازدید، مسئولان دستگاههای دیگر همچون رئیس اداره فرهنگ و ارشاد شهر تهران، مدیر کل حوزه وزارتی سازمان میراث فرهنگی به همراه شهردار منطقه و معاونین ایشان اینجانب را همراهی می نمودند. نقاط مورد بازدید این منطقه به این شرح بوده اند:
۱. مجتمع فرهنگی ورزشی پذیرایی صدف و بازدید از بخش های مختلف آن
۲. قلعه قدیمی محله چیتگر و بازدید از وضعیت آن جهت امکان حفظ این بنای قدیمی
۳. خانه اربابی قدیمی محله چیتگر و بازدید از وضعیت آن
۴. محله چیتگر جنوبی و بازدید از بخش های مختلف
۵. بوستان طبیعت و دیدار و گفتگو با مسئولین شهری در خصوص مسائل زیست محیطی منطقه
۶. باغ قرآنی وردآورد و دیدار و گفتگو با مسئولین آن
۷. گلزار شهدای وردآورد
۸. مجموعه ورزشی شهدای ورزشکار وردآورد و دیدار و گفتگو با ورزشکاران
۹. مرکز بهزیستی وردآور و دیدار با مسئولین و افراد تحت بستری و گفتگو در مورد مسائل و مشکلات موجود
۱۰. درخت کاری در بوستان غزالی به یاد تهران پژوهان
۱۱. شهرک سینمایی غزالی و بازدید از وضعیت این مرکز تاریخی فرهنگی
۱۲. موزه خودروهای تاریخی ایران
بر اساس بازدیدی که در این بازدید از منطقه انجام گردیده و همچنین بر اساس مطالعاتی که درباره مسائل شهری مختلف در این منطقه داشتم، و همچنین بر اساس گفتگوهایی که در طی این سال ها با مردم این محله و منطقه داشتم، لیستی از مشکلات این منطقه توسط مردم و شورایاران ارائه گردیده که به شرح زیر می باشند:
۱. مشکلات ناشی از تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی چیتگر
۲. مشکلات ناشی از ساخت‌وساز بی رویه در منطقه
۳. مشکلات ناشی از ضعف سیستم حمل‌ونقل شهری در منطقه
۴. مشکلات ترافیکی ناشی قرار گرفتن منطقه در محاصرۀ بزرگراه‌ها، اتوبان تهران قزوین، فرودگاه، حرم امام خمینی (ره)
۵. آلودگی صوتی ناشی از عبور هواپیماهای فرودگاه مهرآباد (مثلا در محلۀ تهرانسر مرکزی، محلۀ باشگاه نفت، محلۀ تهرانسر شرقی، ...)
۶. انتقال بار ترافیکی کارخانه‌های اطراف به درون منطقه و پارک ماشین‌های سنگین این کارخانه‌ها در مناطق مسکونی
۷. مشکلات ناشی از دفع نادرست فاضلاب (رهاسازی فاضلاب واحدهای صنعتی در محلۀ وردآورد، فقدان شبکۀ فاضلاب شهری در محله‌های تهرانسر مرکزی، تهرانسر غربی، تهرانسر شرقی، شهرک فرهنگیان، چیتگر جنوبی، شهرک شهرداری، ...)
۸. مشکلات ناشی از ضعف در سیستم جمع‌آوری آب‌های سطحی (مثلا در محلۀ شهرک غزالی، شهرک پاسداران، ...)
۹. مشکلات ناشی از تخریب فضای سبز (مثلا در شهرک دانشگاه تهران، پارک جنگلی وردآورد، ...)
۱۰. مشکلات ناشی از تخریب برخی اماکن تاریخی (مانند کاروانسرای سنگی وردآورد و ...)
۱۱. مشکلات ناشی از پایین بودن ایمنی (فقدان سیستم اطفای حریق در مسجدجامع و برخی مدارس شهرک پاسداران، فقدان سولۀ مدیریت بحران در محلۀ وردآورد، ...)
۱۲. مشکلات ناشی از فعالیت صنایع آلاینده و مشاغل مزاحم (کارخانۀ داروسازی جابربن حیان و شیشه‌سازی مینا در شهرک فرهنگیان، کارخانۀ تولید چدن شرکت پارس‌متال در شهرک استقلال، عبور و مرور و پارک خودروهای سنگین شرکت ایران‌خودرو در بافت مسکونی شهرک دانشگاه، شرکت ایران‌خودرو، شرکت سایپا و شرکت ایران‌خودرو دیزل در محلۀ چیتگر جنوبی و شهرک غزالی، کارخانه‌های روغن نباتی بهشهر و کنسرو ماهی در شهرک دریا، کارخانه‌های رنگ طیف و کرۀ شکللی و سامسونگ در نزدیکی شهرک شهرداری، ...)
۱۳. مشکلات ناشی از پایین بودن سرانۀ بهداشتی و درمانی در برخی از محلات (مانند شهرک ویلاشهر، ...)
در بازدیدی که از بخش های مختلف منطقه۲۱ در این برنامه داشتم، علاوه بر نظارت و انتقال مباحث و مسائل این منطقه به مجموعه شورای اسلامی شهر تهران و طرح آنها در صحن و بخش های مختلف کارشناسی شورا، پیشنهاداتی نیز در حاشیه این بازدیدها ارائه نمودم و موضوعاتی با مسئولان و سازمانهای ذیربط مورد مذاکره قرار گرفتند که عبارت است از:
۱. تغییر نام بوستان غزالی به بوستان تهران پژوهان
۲. احیای چهار رشته قنات منطقه که در حال حاضر خشک شده‌اند
۳. مذاکراتی برای توسعۀ پارک طبیعت
۴. استفاده از فیلترهای با تکنولوژی روز در کارخانه‌های فعال در منطقه
۵. ساماندهی سیستم دفع فاضلاب کارخانه‌های اطراف منطقه
۶. تقویت سیستم حمل‌ونقل عمومی در منطقه
۷. حفظ زمین‌های کشاورزی منطقه و جلوگیری از تغییر کاربری آنها
۸. اتخاذ تمهیداتی برای اینکه عبور و مرور خودروهای مربوط به کارخانه‌ها باعث ایجاد مزاحمت برای ساکنین مناطق مسکوونی نشود
۹. تاکید بر جابجایی و انتقال صنایع آلاینده به خارج از مناطق مسکونی
۱۰. تاکید بر حفظ و نگهداری فضاهای سبز منطقه
البته طرح این مباحث و پیشنهادها به تنهایی راهگشای تمام مشکلات محله ها و شورایاری ها نیست اما می تواند زمینه گفت و گو، ارائه نظر و پیشنهاد تکمیلی شهروندان به ویژه شورایاران را فراهم آورد.